چرا ماه رجب جزء ماه‌های حرام است؟

به گزارش پارس به نقل از ایسنا، ماه های قمری از زمان هجرت پیامبر به وجود آمده است اما اینجا این سوال مطرح می شود که چرا به یکسری از ماه های قمری ماه حرام می گویند و فلسفه ماه های حرام چیست و چه ماه هایی جزء ماه های حرام است؟

قبل از این که مطلبی را در رابطه با فلسفه ماه های حرام بگوییم، لازم است چهار ماهی که به عنوان ماه های حرام هستند را بیان کنیم:

از ۱۲ ماه قمری، چهار ماه رجب، ذی قعده، ذی حجه و محرم ماه های حرام هستند که هرگونه جنگ و نبرد در آن ها حرام شمرده شده است. سه ماه پشت سر هم و یک ماه (رجب) جدا از بقیه است. بنابراین ماه صفر از ماه های حرام نیست.

قرآن کریم در آیه ۳۶ سوره توبه صراحتا به حرمت ماه های حرام حکم داده است.

امّا این که حرمت این چهار ماه از چه زمانی آغاز شده است، برخی گفته اند:

حرمت این ماه‏ ها از شریعت حضرت ابراهیم (ع) است.

از برخی روایات استفاده می‏ شود سرآغاز حرمت ماه‏ های حرام، آغاز آفرینش آسمان‏ ها و زمین است؛ در روایتی از امام باقر (ع) آمده است:

" به احترام کعبه، خدا حرمت ماه‏ های حرام را در کتاب خود، همان روزی که آسمان و زمین را آفرید، وضع کرد که سه ماه آن پشت سر هم و یک ماه آن جداگانه است" .

دراین باره قرآن می‏ گوید:

" تعداد ماه‏ ها نزد خداوند در کتاب (آفرینش) الهی از آن روز که آسمان و زمین را آفرید، ۱۲ ماه است که از آن ها چهار ماه، ماه حرام است" .

کلمات برخی از مفسّران حاکی از این است که اعراب جاهلی حرمت این ماه‏ ها را رعایت کرده‏ اند، به گونه‏ ای که اگر قاتل پدر خود را در این فاصله زمانی مشاهده می‏ کردند، به او کاری نداشتند.

در رابطه با فلسفه و حکمت حرام بودن این چند ماه باید گفت:

چنانچه روشن است در آیه ۳۶ سوره توبه که به حرمت برخی از ماه ها اشاره شده است، سخنی از حکمت آن نیامده. در روایات نیز اشاره به اصل حکم شده اما پیرامون علت یا حکمت آن به وضوح مطلبی نیامده است. اما از آنجا که طبق نقل برخی از روایات حرمت ماه های حرام به زمان « حضرت ابراهیم» برمی گردد و در عصر جاهلیت به عنوان یک سنت به قوت خود باقی مانده بود و از سوی اسلام نیز به خاطر حکمت و فوایدی که داشته تأیید شد. می توان حکمت هایی برای این حکم بیان کرد.

شاید بتوان فلسفه ماه های حرام را اینگونه بیان کرد:

از جمله فلسفه ها و فواید آن می توان به احتمال پایان یافتن جنگ ها به خاطر مجال یافتن جنگجویان برای تفکر و اندیشه، دعوت به صلح و آرامش، امکان انجام مناسک حج، تجارت و بسیاری از امور دیگر، اشاره کرد.

نکته مهم" آتش بس" در جنگ است که حتی برای چند روز یا یک روز هم دارای اثر و فایده است. در دوران جنگ های ۲۰ ساله ویتنام، برای آتش بس یک روزه تلاش می کردند و این حکم، خود نشانه روح صلح طلبی اسلام است.

آخرین نکته در این زمینه این که منظور از حرام نمودن این چهار ماه، این است که مردم در این ماه ها از جنگیدن دست بکشند و امنیت عمومی در همه جا حکمفرما شود تا به زندگی خود و فراهم آوردن وسایل آسایش و سعادت خویش بپردازند و به عبادات و طاعات مشغول شوند.

اما برخی، شبهه هایی راجع به حرام بودن ماه رجب مطرح کرده اند:

در جواب می توانیم بگوییم که مراد از ماه های حرام ماه هایی است که خداوند متعال رعایت حرمت آن ها را بر مؤمنان واجب نموده است و از زبان و از زمان حضرت ابراهیم و اسماعیل (ع) جنگ در ماه های حرام را ناروا دانسته است.

این سنت ابراهیم از زمان آن حضرت تا ظهور اسلام همچنان طبق سیره عملی در میان عرب محترم شمرده می شد، قرآن کریم نیز بر آن صحه گذاشته و حرمت ماه های حرام را امضاء کرد.

چنان که خداوند می فرماید: « إِنَّ عِدَّةَ الشُّهُورِ عِندَ اللَّهِ اثْنَا عَشَرَ شَهْرًا فِی کِتَبِ اللَّهِ یَوْمَ خَلَقَ السَّمَوَ تِ وَالأَْرْضَ مِنْهَآ أَرْبَعَةٌ حُرُمٌ ذَ لِکَ الدِّینُ الْقَیِّمُ فَلاَ تَظْلِمُوا فِیهِنَّ أَنفُسَکُمْ وَقَتِلُوا الْمُشْرِکِینَ کَآفَّةً کَمَا یُقَتِلُونَکُمْ کَآفَّةً وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ مَعَ الْمُتَّقِینَ; (توبه، ۳۶) شمار ماه ها به نزد خداوند، در کتاب الهی از روزی که آسمان ها و زمین را آفرید، ۱۲ ماه است چهار ماه از آن حرام است. دین درست این است. پس در آن (چهارماه) بر خویشتن ستم می کنید و با مشرکان به هنگام نبرد دسته جمعی پیکار کنید همان گونه که آن ها دسته جمعی با شما پیکار می کنند و بدانید خدا با پرهیزگاران است.

اما در مورد تفاوت حرام بودن ماه رجب با سه ماه دیگر در این است که ابتدا باید بگوییم که همه روزها و شب ها مخلوق خداست و هیچ زمانی به خودی خود بر « زمان» دیگر برتری ندارد؛ ولی برخی از روزها، شب ها و ماه ها به خاطر علل و حوادثی، برتری و قداست خاصی پیدا می کنند.

ماه های حرام نیز که به زمان « حضرت ابراهیم» برمی گردد و در عصر جاهلیت به عنوان یک سنت به قوت خود باقی بود، از سوی اسلام نیز به خاطر حکمت و فوایدی که داشته تأیید شد.

در دوران جاهلیت که از دین توحیدی حضرت ابراهیم (ع) خبری نبود، مشرکان به این قانون الهی نیز احترام می گذاشتند، ولی به خواست خود جای ماه ها را عوض می کردند؛ برای مثال به جای ماه محرم، ماه صفر را حرام اعلام می کردند که آیه ۳۷ سوره توبه، این عمل را کفر و گناه محسوب کرد.

منابع:

تفسیر المیزان

کافی، کلینی

تفسیر مجمع البیان

ک: بحارالانوار، علامه مجلسی

تفسیر نورالثقلین، ابن جمعه حویزی

ک: تفسیر نمونه، آیت الله مکارم شیرازی و دیگران