«شهرخلاق، شهروند خلاق»

محسن پیرهادی -  در عصر جهانی شده امروز که تعاملات و فرایندهای اقتصادی، - اجتماعی و سیاسی به شدت درهم تنیده اند، توسعه طرح ها و برنامه های اقتصاد فرهنگی در شهرهای بزرگ جهان به یکی از ارکان توسعه پایدار شهری تبدیل شده است. شهر به عنوان یک پدیده ماهیتاً فرهنگی و اجتماعی در عین برخورداری از یک کالبد فیزیکی از کالبد محتوایی و فرهنگی نیز برخوردار است.

به عبارت دیگر نقش و جایگاه محوری اقتصاد در عصر مدرن، در عصر پسامدرن به شدت از مولفه های فرهنگی و حوزه هایی چون تبلیغات، گردشگری شهری، هنر و زیبایی شناسی، رسانه های خبری و فن آوری اطلاعات تأثیر پذیرقته است. حوزه های مذکور درحقیقت مجموعه ای از صنایع فرهنگی را تشکیل می دهند که تجلی بخش ارزش اقتصادی و اجتماعی فرهنگ جامعه می باشند و می توانند موجب طراحی، تولید، کارآفرینی و بازاریابی تولیدات و خدمات در سایر بخش ها شده و علاوه بر بهبود زندگی شهروندان، توان و ظرفیت رقابت پذیری شهرها را در عرصه بین المللی تقویت نمایند.

سازوکار اصلی حرکت به سمت ایجاد یک شهر خلاق چیست؟

یکی از ابزارهای نیل به توسعه اقتصاد فرهنگی در شهرها توجه به نوآوری ها و خلاقیت های فرهنگی و پتانسیل های طراحی، کارافرینی، تولید و بازاریابی و به طور کلی پتانسیل های اقتصادی، استعدادها و فعالیت های فرهنگی است که می تواند منجر به اشتغال و درآمدزایی شوند. این مهم حاصل نمی شود مگر در سایه بذل توجه کافی به بخش های خلاق شهر. به عبارت روشن تر میان رفاه، شکوفایی و توسعه شهری، فعال و سرزنده و کوشا بودن افراد و اجتماعات خلاق شهر رابطه ای مستقیم برقرار است.

این مسأله به قدری مهم است که باعث پیدایش نظریه ای با عنوان طبقه خلاق در عرصه مطالعات اجتماعی فرهنگی شده است. این نظریه معطوف به بخش خاصی از سرمایه انسانی جامعه است که می توان آن را سرمایه خلاق نامید.

(پدیده ای که امروز در حوزه مدیریت شهری از آن با عنوان « شهر خلاق» یاد می شود، در حقیقت شهری را به تصویر می کشد که توانسته است با جذب نخبگان و استفاده از پتانسیل های فکری، هنری و نوآورانه آنها، پویش اقتصاد فرهنگی خود را در عرصه ملی وبین المللی، با آهنگی پایدار وارد عرصه بهره وری و رقابت پذیری نماید. بسیای از شهرهای بزرگ جهان توانسته اند با تکیه بر استراتژی هایی چون تشویق، تحریک، متمرکز ساختن این انرژی و هدایت آن در مسیر بنیان نهادن اشکال و طرح های جدید صنعتی- تجاری فعالیت های اقتصادی خود را سازماندهی کرده و به موفقیت های بزرگ در عرصه مدیریت شهری دست یابند. )

کدام عامل یا مجموعه عوامل باعث پیدایش ایده شهر خلاق شدند؟

از میان انبوه مولفه های تأثیرگذار و زمینه ساز پیدایش شهرهای خلاق می توان به مواردی چون گسترش فرایند جهانی شدن، توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات، ظهور شهرهای دیجیتالی و مجازی، اشاعه همانندگرایی فرهنگی، فراملی و فراسرزمینی شدن اقتصاد کشورها، محوریت اقتصاد خدمات محور، ظهور بازیگران فراملی و فروملی جدید در عرصه بین المللی، کمرنگ شدن مرزها، افزایش مشارکت زنان در فعالیت های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی و… اشاره کرد.

(شهر خلاق شهری است که عنصر نخبه محوری از هیچ کدام از عرصه های فعالیت در آن غایب نیست. شهر خلاق به بیان دیگر شهری است که در آن نخبگان شناخته شده و دارای جایگاه اجتماعی بایسته می باشند و از امکانات و تجهیزات مورد نیاز برای عملیاتی سازی ایده های خلاقانه خود بهره مند می باشند. شهر خلاق علی القاعده باید مکانی جذاب برای هنرمندان، پژوهشگران، گردشگران، جوانان و بنگاه های اقتصادی باشد. در چنین شهری شاهد رشد و شکوفایی فناوری های برتر در تمامی زمینه ها هستیم. و در نهایت شهر خلاق تبلور رقابت، همکاری، مشارکت، تسامح و تساهل فرهنگی است. )

در رابطه با تهران و میزان انطباق آن با استانداردهای شهر خلاق و یا میزان حرکت آن به سمت ایجاد یک شهر خلاق می توانیم به اقدامات متعدد و تحولات ساختاری که به ویژه طی دهه اخیر در حوزه مدیریت نوین و کارامد شهری، هوشمندسازی و استفاده از فناوری های روز وIT و تحقق شعار « شهر الکترونیک، شهرداری الکترونیک» ، توسعه و بهبود زیرساخت های فیزیکی، و به ویژه در حوزه های فرهنگی-اجتماعی براساس رویکرد ارزش مدار، آموزش محور و پژوهش محور و راهبرد بنیادین تبدیل شهرداری از سازمانی خدماتی به یک نهاد اجتماعی، به اقدامات نوآورانه متعدد که با تکیه بر توانمندی نخبگان علمی، فرهنگی و هنری صورت گرفته است، همچنین تکریم و تشویق قشرهای فعال مانند بانوان، جوانان و نخبگان فکری و ابزاری و به طور کلی از یک حرکت مثبت و روبه جلو صحبت کنیم.

با این حال این اقدامات در حقیقت مراحل اولیه حرکت به سمت ایجاد یک شهر خلاق به معنای واقعی کلمه هستند و در واقع بسیاری از جلوه های یک شهر خلاق، ایمن و سالم مستلزم طی کردن مسیر پرفراز و نشیبی است که ما در ابتدای آن قرار داریم و بی تردید این مهم میسر نخواهد شد مگر از طریق تقویت رابطه و تعامل نهادهای خدمت رسان و عموم شهروندان گرامی. امید است در پرتو مشارکت هرچه بیشتر شهروندان، به ویژه شهروندان خلاق، سرزنده، توانمند و متعهد در آینده ای نزدیک شاهد اقداماتی موثرتر در این زمینه باشیم.