نظر مراجع درباره استفاده از آلات موسیقی در عزاداری‌ها

هر سال با فرا رسیدن ایام سوگواری امام حسین(ع) و یارانش، عاشقان آن حضرت با برپایی آیین های عزاداری از جمله راه اندازی دسته ها، ارادت خود را به ایشان ابراز می کنند. موسیقی نیز یکی از ارکان اصلی دسته های عزاداری به شمار می رود که فضای ماتم را برای عزاداران مهیا می سازد.
 
نوع موسیقی که در دسته‌های عزاداری به کار می‌رود، شامل نوحه‌های محزونی است که غالباً در ریتم‌های یک‌ضربی یا سه ضربی و در دستگاه همایون یا چهارگاه که حزن انگیز هستند، اجرا می‌شوند. سازهایی که در این موسیقی به کار گرفته می‌شده شامل دف، دمام و سنج بوده که با گذشت زمان، برخی از این سازها جای خود را به سازهای کوبه‌ای غربی مانند طبل داده‌اند.
 
سنج
 
سِنج نوعی ساز ضربی به شکل دو صفحه برنجی گرد است که معمولاً صدای آن را کوبیدن به هم در می‌آورند. سنج در موسیقی های آیینی کاربرد دارد. اینطور به نظر می رسد که این ساز در عهد باستان نیز دارای چنین کارکردی بوده باشد. آیین های عزاداری منطقه بوشهر واقع در جنوب ایران، در سالگرد شهادت امام حسین(ع) همواره با سنج و ساز دیگری به نام «دمام» همراه است. این ساز همیشه در کنار دمام نواخته می شود.
 
طبل
 
طبل نوعی ساز موسیقی از خانواده پرکاشن است که در رده سازه‌های کوبه‌ای قرار دارد. طبل تشکیل شده از حداقل یک پوسته است که به منظور ایجاد صدا بر روی بدنه آن کشیده شده ‌است.
 
دمام
 
دَمام، سازی است که در تقسیم‌بندی سازها جزو سازهای کوبه‌ای است. با نوسان پوست به صدا در می‌آید و در دسته سازهای کوبه‌ای استوانه‌ای شکل قرار می‌گیرد. دمام در جنوب ایران بویژه در برازجان، بندر ریگ، بندر گناوه، بوشهر و دیگر شهرهای جنوبی بیشتر رایج است.
 
فتوای مراجع تقلید درباره استفاده از آلات موسیقی درمراسم عزاداری سالار شهیدان (ع)
 
حال سوال اینجاست، با این توصیف که نگهداری آلات موسیقی از نظر برخی از مراجع تقلید حرام است، حکم شرعی استفاده از آن در هیئت های مذهبی چیست؟
 
مقام معظم رهبری: اگر استفاده از زنجیرهاى مزبور موجب وهن مذهب در برابر مردم شود و یا باعث ضرر بدنى قابل توجهى گردد، جایز نیست ولى استفاده از شیپور و طبل و سنج به نحو متعارف اشکال ندارد.
 
آیت الله العظمی سیستانی: استفاده از طبل و سنج در دسته‌های سینه‌زنی سیدالشهدا (ع) مانعی ندارد.
 
آیت الله العظمی مکارم شیرازی: استفاده از طبل و سنج در این مراسم آن چنان که معمول است و آهنگ لهوی در آن نیست، اشکالی ندارد.
 
آیت الله العظمی صافی گلپایگانی: استفاده از این دسته آلات موسیقی اشکال دارد و حرام است.
 
آیت الله العظمی بهجت: استفاده از طبل و سنج به احتیاط واجب استفاده نشود. ولی زنجیر زدن اشکال ندارد اجماع برخی از مراجع: اگر به نحو متعارف و غیر لهوی نواخته شود، اشکال ندارد.
 
گفتنی است؛ موسیقی دینی دارای تنوع بسیاری است و به شاخه های مختلفی تقسیم می شود. در ماه محرم موسیقی آیین های عاشورایی و موسیقی نمایش تعزیه به دلیل عشق و ارادت شیعیان به امام حسین(ع) قابل توجه تر و محسوس تر هستند.