پرونده‌های ثبت جهانی استان سمنان اندر خم کوچه اول

مصطفی یغمائیان، در خصوص پرونده‌ی ثبت جهانیِ مجموعه‌ی تاریخی بسطام و خرقان گفت: مطالعات مرحله اول بسطام انجام شده منتها بعد از این مرحله، دیگر کاری انجام نشد. بسطام در لیست موقت ثبت جهانی قرار دارد.

معاون میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سمنان ادامه داد: ثبت جهانی با اولویت‌هایی انجام می‌شود که تا اندازه‌ای سیاست‌گذاری آن را خودِ دفتر ثبت سازمان مرکزی انجام می‌دهد. سازمان؛ بناهایی را که فکر می‌کند شانس ثبت بیشتری دارد را ارائه می‌دهد. ثبت جهانی ازجمله مواردی است که تقریباً همه لایه‌های مدیریتی مثل مسکن و شهرسازی، استانداری و خصوصاً شهرداری باید پای کار باشند چون در پروسه ثبت باید تغییراتی صورت بگیرد و اشکالات منظری‌ای که در مجموعه وجود دارد، بایستی برداشته شود.

یغمائیان با اشاره به مشکلات پیش رویِ پرونده‌ی ثبت جهانی بسطام اظهار داشت: محدوده‌ی بسطام هنوز در محدوده‌ی حریم آن پلاک‌هایی وجود دارد که باید تملک شود و به کل مجموعه الحاق گردد. طی ۵۰ سال گذشته بسیاری از زمین‌های آن حوالی تفکیک شده و از حالت اولیه خود خارج شده‌ است. این اراضی در حال حاضر کاربری مسکونی و تجاری دارد و تعداد پلاک‌ها به بیش از ۲۰ عدد می‌رسد.

او در پاسخ به این سؤال که چه اقدامی جهتِ تملک این اراضی صورت گرفته، گفت: هنوز اقدامی صورت نگرفته. هر موقع بحث پرونده جهانی این مجموعه جدی شود یقیناً این کار نیز صورت خواهد گرفت. بعضی از قسمت‌ها را خودِ میراث باید تملک کند و بقیه نیز مهم است که شهرداری اقدام به تملک کند.

او با اشاره به اهمیتِ همکاری شهرداری و مسکن و شهرسازی افزود: شهرداری باید پای کار باشد و بخواهد که این کار صورت بگیرد. مدیریت شهری و مسکن شهرسازی نیز برای این موضوع باید زمین‌های دیگری را درنظر داشته باشد تا بعد از تملک این اراضی، آن‌ها را به مالکان فعلیِ زمین‌ها تحویل دهد.

معاون میراث فرهنگی سمنان در پاسخ به این سؤال که چرا مقدماتِ ثبت جهانی این مجموعه انجام نمی‌شود، گفت: بیش از ۱۰ سال است که پرونده ثبت جهانی مجموعه تاریخی بسطام و خرقان مطرح است. حدود ۶ سال پیش یک مرحله از چند مرحله‌ی مطالعاتی آن انجام شد ولی بعد از آن دیگر کار زیادی برای آن صورت نگرفت. این به تصمیم سازمان مرکزی برمی‌گردد که برحسب اولویت‌های خود کدام پرونده را در دستور کار قرار دهد.

او اضافه کرد: در بحثِ مطالعات بسطام، همچنین طرحی برای مرمت مجموعه حدود ۸ سال پیش تهیه کرده‌ بودیم.

او همچنین به پرونده‌ی ثبت جهانیِ چشمه‌ی علی اشاره کرد و گفت: حدود پنج سال پیش بحث بر سرِ این بود که باغات به صورت پکیج ارائه شوند. مثلِ بناهای کوشکی که ما در استان سمنان، چشمه‌علی دامغان را داریم که متأسفانه آن موقع باغ آن در اثر آفت و بحث‌های مدیریتی متزلزل شده بود ولی در حال حاضر دوباره تقاضا دادیم و قصد داریم آن را در گروه باغات قرار دهیم و امیدواریم که قابل ارائه برای ثبت جهانی باشد. شاید ۶ سال پیش، امکان ثبت جهانیِ پرونده چشمه‌علی وجود داشت ولی متأسفانه در آن زمان درختان این باغ قطع شده بود و آفت داشت. در سه - چهار سال گذشته باغ دوباره احیا شده و امیدواریم که پرونده‌ی آن به گردانه‌ی ثبت جهانی بازگردد.

او ادامه داد: باغ چشمه‌علی قرار است که به همراهِ پکیج باغات تاریخی ارائه شود. این پرونده‌ شبیه پرونده کاروانسراهاست، به این صورت که تک تک به آنها پرداخته نمی‌شود؛ بلکه در پکیج جاده ابریشم جای می‌گیرد و همه این‌ها قرار است تحت عنوان کاروان‌سراهای مسیر جاده ابریشم به ثبت جهانی برسند.

او به موردِ سومی نیز اشاره کرده که قابلیت ثبت جهانی دارد و افزود: هسته مرکزی بافت تاریخی شهر سمنان که از مسجد جامع، تکیه، بازار و عناصر دیگر تشکیل شده، برای بحث ثبت جهانی پیشنهاد شده که در دست بررسی است.

او در پایان گفت: مسیری به اسم جاده سنگفرش در شهر گرمسار وجود دارد که مربوط به دوره‌ی صفوی است. این جاده‌ از هر حیث منحصربه‌فرد است و با زیرساختی متعلق به ۴۰۰ سال پیش، نمونه‌ای از مهندسیِ راه‌سازی ایران در دوران صفوی است.