نگاهی به بخش صادرات در خراسان رضوی

برای تقویت صادرات کشور پیش از هر چیز باید توانمندیهای تولیدی را شناسایی کرد و با سرمایه گذاری در بخشهای دارای مزیت و کیفی سازی تولیدات، توان صادراتی را ارتقا بخشید اما صادرات یک کشور به رشد نمی رسد جز آنکه موانع داخلی در عرصه رقابت برداشته شوند.
 مزیتهای صادراتی
خراسان رضوی فاقد ذخایر نفتی است و اقتصاد آن بر پایه صنایع معدنی به ویژه فولاد، محصولات کشاورزی به خصوص زعفران، محصولات دامی، صنایع تبدیلی، گیاهان دارویی و صنایع دستی به ویژه فرش بوده و صادرات این استان برپایه همین اقلام شکل گرفته است.
خراسان رضوی با افغانستان و ترکمنستان هم مرز است. کشورهای هدف صادراتی استان به ترتیب افغانستان، ترکمنستان، تاجیکستان و کشورهای آسیای میانه و همچنین امارات، عراق، کشورهای آفریقایی و جنوب شرق آسیا هستند.
این استان پنج گمرک در لطف آباد، سرخس، باجگیران، دوغارون و مشهد و دو بازارچه مرزی در تایباد در مرز افغانستان و باجگیران در مرز ترکمنستان دارد. همچنین در کریدور شرق به غرب و شمال به جنوب قرار گرفته و مسیر عبور کامیونهای ترانزیتی است.
عمده صادرات کالا از خراسان رضوی به کشورهای هدف از طریق مرز زمینی انجام می شود اما در این میان مسیر ریلی به ترکمنستان و کشورهای آسیای میانه نیز برای صادرات بکار گرفته می شود.
مدیرکل دفتر هماهنگی امور اقتصادی استانداری خراسان رضوی به خبرنگار ایرنا گفت: بازار کشورهای اطراف این استان فرصتهای ویژه ای در اختیار صادرکنندگان برای توسعه صادرات انواع کالا قرار داده است.
علی رسولیان افزود: افغانستان بازار بسیار بزرگی برای صادرکنندگان خراسان رضوی به شمار می رود و کشورهای آسیای میانه نیز در زمره اهداف صادراتی استان قرار دارند. کالاهایی از جمله زعفران، پسته، فرش و گیاهان دارویی از جمله اقلام دارای مزیت صادراتی هستند زیرا کیفیت آنها بسیار مطلوب است و نظیر آن در دنیا کمتر یافت می شود.
وی اظهار داشت: کشورهای هدف صادراتی در فاصله نزدیکی از خراسان رضوی قرار دارند لذا تاکنون محصولات دام و طیور نظیر گوشت و لبنیات، تخم مرغ، فرش و موکت، لوازم خانگی به آن کشورها صادر شده است. خراسان رضوی قطب تولید مواد غذایی و صنایع تبدیلی است که این مزیت زمینه ساز صادرات کالاهای تولیدی بخشهای مذکور به خارج از استان شده ضمن اینکه این منطقه از مزیت صنایع معدنی ویژه ای برخوردار و اخیرا زمینه صادرات فولاد نیز فراهم شده است.
او افزود: از سوی دیگر علقه های فرهنگی یا اشتراکات فرهنگی بسیار بین این استان و برخی کشورهای آسیایی وجود دارد که بر بازار صادراتی استان اثرگذار بوده و آن را رونق داده است ضمن اینکه با بهره گیری مناسب از این مزیت می توان هزینه های صادرات را به شدت کاهش داد.
وی اظهار داشت: سال گذشته در راستای هدفگذاری صادراتی برای برنامه ششم توسعه، 90 برنامه برای دستگاه های اجرایی این استان تنظیم شد که تمام این اهداف محقق گردید.
رسولیان ادامه داد: در سال جاری نیز پیرو هدفگذاری سال گذشته برنامه هایی برای توسعه صادرات غیرنفتی استان اجرا شد که منجر به رشد 33 درصدی در ارزش کالاهای صادراتی طی 6 ماه نخست امسال شد.

* 88 کشور هدف صادراتی استان
رئیس اداره بازرگانی خارجی سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی نیز در این زمینه به خبرنگار ایرنا گفت: 88 کشور مقاصد کالاهای صادراتی این استان هستند که امسال چند کشور از جمله در جنوب شرقی آسیا و در قاره آفریقا به این مقاصد افزوده شده است.
محمدعلی امیرفخریان افزود: خراسان رضوی در زمینه برخی مواد غذایی، صنایع تبدیلی، صنایع معدنی، خدمات فنی و مهندسی، صنایع دستی مانند فرش دارای مزیت صادراتی است و زعفران، کف پوش، رب گوجه فرنگی، سیب تازه، نخ چند لایه، پسته، فرش، سیم های هادی برق از جمله کالاهایی هستند که بیشترین صادرات استان را شامل می شوند.
وی اظهار کرد: عمده کالاهای صادراتی استان از طریق راه زمینی و به صورت کامیونی از خراسان رضوی صادر می شود و مقصد آنها کشورهای عراق، افغانستان و ترکمنستان است و برخی کالاها نیز از طریق خطوط ریلی به کشورهای آسیای میانه صادر می شود.
وی گفت: برای صادرات به کشورهای دور از ایران مانند روسیه یا کشورهای آفریقایی، آسیای میانه و جنوب شرقی آسیا که باید از طریق هوایی انجام گیرد، پرواز مستقیم از مشهد وجود ندارد.
امیرفخریان افزود: حتی برای کشورهای اولویت دار در حوزه صادرات مانند ترکمنستان و ازبکستان پرواز مستقیم از مشهد در نظر گرفته نشده که می تواند در صادرات اثرگذار باشد.
وی اظهار داشت: طبق برنامه ششم توسعه، پارسال هدفگذاری صادراتی در استان انجام شد و میزان صادرات استان در پایان سال 96 بدون در نظر گرفتن خدمات فنی و مهندسی به یک میلیارد و 976 میلیون دلار رسید و اهداف استان را محقق کرد.
وی گفت: امسال هدفگذاری استان برای صادرات کالاهای غیرنفتی یک میلیارد و 950 میلیون دلار بوده که با توجه به تصمیمات اتخاذ شده در کارگروه توسعه صادرات و این سازمان با همکاری تشکلهای صادراتی تلاش بر صادرات بیش از 2 میلیارد دلار می باشد.
امیرفخریان افزود: در 6 ماه نخست امسال سهم خراسان رضوی از ارزش کل صادرات کشور 4.8 درصد بود اما این میزان در 6 ماه نخست سال گذشته 4.1 درصد بود که نشان می دهد سهم استان از صادرات کشور هفت دهم درصد افزایش داشته است.
وی اظهار داشت: در 6 ماه نخست امسال یک میلیون و 378 هزار تن کالا به ارزش یک میلیارد و 116 میلیون دلار از گمرکات و بازارچه های مرزی خراسان رضوی به خارج از کشور صادر شد که حجم صادرات کالا در مقایسه با مدت مشابه پارسال از نظر وزن 33 درصد و از نظر ارزش 32 درصد افزایش داشت.

* صادرات ریلی استان، مزیتها و مشکلات
مدیر کل راه آهن خراسان نیز در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: در نیمه نخست امسال 322 هزار تن کالا با پنج هزار و 275 دستگاه واگن از مرز ریلی سرخس به کشورهای آسیای میانه صادر شد که نسبت به مدت مشابه سال قبل 57 درصد افزایش داشت.
محمد هادی ضیایی مهر افزود: از کل کالاهای صادراتی از مسیر ریلی در این مدت 60 درصد سیمان، 14 درصد مصالح ساختمانی، 10 درصد مواد شیمیایی و باقی آنها مواد غذایی و مواد صنعتی بود.
وی اظهار داشت: عمده کشورهای هدف صادرات ریلی، ازبکستان با 70 درصد، تاجیکستان با 11 درصد، ترکمنستان با هشت درصد و قزاقستان با هفت درصد می باشد.
وی گفت: گفت: در مجموع 81 درصد از کالاهای صادراتی استان از مرز ریلی سرخس ارسال شده و 19 درصد از سایر ایستگاه های راه آهن کشور بارگیری و ارسال شده است.
ضیایی مهر افزود: از پنج هزار و 275 واگن بارگیری شده برای صادرات در استان، 80 درصد آن واگن های ترانزیتی وارد شده از کشورهای آسیای میانه یا واردات کالا از کشورهای آسیای میانه بوده که پس از تخلیه برای حمل کالاهای صادراتی استفاده شده است.
وی اظهار داشت: 20 درصد باقیمانده نیز واگن های امدادی که از کشورهای آسیای میانه بویژه ترکمنستان و ازبکستان بوده که خالی وارد کشور شده و کالاهای صادراتی را بارگیری کرده است.
وی گفت: با توجه به ارتباط ریلی راه آهن جمهوری اسلامی ایران با راه آهن کشورهای آسیای میانه از طریق مرز ریلی سرخس با ترکمنستان و سایر کشورهای آسیای میانه، شرایط حمل کالاهای صادراتی از طریق راه آهن فراهم شده است.
ضیایی مهر افزود: این موضوع هم از نظر صرفه اقتصادی با توجه به تعرفه کمتر نسبت به حمل و نقل جاده ای و هم از نظر ایمنی و امنیت بیشتر مورد استقبال صادر کنندگان و تجار قرار گرفته است.
وی اظهار داشت: سالیان متمادی پس از افتتاح و بهره برداری از راه آهن مشهد - سرخس - تجن و اتصال راه آهن جمهوری اسلامی ایران به خطوط ریلی آسیای میانه، خدمات ریلی در بخش صادرات رو به گسترش بوده است.
وی در ارتباط با مشکلات بخش صادرات ریلی استان به کشورهای آسیای میانه از جمله راه آهن ترکمنستان گفت: مهمترین مشکل صادرکنندگان در برخی مواقع کمبود واگن برای حمل کالاهای صادراتی به کشورهای آسیای میانه است.
ضیایی مهر افزود: از آنجا که باید از واگن های حامل کالاهای ترانزیتی وارده و همچنین واگن های حامل کالاهای وارداتی پس از تخلیه برای حمل کالاهای صادراتی استفاده شود لذا در مواقع کمبود واگن به درخواست راه آهن ایران، راه آهن های کشورهای آسیای میانه واگن خالی به ایران اعزام می کنند تا بتوان در اختیار صادرکنندگان قرار داد.
وی اظهار داشت: برخی مواقع کشورهای آسیای میانه به اندازه تقاضای راه آهن ایران، واگن خالی امدادی نمی توانند اعزام نمایند که به همین علت ممکن است تمام نیاز صادرکنندگان را نتوانیم به موقع پاسخگو باشیم.
وی گفت: از سوی مسئولان راه آهن جمهوری اسلامی ایران رایزنی های گسترده با مسئولان راه های آهن آسیای میانه به صورت مستمر در حال انجام است که کمبود واگن حل شود.

* مشکلات صادرات خراسان رضوی از زبان فعالان این عرصه
رئیس اتحادیه صادرکنندگان و واردکنندگان خراسان رضوی نیز در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: کاهش نرخ بهره بانکی در سال گذشته تاثیر نامطلوب بر اقتصاد کشور نهاد که امری بی سابقه در اقتصاد کشورهای دنیا بود.
محمد حسین روشنک افزود: با کاهش یکباره نرخ بهره بانکی، ارزش پس اندازهای مردم در بانکها کاهش یافت لذا مردم برای جبران این خسارت به سراغ بازارهای ارز و سکه رفتند و معاملات مردم در این بازارها در اوایل فروردین ماه امسال به اوج خود رسید.
وی اظهار داشت: برنامه صادراتی استان از سال گذشته تدوین شده بود و مسیر پیشرفت خود را طی می کرد تا اینکه اتفاقات بازار سکه و ارز و کاهش نرخ بهره بانکی، برنامه صادراتی استان را از مسیر خود خارج کرد و دیگر امکان طی مسیر براساس برنامه تعیین شده برای توسعه صادرات خراسان رضوی میسر نبود.
رئیس کمیسیون تجارت اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی خراسان رضوی گفت: پس از افزایش نرخ ارز، دولت مبنا را بازگشت ارز حاصل از صادرات به سامانه نیما قرار داد اما در این میان تولیدکنندگان داخلی کالا را با نرخ ارز 4200 تومانی در اختیار صادرکنندگان قرار نمی دادند و صادر کنندگان ناگزیر به دادن ارز به قیمت 4200 تومان به سامانه نیما بودند که در این میان متضرر می شدند.
روشنک افزود: اگر در این شرایط مانند گذشته، صادرکنندگان را در تامین ارز آزاد بگذارند و ارز به خود صادرکنندگان واگذار شود، آنها متضرر نمی شوند.
وی اظهار داشت: در 6 ماه نخست امسال صادرات کالا از خراسان رضوی افزایش یافت اما اگر دولت صادرکنندگان را در تامین ارز آزاد می گذاشت، در شرایط افزایش نرخ ارز رشد صادرات استان به سه برابر حد معمول می رسید.
وی گفت: از سوی دیگر پس از نوسانات نرخ ارز، صادرات برخی کالاها مانند روغن نباتی، گوشت مرغ، رب گوجه فرنگی که سهم عمده ای در سبد صادراتی استان دارند، ممنوع شد که این امر میزان صادرات را کاهش داد.
روشنک افزود: از اسفند ماه امسال خراسان رضوی برای صادرات ریلی خود به کشورهای آسیای میانه دچار کمبود واگن شده است که این کمبود به مسائل بین راه آهن جمهوری اسلامی ایران و ترکمنستان بازمی گردد و باعث شده که خراسان رضوی در نوبت دریافت 700 واگن بماند.
نایب رئیس شورای ملی زعفران نیز به خبرنگار ایرنا گفت: افزایش قیمت ارز برای صادرکنندگان زعفران سودی ندارد زیرا به دلیل تحریم ارزی، زعفران به ریال فروخته می شود.
غلامرضا میری افزود: دولت نرخ پایه صادراتی هر کیلو گرم زعفران در گمرک را هزار و 450 دلار تعیین کرده است در حالی که صادر کننده در صورت فروش مطلوب زعفران، هر کیلو از این محصول را به نرخ 800 دلار می فروشد.
وی اظهار داشت: از سوی دیگر سامانه نیما، هر دلار را به قیمت 80 هزار ریال برای صادر کننده در نظر می گیرد لذا در این شرایط صادرات زعفران برای صادر کننده مقرون به صرفه نیست.
میری گفت: درخواست ما از دولت این است که نرخ پایه صادراتی زعفران را کاهش دهد در غیر این صورت صادرات این محصول متوقف می شود یا قاچاق زعفران و سایر تخلفات افزایش می یابد.
رئیس اتحادیه صادرکنندگان و تولیدکنندگان فرش دستباف خراسان رضوی نیز به خبرنگار ایرنا گفت: بازار داخلی فرش دستباف با رکود شدید مواجه شده و فرش ماشینی رقیب فرش دستباف گردیده است.
هادی مخملی افزود: از سوی دیگر به دلیل کاهش ارزش پول ملی در مقابل دلار، صادرات فرش دستباف رونق داشته اما این بازار کاذب است و قابلیت اتکا ندارد.
وی اظهار داشت: ضروری است شرایط تولید فرش دستباف در داخل کشور تسهیل شود و در غیر این صورت ذخایر صادراتی و اشتغال در این عرصه روز به روز ضعیفتر می شود لذا باید از نوآوری و سلایق مختلف که در تولید فرش بوجود آمده حمایت کرد.

* پیشنهادات برای حفظ بازار صادراتی استان
رئیس اتحادیه صادرکنندگان و واردکنندگان خراسان رضوی گفت: برای تحقق اهداف صادراتی استان باید ممنوعیت صادرات در مورد برخی کالاها برداشته شود زیرا صادر کنندگان بستانکار نمی توانند مطالبات خود را از طرف های معاملاتی خود وصول کنند.
روشنک افزود: تعهدسپاری ارزی باید لغو شود و به جای آن دولت کالاها را گروه بندی کرده و کالاهایی مانند زعفران که ارزبری ندارند و در تولید آنها ارز مورد استفاده قرار نگرفته است از شمول تعهدسپاری ارزی خارج گردد.
وی اظهار داشت: برای کالاهایی که ارزبری دارند و دولت برای تولید آنها یارانه اختصاص می دهد یا ارز 4200 تومانی یا 3800 تومانی می گیرند، به ازای همان میزان یارانه، مابه التفاوت ارز صادراتی را تعیین و آن را در قالب ضمانت نامه بانکی یا وثیقه دریافت کند.
وی گفت: در شرایط کنونی صادرکنندگان قدیمی، کارت های بازرگانی خود را به بازرگانان دیگر اجاره داده اند و از صادرات خارج شده اند، لذا صادراتی که با استفاده از این کارتها انجام می گیرد اغلب واقعی نبوده و دچار اشکالات اساسی است.

*راهکارهای مسئولان برای حل مشکل صادرات
مدیر کل دفتر هماهنگی امور اقتصادی استانداری خراسان رضوی نیز گفت: تاکنون شرایط صادرات کالا در استان به نحو مطلوبی پیش رفته است اما تعهدات ارزی و ممنوعیت صادرات برخی کالاهای دارای مزیت در استان بر این شرایط اثر نامطلوب خواهد گذاشت.
رسولیان افزود: دولت اخیرا صادرات برخی کالاهای اساسی مانند گوشت مرغ و تخم مرغ را ممنوع کرده که این امر تاثیر قابل توجهی بر میزان صادرات استان خواهد گذاشت.
وی اظهار داشت: بهتر است به جای ممنوعیت صادرات برخی کالاها که یارانه دولتی می گیرند، برای صادرکنندگان آنها عوارض صادراتی در نظر گرفته شود و از این طریق صادرات آنها تحت کنترل درآید.
وی گفت: به جای دریافت ارز از طریق بازار ثانویه یا سامانه نیما، بهتر است روش دیگری اتخاذ شود چون شیوه فعلی به ضرر صادرکنندگان است.
رسولیان افزود: اشکالی در برگشت ارز حاصل از صادرات به سامانه نیما وجود ندارد اما این برگشت ارز می تواند از طریق شیوه های دیگری نیز انجام شود.
وی شروع مجدد تحریم های ایران از سوی آمریکا از آبان ماه امسال را در شرایط صادراتی استان بی تاثیر دانست و اظهار داشت: عمده کالاهای صادراتی استان مشمول تحریم ها نمی شود و روال صادرات طبق گذشته ادامه می یابد جز آنکه ممنوعیت صادرات برخی کالاها ادامه خواهد داشت.

* بازار ثانویه مانعی در مسیر توسعه صادرات نیست
رئیس اداره بازرگانی خارجی سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی گفت: ارائه ارز از طریق سامانه نیما یا بازار ثانویه برای صادرکنندگان به هیچ وجه مانعی برای توسعه صادرات نیست.
امیرفخریان افزود: از سوی دیگر ممنوعیت صادرات برخی کالاهای دارای مزیت استان مانند گوشت مرغ و تخم مرغ از سوی دولت برای تنظیم بازار داخلی و موقتی است لذا این ممنوعیت برداشته می شود.
وی اظهار داشت: پیگیر وضع عوارض صادراتی برای برخی کالاها و رفع ممنوعیت صادرات آنها هستیم.
وی شرایط فعلی اقتصادی را به نفع صادرکنندگان دانست و گفت: زمانی که قیمت ارز افزایش می یابد، به نفع تولیدکننده است که کالای خود را برای مصارف داخلی تولید کند لذا اینکه گفته می شود رونق صادرات مقطعی است و در نهایت بازار را دچار رکود می کند، مورد قبول نیست.
امیرفخریان همچنین اثر تحریم های آتی را بر صادرات خراسات رضوی اندک دانست و افزود: صادرات استان غیر نفتی است و به صورت ریلی و جاده ای حمل می شود بنابراین وضع تحریمهای جدید تاثیر چندانی در صادرات این استان نخواهد داشت و ممکن است صادرات کالاهایی که از طریق کشتی و از طریق بنادر جنوبی به کشورهای دیگر حمل می شوند با تاثیر منفی روبرو گردند.
7489 / 6053