سفیر ایران در پرتوریا: اقتصاد چند دهه آینده به آفریقا تعلق دارد

محسن موحدی قمی' روز یکشنبه در گفت وگو با خبرنگار ایرنا، گفت: از آنجایی که اقتصاد دانان جهان، چند دهه آینده (2050) را دوره آفریقا تفسیر و تحلیل کرده و معتقدند که با روند کنونی اقتصاد جهانی، ظرف چند سال آینده شاهد سرازیر شدن سرمایه ها به آفریقا خواهیم بود، بنابر این ایران نباید از قافله این سرمایه گذاری ها فاصله گرفته و در عین حال باید تا حد ممکن همت دیپلماسی خود را در این قاره بکر، به کار بندد.

 

به گزارش نامه نیوز، وی به عنوان سفیر جمهوری اسلامی ایران در پرتوریا، پایتخت آفریقای جنوبی، کشور محل ماموریت خود را از ابعاد مختلف برای سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران حائز اهمیت دانست و در این خصوص گفت: 'موقعیت راهبردی ایران و آفریقای جنوبی در جهان چه از نظر سیاسی و چه از نظر اقتصادی شایان توجه است؛ چرا که آفریقای جنوبی در قاره آفریقا، بخصوص جنوب آفریقا، با دارا بودن توانائی های اقتصادی و امکانات فراوان و از سوئی به دلیل رشد تقاضا در بین جمعیت سیاهپوست ظرفیت خوبی برای تبدیل شدن به بازار کالاهای ایران دارد و نیز این کشور به عنوان مرکزی برای فعالیت های اقتصادی کشورمان در جنوب، شرق و مرکز آفریقا می تواند مورد توجه فراوان قرار گیرد. 

وی افزود: ایران نیز به دلیل قرار گرفتن در منطقه خلیج فارس و همجواری با کشورهای آسیای میانه، فرصت خوبی برای آفریقای جنوبی است تا به بازارهای کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز دسترسی بهتری داشته باشد.

موحدی قمی در باره بعد سیاسی روابط دوجانبه و ظرفیت توسعه بیش از پیش روابط سیاسی و دیپلماتیک و گسترش همکاریهای دو جانبه، منطقه ای و بین المللی و تبدیل دولت آفریقای جنوبی بعنوان یک لابی قدرتمند و مستمر در عرصه های سیاسی منطقه ای و بین المللی برای جمهوری اسلامی ایران نیز گفت: 'روابط سیاسی دو کشور با توجه به عضویت هر دوی آنها در جامعه کشورهای حاشیه اقیانوس هند می تواند گسترش بیشتری یافته و همین امر آنها را به بازیگران مهمی در این اتحادیه بدل نماید'.

وی بر بعد اقتصادی مناسبات دو کشور نیز تاکید کرد و افزود: از نظر اقتصادی نیز زمینه های مساعدی برای گسترش روابط و همکاری ها به ویژه در زمینه سرمایه گذاری و بازرگانی میان شرکت های مختلف آفریقای جنوبی و ایران و نیز امکان جذب سرمایه گذاری در زمینه های مختلف مانند نفت و گاز، ارتباطات، تولیدات پیشرفته صنعتی، معدنی و ... میان دو کشور وجود دارد'.

این دیپلمات ، بطور نمونه به سرمایه گذاری و مشارکت شرکت MTN آفریقای جنوبی در شبکه ایرانسل ایران و همچنین سرمایه گذاری و ساخت دو فاز پتروشیمی در پارس جنوبی توسط شرکت ساسول این کشور اشاره کرد و افزود: 'از سوی دیگر با همکاری های مشترک زمینه های ورود ایران به بازارهای انرژی آفریقای جنوبی شامل فروش نفت خام، ذخیره سازی، کسب فناوری، گاز و پتروشیمی، تولید برق و دیگر انواع انرژی برای کشورمان فراهم شده است'.

موحدی قمی که پیشتر سفیر ایران در تانزانیا نیز بود همچنین از امکان استفاده ایران از ظرفیت وسیع اقتصادی آفریقای جنوبی جهت دستیابی به بازار دیگر کشورهای منطقه جنوب آفریقا، همکاری مشترک در سازمان های اقتصادی منطقه ای و بین المللی به عنوان جذابیت های دیگر این کشور در سیاست خارجی ایران یاد کرد و اظهار داشت: 'حضور ایران در سازمان اقتصادی (اکو) و آفریقای جنوبی در جامعه توسعه جنوب آفریقا (سادک) می تواند محور همکاری های دوجانبه منطقه ای جدیدی باشد و در عین حال عضویت آفریقای جنوبی در گروه پنج قدرت نوظهور اقتصادی جهان موسوم به 'بریکس' نیز بر جذابیت آن کشور برای اقتصاد ایران افزوده است'.

وی علاوه بر موارد فوق، امکان گسترش هر چه بیشتر همکاری های دوجانبه علمی، فناوری و آموزشی بین موسسات علمی و آموزشی دو کشور را به منظور بهره برداری از ظرفیت های خوب دو کشور ممکن دانست و در یک جمع بندی کلی گفت که آفریقای جنوبی از نظر سیاسی و بخصوص اقتصادی برای سیاست خارجی کشورمان همچنان از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

سفیر جمهوری اسلامی ایران در پرتوریا، در خصوص پیشینه روابط سیاسی دو کشور نیز گفت: 'با پیروزی انقلاب اسلامی ایران، روابط دو کشور به علت تعارضات ایدئولوژیکی نظام جمهوری اسلامی ایران و مولفه های رژیم نژادپرست آفریقای جنوبی و به دلیل حمایت ایران از جنبش های آزادی بخش به دستور حضرت امام خمینی (ره) در همه ابعاد سیاسی واقتصادی، قطع شد و در آن مدت، دولت سوئیس به عنوان حافظ منافع دو کشور تعیین شده بود'.

موحدی قمی افزود: 'پس از تغییر نظام سیاسی این کشور و فروپاشی رژیم آپارتاید در دهه 70 (هجری شمسی)، بار دیگر روابط عمیق و همه جانبه برقرار شد. به دنبال سفر 'نلسون ماندلا' رهبر کنگره ملی آفریقا و رهبر مبارزات ضد آپارتاید آن کشور در سال 1371 به جمهوری اسلامی ایران، در سال 1372 وزارت خارجه نسبت به برقراری روابط دولت جمهوری اسلامی ایران و آفریقای جنوبی اقدام نمود و در سال 1373 نیز پرچم جمهوری اسلامی ایران در ژوهانسبورگ برافراشته و به سفارت تبدیل شد و دو کشور برای مبادله سفیر اقدام نمودند'.

این کارشناس آفریقا در عین حال به چند سوال جداگانه ایرنا در زمینه مناسبات دوجانیه نیز چنین پاسخ گفت:

1- رصد اخبار مربوط به آفریقا گویای آن است که کشورهای مختلف، توجه جدی برای سرمایه گذاری در آفریقا دارند و نوعی رقابت هم شکل گرفته است، به نظر شما دلیل این رویداد چیست؟

پاسخ: سرمایه گذاری در آفریقا، هیچ وقت مورد غفلت قدرت های اقتصادی، خصوصا غربی ها نبوده است. یکی سودمندترین سرمایه گذاری ها در عرصه های جهانی، بهره برداری از منابع آفریقا است. این موضوع در زمان استعمار، از طریق استثمار و بهره کشی از آفریقایی ها بوده و در دوران پس از آن نیز به اشکال مختلف ادامه یافته است. در حال حاضر بزرگترین سرمایه گذاری ها در زمینه های معادن در آفریقا صورت می گیرد که در این میان شرکت های انگلیسی و کانادائی در صدر سرمایه گذاران غیر آفریقایی قرار دارند. زمینه هایی مانند نفت و صنایع وابسته، زیرساختی، صنایع، خدماتی و بازرگانی، توریسم، کشاورزی، حمل و نقل در مراحل بعدی قرار گرفته اند. به رغم این موضوع، اقتصاد دانان جهان، چند دهه آینده (2050) را دوره شکوفایی آفریقا دانسته و معتقدند با روند کنونی اقتصاد جهانی، ظرف چندین سال آینده، شروع دوره ای جدید از جریان سرمایه ها به آفریقا را شاهد خواهیم بود.

 

2- در نظر سنجی های انجام شده برای سرمایه گذاری ها در آفریقای جنوبی، سه حوزه انرژی، حمل و نقل و خدمات مالی برای سرمایه گذاران غیرآفریقایی جذاب تر بوده است، ظرفیت های جمهوری اسلامی را در این سه حوزه چگونه ارزیابی می کنید؟

پاسخ: در دو حوزه انرژی و حمل و نقل، ایران دارای مزیت نسبی برای تجارت خارجی می باشد. کشورمان در حوزه انرژی با دارا بودن ذخایر عظیم انرژی نفت و گاز می تواند تامین کننده تضمینی نفت، گاز و فرآورده های نفتی برای دیگر کشورها، خصوصا کشورهای آفریقایی و حوزه کشورهای حاشیه اقیانوس هند باشد. آفریقای جنوبی با دارا بودن یکی از بزرگترین ناوگان نفتکش جهان می تواند به این موضوع کمک خوبی بکند. این کشور همچنین در زمینه حمل و نقل دریایی، دارای انواع کشتی های باربری در ناوگان دریایی است. در این راستا، موقعیت ژئوپلتیک کشورمان، مزید علت بوده و ظرفیت غیر قابل انکاری را برای ایران فراهم آورده تا در زمینه حمل و نقل نقش عمده ای را در این نیمکره جنوبی جهان بازی کند.

در خصوص اشکال دیگر انرژی، ایران با دارا بودن امکانات طبیعی مانند استفاده از نیروی باد، خورشید، آب و .. و کسب دانش فنی فراوان در این زمینه ها، جزو کشورهای مطرح دنیا بوده و می بایست این ظرفیت ها را در روابط و همکاری ها با دیگر کشورها، خصوصا با آفریقا عملیاتی تر نماید. اصولا ایران در صدور خدمات فنی و مهندسی به دیگر کشورهای در حال توسع، خصوصا آفریقا، دارای مزیت نسبی بالایی است.

 

3- حجم مبادلات ایران و آفریقای جنوبی چقدر است و چه چشم اندازی برای آن تعریف شده است؟

پاسخ: حجم مبادلات تجاری دو کشور ظرف چندین سال گذشته دارای فراز و نشیب بوده است، در هرحال وضعیت خوب روابط بین دو کشور، به هیچ عنوان با حجم زیر یکصد میلیون دلار حجم مبادلات بین دو کشور همخوانی ندارد. در دیدار اردیبهشت ماه 95 آقای جیکوب زوما، رییس جمهور آفریقای جنوبی از کشورمان، حصول هشت میلیارد دلار حجم مبادلات بین دو کشور تا سال 2020هدف گذاری شده بود.

 

4 - هیات وزیران، وزارت امورخارجه را مسئول کمیسیون مشترک ایران و آفریقای جنوبی تعیین کرد. به نظر شما دلایل این انتخاب چه بوده و برنامه های نمایندگی ایران در پرتوریا برای گسترش روابط اقتصادی و تجاری به خصوص میان بخش های خصوصی دو کشور چیست؟

پاسخ: مسوولیت برگزاری اجلاس های کمیسیون مشترک بین جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آفریقای جنوبی، از ابتدا و پس از تجدید روابط در سال ۱۳۷۳ برعهده وزارت خارجه بوده است و تاکنون ۱۲ اجلاس را نیز موفق برگزار نموده است. حدود دو سال گذشته، بر اساس مصوبه هیات دولت، کمیسیون مشترک بین دو کشور از وزارت خارجه به وزارت دارایی واگذار شد. در این رابطه و بر اساس تقاضای وزارت خارجه آفریقای جنوبی و موافقت جناب آقای دکتر ظریف وزیر محترم امور خارجه، مسوولیت این کمیسیون مشترک بار دیگر بر عهده وزارت خارجه قرار گرفت. گستردگی موضوعات و تعدد زمینه های همکاری ها، ظرفیت برای رسیدن به سطح روابط راهبردی بین دو کشور و همچنین این کمیسیون مشترک به عنوان قدیمی ترین کمیسیون مشترک در پرونده سیاست خارجی آفریقای جنوبی پس از اضمحلال آپارتاید، از دلایل این درخواست از سوی آن کشور بوده است.

قرار است سیزدهمین اجلاس کمیسیون در پرتوریا به ریاست وزرای خارجه دو کشور ظرف چند ماه آینده برگزار گردد.

 

5 - جیکوب زوما، رییس جمهور آفریقای جنوبی سال گذشته به ایران سفر کرد و قرار است دکتر روحانی نیز دیداری از آفریقای جنوبی داشته باشد، به نظر شما آثار این سفرها چیست؟

پاسخ: انجام سفر مقامات بین کشورها از جمله بین ایران و آفریقای جنوبی، به جهت توسعه روابط و گسترش همکاری ها صورت می گیرد. سفر اقای زوما، هدف گذاری های خوبی را برای توسعه همکاری ها بین دو کشور گذارده و با توجه به امضای 8 سند همکاری بین دو کشور که عمدتا اقتصادی می باشند، بستر مناسبی را برای گسترش روابط بین دو کشور فراهم نموده است. دیدار جناب آقای دکتر دکتر روحانی رییس محترم جمهوری کشورمان از آفریقای جنوبی که در آینده نزدیک انجام خواهد گرفت، بطور حتم زمینه های موجود و جدیدی را در جهت توسعه سودمند همکاری ها، خصوصا اقتصادی عملیاتی خواهد کرد. در اصل این دیدارها به عنوان ابزاری شناخته شده، در کنار تاکید و تضمین روابط خوب در جنبه های سیاسی و ...، ابزار مهمی برای اجرایی کردن توافقات و توسعه همکاری ها بین کشورها در زمینه های مختلف اقتصادی است.

 

6 - آفریقای جنوبی بزرگترین قدرت اقتصادی آفریقاست و دروازه ورود ایران به آن قاره، از طرفی ایران هم از نظر ژئوپولتیک دارای موقعیتی استثنایی است و دروازه آفریقا به آسیا محسوب می شود، این موقعیت ها، چه ظرفیتی را برای دو طرف ایجاد کرده است؟

پاسخ: ج.ا.ایران و آفریقای جنوبی در دو منطقه خود دارای ظرفیت های چشمگیری برای همکاری بوجود آورده اند. اقتصاد دو کشور دارای ویژگی های همپوشانی خوبی نیز هستند. این مهم، در کنار موقعیت ژئوپلتیک، جایگاه منطقه ای، میزان توسعه یافتگی در ابعاد مختلف و توان علمی و فناوری که این دو کشور دارا می باشند، و با توجه به اینکه اراده ای در میان مسوولین دو کشور شکل گرفته است، در صورت عملیاتی شدن توافقات حاصله، روابط دو کشور را در سطح راهبردی تثبیت خواهد کرد.

این دو کشور می توانند با اجرای توافقات، خصوصا در زمینه های بازرگانی، سرمایه گذاری، صنعت، معدن و ... ظرفیت مضاعفی را در منطقه مقابل بدست بیاورند.

آفریقای جنوبی به عنوان اقتصاد برتر آفریقا، در صورت عملیاتی شدن ظرفیت ها و توافقات موجود، می تواند دروازه ورود کالاها و خدمات فنی و مهندسی کشورمان در دیگر کشورهای آفریقایی، خصوصا کشورهای جامعه توسعه جنوب آفریقا (سادک) باشد.

 

7 - موضوع گسترش افراط گرایی و خشونت به آفریقا جدی است، ایران هم در مبارزه با این پدیده در کشورهای همسایه دارای تجربیات گرانقدری است، همکاری تهران و پرتوریا در این زمینه را چگونه ارزیابی می کنید؟

پاسخ: افراط گرایی و تروریسم به عنوان خطر بالفعل و بالقوه امروزه به یک دغدغه روزانه برای کشورهای آفریقایی بدل شده است. آفریقای جنوبی نیز از این تهدید مستثنی نبوده و نیز است و متاسفانه به تازگی یکی از کشورهای هدف تروریسم برای جذب نیروهای افراطی و اعزام به کشورهای هدف تروریسم در غرب آسیا، بوده است. مسئولین آفریقای جنوبی نگرانی عمیق خود را در باره این موضوع اعلام کرده اند و خواستار همکاری با کشورمان برای مبارزه با پدیده شوم تروریسم و افراط گرایی هستند.

8 - باتوجه به این که در حاشیه اجلاس اخیر G20 نشست تعدادی از سران بریکس هم برگزار شد و شنیده شده که چین با عضویت ایران در بریکس هم موافق است،‌‌ آیا اقدامی در این باره انجام شده و ایران تمایلی برای عضویت در بریکس دارد؟

پاسخ: بریکس متشکل از 5 قدرت اقتصادی شامل روسیه، چین، هند، برزیل و آفریقای جنوبی حدود 30 درصد کل اقتصاد جهان را به خود اختصاص داده اند. همکاری با این گروه دارای جذابیت ها و منفعت های زیادی برای همه کشورها است. این گروه دارای ظرفیت و توان بسیار بالایی در گفتمان های سیاسی چند جانبه و بین المللی دارد. جمهوری اسلامی ایران با دارا بودن 10 درصد ذخایر نفت خام، 15 درصد ذخایر گاز شناخته شده جهان را نیز بخود اختصاص داده و با دارا بودن ظرفیت ها و زمینه های بسیار زیادی دیگر و با در اختیار داشتن عناصر مختلف قدرت در ابعاد منطقه ای و فرامنطقه ای، می تواند شریک مهمی برای بریکس باشد. صرفنظر از اینکه تمایل در بین تعدای از این گروه برای عضویت ایران در آن وجود دارد، در صورت فراهم شدن شرایط، کشورمان تمایل به عضویت در بریکس خواهد داشت. خواست همه اعضای بریکس از شروط عضویت کشوری دیگر در آن است. در هر حال صندوق بریکس تشکیل شده و از جمهوری اسلامی ایران هم جهت مشارکت در آن دعوت شده است.

 

9 - در سال 1383 توافقنامه ای بین ایران و آفریقای جنوبی برای اعزام پزشکان ایرانی منعقد شده بود، 30 پزشک اعزام شدند و آفریقا هم از عملکرد آن ها بسیار راضی بود، قرار بود این عدد به 1000 نفر برسد، از آنجایی که این امر در توسعه همکاری های دو جانبه و همچنین کاهش نرخ بیکاری در قشر پزشک و پیراپزشک کشورمان اهمیت دارد؛‌ وضعیت این قرارداد در حال حاضر چگونه است؟

پاسخ: در خصوص اشتغال بکار پزشکان ایرانی در مراکز درمانی و بیمارستانی آفریقای جنوبی، اولین گروه پزشکان کشورمان در سال 1383 به آن کشور عزیمت کردند و هم اکنون نیز تعدادی از آنها همچنان مشغول بکار می باشند. بعد از یک وقفه بیش از 10 سال برای ادامه این همکاری، ظرف یکسال گذشته طرفین تمایل خود را برای اعزام پزشکان کشورمان به آفریقای جنوبی ابراز کرده و در اولین کمیته بهداشت و درمان که آذر ماه سال 1394 در آفریقای جنوبی تشکیل شد، توافق اولیه انجام و قرار است در کمیته آتی که در آینده نزدیک در تهران برگزار می گردد، توافق نهایی صورت گرفته و آیین نامه اجرایی آن نیز اجرایی گردد. آفریقای جنوبی در زمینه پزشکی پیشرفته بوده، ولی از لحاظ تعداد پزشک دچار کمبود می باشد.

 

10 - با توجه به این که علمای شیعه ذی نفوذی در حاکمیت آفریقای جنوبی حضور دارند،‌ اما هنوز مذهب شیعه در این کشور به رسمیت شناخته نشده است، آیا به عنوان رایزنی های فرهنگی ایران با آن کشور این موضوع در دست اقدام است یا خیر؟ موانع و چالش های پیش رو کدام است؟

پاسخ: اقلیت مسلمان در آفریقای جنوبی حدود 1،5 تا 2 درصد برآورد می شود. علیرغم جمعیت کم، مسلمانان اعم از شیعه و سنی آنها حضور موثری در عرصه های مختلف سیاسی، اجتماعی و اقتصادی آفریقای جنوبی دارند. در آفریقای جنوبی حضور و فعالیت دینی همه ادیان آزاد است. تاکید بر وحدت همه مسلمانان در این کشور صرفنظر از شیعه یا سنی بودن آن مورد تاکید ایران می باشد. تاکید هر دو دولت بر حضور فعال مسلمانان در عرصه های این کشور است و با توجه به ظهور پدیده افراط گرایی و تروریسم در منطقع غرب آسیا و شمال آفریقا، این معضل از نگرانی ها و دغدغه های دو دولت بوده و طرفین آمادگی خود را جهت برخی همکاری های نرم افزاری برای مبارزه با این پدیده شوم اعلام کرده اند.

در حال حاضر تعدادی از نمایندگان پارلمان آفریقای جنوبی، وزیران، مناصب دولتی و مدیران ارشد این کشور را مسلمانان تشکیل می دهند. مسلمانان آفریقای جنوبی در دوران آپارتاید، پابه پا و همراه اکثریت جمعیت سیاه پوست این کشور با رژیم نژاد پرست وقت مبارزه کرده و تعدادی نیز در کنار دیگر مبارزان راه آزادی مانند نلسون ماندلا زندانی و شکنجه شده اند. مسلمانان در میان مردم آفریقای جنوبی جایگاه بالایی دارند.

 

11- اخیرا شاهد برپایی نمایشگاه تجهیزات نظامی در آفریقا بودیم و دریادار سیاری هم در آن شرکت کرد،‌ از طرفی آفریقای جنوبی ظرفیت های خوبی برای همکاری های نظامی و تجهیزات دفاعی دارد، آیا همکاری های نظامی بین دو کشور برقرار خواهد شد؟

پاسخ: سفر دریادار سیاری به آفریقای جنوبی بنا به دعوت همتای ایشان انجام گرفت تا ضمن بازدید از نمایشگاه بین المللی صنایع هوایی و همچنین غرفه های تخصصی صنایع دریایی آن کشور، با همتای آفریقای جنوبی خود در خصوص همکاری های آتی گفت وگو نمایند. زمینه هایی مانند مبارزه با دزدی دریایی، گشت های مشترک، بازدید از بنادر یکدیگر و ... از موضوعات مورد گفت وگو بودند. دو کشور جمهوری اسلامی ایران و آفریقای جنوبی دارای نیروی دریایی قوی هستند و با همکاری همدیگر می توانند در تامین امنیت کشتیرانی در غرب اقیانوس هند همکاری خوبی داشته باشند.