تبعات شکست یا پیروزی همه‌پرسی در ترکیه برای اردوغان

 همه‌پرسی تغییر سیستم حکومتی ترکیه از پارلمانی به ریاست جمهوری، از صبح امروز در این کشور آغاز شده است؛ تغییری که حزب عدالت و توسعه و اردوغان بشدت برای به ثمر نشستن آن در ماههای گذشته تلاش کرده‌اند.

«عبدالباری عطوان» نویسنده جهان عرب و سردبیر روزنامه الکترونیکی رأی الیوم، هدف اردوغان از این تغییرات را احیای میراث امپراتوری عثمانی و زوال میراث آتاتورک می‌داند.

او می‌نویسد: میلیون‌ها نفر از مردم ترکیه از صبح امروز یکشنبه برای رأی دادن به همه‌پرسی تغییر سیستم حکومتی از پارلمانی به ریاستی پای صندوق‌های رأی می‌روند که اختیارات اجرایی و قانون‌گذاری مطلقی به رئیس‌جمهور می‌دهد و دست او را در ترسیم سیاست‌های داخلی و خارجی و اعلام جنگ‌ها باز می‌گذارد.

اردوغان خواهان این است که میراث عثمانی را احیا کرده و میراث آتاتورک را از بین ببرد. او با دست گرفتن بهانه کودتای ناکام، می‌خواهد آرزوهای خود را برآورده و مخالفان داخلی و خارجی خود را قلع و قمع کند و همچنین کشوری فدرالی همچون آمریکا را به وجود آورد.

عطوان سپس به تبعات رأی آری یا منفی مردم ترکیه می‌پردازد و می‌نویسد: اگر همه‌پرسی رأی بیاورد، منصب نخست‌وزیری از بین خواهد رفت و رئیس‌جمهور می‌تواند وزرا را تعیین کرده و به همه نهادهای کشوری از جمله ارتش و دادگاه قانون اساسی و نظام قضایی تسلط یابد.

طرفداران اردوغان با استناد به فتوای دینی بزرگترین مرجع دینی در حزب عدالت و توسعه، رأی آری به اصلاحات را واجب عینی می‌دانند و آن را کوتاهترین راه برای رسیدن به بهشت قلمداد می‌کنند و معتقد هستند که این همه‌پرسی به معنای انتخاب بین میهن‌پرستی و خیانت، اسلام و کفر است.

اما در مقابل مخالفان تغییر سیستم حکومتی، پیروزی اردوغان را به معنای از بین رفتن سکولاریسم و رسوخ دیکتاتوری و کاهش آزادی‌ها و ضعیف شدن میراث لیبرال دموکراسی در کشور می‌دانند.

***

عبدالباری عطوان در بخش دیگر یادداشت خود تأکید می‌کند که اردوغان نیاز چندانی هم به این همه پرسی ندارد؛ چرا که حزبش از سال 2002 مسلط بر کشور است و پارلمان را در اختیار داشته و هر قانونی بخواهد را تصویب می‌کند و در طول این سال‌ها این اردوغان بود که نخست‌وزیر و وزرا را انتخاب می‌کرد و اوست که خطوط سیاست خارجی را ترسیم می‌کند و ارتش را به سوریه می‌فرستد و با حزب کارگران کردستان (پ.ک.ک) توافق کرده و سپس آن را لغو می‌کند. همچنین است که فرماندهان ارتش و قضات دادگاه قانون اساسی را تعیین می‌کند؛ پس یک مرد بیشتر از این چه چیزی می‌خواهد؟!

اردوغان هنگامی که دید نتیجه نظرسنجی‌ها (آراء آری و خیر) بسیار به یکدیگر نزدیک است، متوجه اتباع ترکیه در کشورهای اروپایی شد که تعداد آنها 5 میلیون نفر است؛ او تلاش کرد تا احساسات ملی‌گرایانه و اسلامی، ترک‌ها را علیه اروپا برانگیزد و خود را قربانی توطئه‌های خارجی معرفی کرد و باید گفت این برنامه به طور نسبی در میان بخش بزرگی از اتباع ترکیه در اروپا و قانع کردن آنها برای رأی به تغییرات قانون اساسی نتیجه بخش بوده است.

پیروزی در این همه‌پرسی پشتیبانی معنوی و سیاسی بالایی برای اردوغان به ارمغان دارد و ترکیه را به کشوری فدرالی تبدیل خواهد کرد. فدرالیسمی که می‌تواند یکی از راههای حل بحران با کردها باشد.

اما در مقابل، شکست در همه‌پرسی ضربه بزرگی برای اوست و اردوغان را رئیس‌جمهوری ضعیف جلوه می‌دهد. در این میان اقتصاد ترکیه نیز در سراشیبی قرار دارد. لیر ترکیه 50 درصد کاهش ارزش داشته است و درآمد حاصل از گردشگری نیز 30 درصد کم شده و رشد 7 درصدی به 2.9 درصدی رسیده است. همچنین سرمایه‌گذاری خارجی با کاهش 50درصدی مواجه و بیکاری به 12درصد رسیده است.

اردوغان در حال حاضر با همه کشورهای همسایه خود در تنش به سر می‌برد و همزمان وارد جنگ با پ.ک.ک و داعش شده است و در سوریه نیز دخالت نظامی کرده و مهم‌تر از همه این‌ها، احتمال تشکیل کشور یا اقلیم کردی در سوریه و مرزهای جنوبی ترکیه است.

***

عطوان در پایان می‌نویسد: معتقدیم که اردوغان تسلیم شکست نمی‌شود و در صورت ناموفق بودن همه‌پرسی به تلاش خود برای رسیدن به آنچه می‌خواهد ادامه خواهد داد. او احتمالا تلاش خواهد کرد تا بار دیگر اکثریت مطلق پارلمان را از آن (حزب حاکم خود یعنی) عدالت و توسعه کند و بار دیگر همه پرسی تغییر قانون اساسی را برگزار کند.