گردنه‌ای سخت در برابر عراق پس از داعش

محمد قادری نوشت:

شهر موصل مرکز استان نینوای عراق و آخرین سنگر رسمی تحت کنترل داعش، نهایتاً پنجشنبه گذشته و پس از حدود هشت ماه درگیری شدید میان این گروهک تروریستی ـ تکفیری و نیروهای عراقی آزاد شد. این عملیات گسترده که از 16 اکتبر 2016 با دستور حیدر العبادی نخست وزیر عراق کلید خورده بود، اگرچه با هزینه‌های زیاد مادی و معنوی برای ملت و دولت عراق همراه بود اما در نهایت به پیروزی بزرگی منجر شد که قطعاً تغییرات عمده‌ای را در آرایش سیاسی و نظامی ماه‌های آینده منطقه به دنبال خواهد داشت.

این عملیات بزرگ که از همان ابتدا با توجه به حضور فعال نیروهای حشد‌شعبی، پیروزی‌اش مسجل بود گرچه با کارشکنی‌های بسیاری در داخل و خارج خاک عراق مواجه شد اما قاطعیت بغداد جلوی هرگونه خدشه به جریان اصلی عملیات را گرفت تا موصل در نهایت به دست خود عراقی‌ها باز پس گرفته و آزاد شود.

این اتفاق مهم البته به معنای پایان درگیری‌ها در موصل نیست، اما آنچه مهم است اینکه دیگر هیچ منطقه‌ای تحت کنترل داعش نیست و همین مسأله ضربه مهلکی را بر پیکره تکفیری‌ها وارد آورد، چه، این شهر به لحاظ سیاسی و موقعیت جغرافیایی اهمیتی استراتژیک دارد.

از این پس تکفیری‌ها دیگر نمی‌توانند چون گذشته از فاصله جغرافیایی نزدیک میان موصل و بغداد، پایتخت عراق برای انجام عملیات‌های تروریستی در این شهر بهره‌برداری کنند. همچنین از دست دادن موصل، موجب ازهم پاشیدگی کامل روحیه و سازمان رزم آنها و دنباله‌هایشان در خاک سوریه شده و آنها به خوبی می‌دانند که دیر یا زود پایتخت دیگرشان در رقه سوریه نیز به همین سرنوشت دچار خواهد شد.

جزئیات هشت ماه مجاهدت شبانه روزی ارتش و نیروهای حشد شعبی برای زدن سر افعی، فرصت مبسوطی می‌طلبد که از حوصله این نوشتار خارج است، لذا در این مجال بیشتر به فضای کنونی تحولات منطقه و عراق پس از داعش خواهیم پرداخت.

1ـ با توجه به عمق خباثت تروریست‌های داعش در طول مدت حضور در شهرهای مختلف عراق و به ویژه موصل، این شهرها عملاً تبدیل به زمین‌های سوخته‌ای شده‌اند که دولت عراق باید با تمام توان به فکر بازسازی آنها باشد. این مسأله از آنجا اهمیت دارد که عناصر تفرقه افکن و ضدحاکمیت یکپارچه در عراق، از پای ننشسته و در صورت فرسایشی شدن دوران بازسازی، مردم را نسبت به حکومت مرکزی بدبین خواهند کرد.

2ـ دولت مرکزی عراق به کمک نیروهای مردمی نباید ماجرا را تمام شده بپندارد بلکه باید از حداکثر پتانسیل موجود برای ریشه کن کردن تروریسم و حامیان نفوذی آنها در داخل، بهره برده و تا تثبیت ثبات و آرامش از پای ننشیند؛ مسأله‌ای که قطع به یقین چندان آسان نخواهد بود. این نکته هنگامی بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرد که بدانیم شهر موصل طی فقط 24 ساعت و با خیانت عده‌ای از کارگزاران رسمی دولت مرکزی سقوط کرد و به دست داعش افتاد.

3ـ عراق پس از داعش قاعدتاً از دایره تمرکز دشمنانش خارج نخواهد شد و آنان هر مسیری را برای رسیدن به اهدافشان علیه دولت و ملت عراق پیگیری خواهند کرد. از جمله این موارد می‌توان به یارگیری در میان عناصر سیاسی و قومی ـ مذهبی داخل کشور از یک سو و حذف یا بدنام کردن عناصر و مجموعه‌های خدوم از سوی دیگر اشاره کرد. نفوذ همزمان در داخل بخشی از بدنه اهل سنت و برخی گروه‌های شیعی برای تکمیل پازل مطلوب و تلاش برای حذف یا بدنام کردن حشد شعبی، تجربه‌ای گرانبهاست که باید در ادامه کار مد نظر دولت و سیاسیون عراقی قرار گیرد.

4ـ حامیان منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای تروریسم اکنون به ویژه در عراق به قدرت و نفوذ کلام مرجعیت شیعه بیش از پیش پی برده‌اند، بر این اساس؛ قطعاً یکی از مهم‌ترین نقاط هدفشان ضربه زدن به این عنصر وحدت بخش و اقتدار‌آفرین در این کشور است، چنانچه طی چند سال گذشته، تجربه نشان داد هرگاه خط سیر دشمن در راستای تضعیف یا حذف نفوذ کلام مرجعیت قوت گرفت، به همان میزان از انسجام سیاسی ـ اجتماعی داخل عراق کاسته و طبعاً بر حجم ضربات وارده افزوده شد.

5ـ یکی از مهم‌ترین اهدافی که از ابتدای جنگ نیابتی در منطقه به ویژه در عراق و سوریه مد نظر پشتیبانان تروریست‌ها علی الخصوص آمریکا و رژیم صهیونیستی بود، سناریوی تجزیه منطقه بود که در دولت اوباما مشخصاً از سوی جو بایدن پیگیری می‌شد. این سناریو اکنون و در حالی که تروریست‌های دست پرورده وهابیت عملاً کارایی خود را برای سرنگونی دولت‌های محور مقاومت در منطقه از دست داده‌اند، از کانال سران اقلیم کردستان عراق در حال عملیاتی شدن است و این مسأله بیش از هر چیز دست به گریبان دولت مرکزی عراق خواهد شد.

کلام آخر اینکه؛ عراق پس از داعش روزهای توأم با خوف و رجایی را پیش رو دارد که باید با وحدت و انسجام کامل از یک سو و تکیه بر توان داخلی از سوی دیگر، از این گردنه سخت عبور کند.