چرا ذکر و دعا مشکلات ما را حل نمی‌کند؟

در دنیای پرسرعتی زندگی می­‌کنیم که وادارمان می‌­کند برای دست­یابی به هر چیزی، به دنبال سریع­ترین و نزدیک­­ترین و راحت­ترین راه بگردیم. برای موفقیت، برای حل مشکل ازدواج، برای کسب درآمد و پول بیشتر و حتی برای جاشدن در دل و قلب کسی که دوستش داریم. آیا راهی آسمانی وجود دارد که با کمک نیروهای غیبی، ما را زودتر به مقصد و مقصودمان برساند؟ ساده­‌تر بگویم آیا ذکر یا ورد خاصی هست که با گفتنش مشکلمان حل شود؟

پوستین خالی عمل، مقبول اسلام نیست  

مکتب اصیل قرآن و اهل بیت (ع) در پاسخ به سؤال بالا، به ما می­‌گوید که بله هست؛ اما مانند خیلی امور دیگر، بشرطها و شروطها! در احادیث ائمه­ اطهار (ع) به مناسبت­‌های مختلف و گاه در پاسخ به مراجعه کننده­‌ای که جویای حل مشکلی بوده، گفتن برخی اذکار را توصیه کرده­‌اند که شاید مشهورترین آن­ها، ذکر تسبیحات حضرت زهرا (س) باشد. اذکاری خاص با تعیین عددی خاص که برای حل یک مشکل خاص، پیامبر بزرگوار اسلام به حضرت صدیقه­ طاهره (س) تعلیم فرمودند.

 اما اگر شنیده‌­اید که مثلا با گفتن 70 مرتبه­ یک ذکر خاص، فلان مشکل رفع می­‌شود، باید همه­ مقدمات تأثیر آن ذکر را مهیا کنید تا نتیجه بگیرید؛ چرا که اسلام ناب محمدی(ص) به پوسته­ خالی هیچ چیزی راضی نمی­‌شود؛ هیچ عمل بی روحی را به رسمیت نمی­شناسد. برای هر عمل عبادی و حتی هر کار معمولی که شاید به ظاهر جزو عبادات مرسوم نباشد، شرایط، مقدمات و اصولی را لازم می­داند.

در مسئله­ اذکار و اورادی که برای هر کدام اثر خاصی گفته شده و این روزها رواج بیشتری پیدا کرده، چند نکته اهمیت دارد:

1- صحت و اصالت ذکر را بررسی کنید

اذکار الهی، متاع ناب و ارزشمندی است که بدل قلابی فراوان دارد. علت هم این است که مردم بر اساس فطرتی که بسوی خدای کریم می­‌کشاندشان، و او را پناه و مأوای خود می‌­دانند، به سوی هر نشانی از آن ملجأ و مأوا، جذب می‌شوند؛ و همین می‌­تواند فرصتی باشد برای سودجویانی که از این طریق، ثروت یا شهرتی بدست آورند.

پس دست به اختراع اذکار و اورادی می­زنند که هیچ منبع و منشأ معتبری در منابع دینی ندارد، یا اذکار اصیل را تحریف نموده است. نکته­ مهم این است که ذکر، یک داروی معنوی است و اگر احیاناً به صورت ناآگاهانه و به غلط استفاده شود، ممکن است اثرات مخربی داشته باشد و این یک هشدار جدی را می­‌طلبد. بنابراین ذکر را نمی­‌توان از هر کسی آموخت و در این مورد به هر کسی اعتماد کرد.

2- ذکر گفتن، بخشی از مجموعه­ دین­مداری است

پیامبر عزیز اسلام (ص)، ذکر را به عنوان قطعه­‌ای از پازل ایمان، در کنار چند ویژگی اساسی دیگر برشمرده‌اند: "برترین ایمان آن است که برای خدا دوست بداری، برای خدا دشمن بداری، زبانت را در ذکر خدا به کار گیری، آنچه برای خود دوست داری، برای مردم نیز دوست داشته باشی و آنچه را بر خود نمی پسندی برای مردم نیز نپسندی، و به نیکی سخن گویی یا خاموش بمانى." (1)

پس ذکر زبانی، مطلوب و یکی از شروط لازم است؛ اما شرط کافی نیست. دلی که کینه‌ همسایه و فامیل را در خود دارد یا به خواهر و برادر حسادت می­‌ورزد، چگونه می­‌تواند با گفتن چند ذکر زبانی به ملکوت پرواز کند؟

نمونه‌­ای دیگر از سیره­ عملی ائمه­ اطهار (ع): امام صادق (ع) می­فرمایند: پدرم (ع) بسیار ذکر خدا می گفت، هر وقت با ایشان راه می‌رفتم می‌دیدم ذکر خدا می‌گوید. هر وقت با ایشان غذا می خوردم می دیدم ذکر خدا می گوید. با مردم مشغول صحبت کردن بود، امّا این کار او را از ذکر خدا باز نمی داشت. می دیدم زبانش به کامش چسبیده است و لا إله إلاّ اللّه می گوید. او ما را جمع می کرد و دستور می داد تا هنگام طلوع آفتاب ذکر بگوییم. به کسانی از ما که قرآن بلد بودیم می فرمود قرآن بخوانیم و به کسانی که قرآن خواندن نمی دانستند، دستور می داد ذکر بگویند.(2)

روایت بالا نشان می­‌دهد که ذکر، با تمام شئونات زندگی امام، ممزوج است و یک امر مقطعی و فقط برای حل یک مشکل خاص نبوده است. البته قطعاً این منافاتی ندارد با این­که ذکر را گاهی به عنوان دارویی برای درمان یک مسئله خاص بکار گیریم؛ اما بر اساس مشی و مرام اهل بیت علیهم السلام، اصل، این است که ذکر الهی، بخشی از زندگی ما باشد.

اگر چنین نباشد یا اگر خدای نکرده، ذکر گفتن ما با سایر اجزای زندگی و مرام ما در تناقض باشد، چگونه می­شود به اثرگذاری ذکر گفتن، امید داشت؟ مثلاً کسی که خدای نکرده نماز را ترک کرده است، در بیان رسول خدا، به مرز کفر رسیده است؛ پیامبر خدا (ص) فرموده‌­اند: میان مسلمان و کافر فاصله اى جز این نیست که نماز واجب را عمداً ترک کند یا آن را سبک شمارد و نخواند. (3) آیا از چنین کسی می­‌توان انتظار داشت که ذکر مقبول و مؤثری بگوید؟

گفتن اذکار الهی، به عنوان بخشی از توصیه­‌های دینی، می­‌تواند آثار مطلوب شایانی داشته باشد؛ از ایجاد آرامش روحی که در اثر ارتباط و اتصال با حضرت معبود حاصل می­شود (الا بذکرالله تطمئن القلوب) تا راهگشایی و گره­گشایی در مشکلات زندگی. اما ذکر باید از منبع موثق و معتبر دینی برگرفته باشد و در کنار سایر اجزای دین­مداری، با روح و معنای واقعی‌­اش، در زندگی ما جاری باشد نه اینکه تنها وردی بر زبان باشد.