فراز و فرودهای 10 ساله اجرایی شدن قرارداد "اس - 300"

پنجشنبه هفته گذشته، خبرگزاری روسی ریانووستی به نقل از آژانس فروش تسلیحات روسیه اعلام کرد که کلیه سامانه‌های موشکی اس-300 به ایران تحویل داده شده است.

در اواخر فروردین ماه سال جاری، جابری انصاری سخنگوی وقت وزارت امور خارجه از اجرایی شدن مقدمات قرارداد فروش سامانه موشکی  "اس 300" از سوی روسیه به ایران خبر داد.

در همان زمان،"دیمیتری روگوزین" معاون نخست وزیر روسیه اعلام کرد، اجرای قرارداد سامانه دفاع موشکی اس-300 بین مسکو و تهران آغاز شده است.

چندی پس از آن، خبرگزاری ریانووستی اعلام کرده بود، اولین محموله سامانه دفاع موشکی اس-300 در ماه‌های اوت تا سپتامبر 2016 (11 مرداد تا 10 مهر 1395) به ایران تحویل داده خواهد شد.

در این میان، خبری از سوی منابع آمریکایی منتشر شد مبنی بر اینکه سرلشکر قاسم سلیمانی فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران عازم مسکو شده است و علاوه بر رایزنی با مقامات کرملین پیرامون بحران سوریه، در باب تحویل سامانه "اس – 300" نیز با روس‌ها به توافقاتی دست یافته است؛ این خبر منابع آمریکایی به صورت رسمی از سوی تهران و مسکو تایید نشد. 

در 29 فروردین ماه سال جاری در جریان رژه یگان‌های ارتش، در شرایطی که تنور مباحث پیرامون فروش سامانه پدافند هوایی "اس 300" از سوی روسیه به ایران، گرم بود، قطعاتی از این سامانه از مقابل جایگاه رژه عبور کرد.

رژه یگان‌های ارتش در روز 29 فروردین و رونمایی از سامانه "اس 300" بازتاب زیادی در رسانه‌های داخلی و بین‌المللی داشت؛ رویترز در این باره نوشت: «ایران در مراسم رژه روز ارتش سامانه موشکی "اس 300"  را به نمایش گذاشت  که نخستین محموله آن هفته گذشته از روسیه به این کشور تحویل داده شده بود. این سامانه یکی از پیشرفته ترین تجهیزات نظامی در نوع خود با قابلیت هدف قرار دادن چندین هواپیما و موشک بالستیک در فاصله 150 کیلومتری است».

روزنامه "کلاینه زایتونگ" چاپ اتریش با اشاره به رژه ارتش جمهوری اسلامی ایران  و نمایش سیستم موشکی "اس 300"  در این رژه نوشت: با وجود مخالفت های امریکا و اسرائیل، "اس 300" وارد ایران شد.

اما یکی از روزنامه صهیونیستی در رابطه  با رژه روز ارتش و به نمایش در آمدن قطعاتی از سامانه " اس 300" در آن، طی یادداشتی نوشت: «عدم نمایش کامل سامانه "اس 300" در رژه نیروهای ایرانی یا ناشی از این است که ایران به طور کامل این سامانه را از روسیه تحویل نگرفته است و یا اینکه ایرانی‌ها می خواهند از مکشوف شدن نوع سامانه "اس 300" که دریافت کرده اند، جلوگیری کنند».

رسانه‌ای شدن تحویل سامانه "اس 300" به ایران چندان به مذاق آمریکایی‌ها خوش نیامد و جان کربی سخنگوی وزارت خارجه این کشور در جریان نشست خبری خود گفت: «تحویل موشک‌های  "اس 300"  به ایران ممکن است به تحریم این کشور منجر شود».

در همان مقطع زمانی، پایگاه خبری آمریکایی بیزنس اینسایدر هفته پیش در گزارشی درباره ویژگی های اس 300 و افزایش توانمندی های دفاعی ایران بواسطه این سامانه، نوشت: «اگر ایران یک سامانه اس 300 را در ساحل جنوب شرقی خود قرار دهد، می‌تواند به سرعت هواپیماهای آمریکایی یا متحدان آن ها را که از پایگاه های محلی خود بلند می شوند ردیابی کند. نه تنها اکثر جنگنده ها پیش از رسیدن به سواحل ایران برابر ردیابی و رویارویی آسیب پذیر می شوند، بلکه اس 300 به ایران قابلیت های تهاجمی در بیرون مرزهای هوایی خود را نیز می دهد که تهدید هواپیماهای غیر متخاصمی که بر فراز کشورهای همسایه پرواز می‌کنند را نیز در بر می‌گیرد».

اما مباحث پیرامون تحویل سامانه "اس – 300" به ایران چندماهی مسکوت بود تا اینکه در اوایل شهریور ماه، استقرار سامانه دفاعی اس 300 در محل تاسیسات هسته‌ای فردو از رسانه ملی به نمایش درآمد؛ در همان زمان یکی از اعضای کمیسیون امنیت ملی مجلس به میزان گفت که "سامانه موشکی اس 300 برای بردبلند آسمان تعبیه شده است تا هواپیماها و جنگنده‌های دوربرد دشمن را در هنگام حمله مورد هدف قرار دهد از این رو در تمامی مراکز حیاتی کشورمان به منظور مقابله با تهاجم دشمنان به کار گرفته شده است".

چند روز پس از نمایش عمومی استقرار سامانه "اس – 300" در تاسیسات هسته‌ای فردو،"ولادیمیر کوژین" دستیار رئیس جمهور روسیه،  اعلام کرد که تاکنون بیش از نیمی از تعداد سیستم‌های دفاع موشکی اس-300 توافق شده به ایران تحویل داده شده است.

بدنبال اظهارات دستیار رئیس جمهور روسیه، خبرگزاری یونایتدپرس در گزارشی نوشت: در پی تحویل سامانه موشکی اس 300 به ایران توسط روسیه، تهران از شکایت چهار میلیارد دلاری خود صرف نظر کرد.

در اوایل مهرماه نیز وزارت خارجه روسیه طی اطلاعیه‌ای اعلام کرد، "امید می رود تا پایان سال جاری میلادی(آذرماه) تحویل سامانه موشکی اس-300 به ایران تکمیل شود". حالا اگر خبر ریانووستی از سوی مقامات مسئول کشورمان مورد تایید قرار گیرد می‌توان گفت که روس‌ها دو ما زودتر از موعد، به صورت تمام و کمال سامانه "اس-300" را در اختیار ایران گذاشتند. این امر با توجه به اوضاع سوریه و استقرار سامانه‌های دفاعی روسی اعم از اس -200 ، اس – 300 و اس -400 در دمشق و لاذقیه، از اهمیت زیادی برخوردار است.

انعقاد قرارداد؛ ممنوعیت فروش؛ لغو ممنوعیت

در سال 2007 میلادی قراردادی نظامی بین ایران و روسیه برای دریافت سامانه پدافندی "اس300" امضا شد؛ اما در سال 2010 میلادی پس از تصویب قطعنامه ضد ایرانی 1929 در شورای امنیت سازمان ملل، "دیمیتری مدودف" رئیس جمهور وقت روسیه فرمانی را مبنی بر لغو تحویل سامانه "اس 300" به ایران به دلیل تبعیت از تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل صادر کرد. 

پس از این اقدام روسیه، جمهوری اسلامی ایران در مراجع قضائی بین المللی شکایتی را علیه روسیه مطرح و درخواست غرامت 4 میلیارد دلاری کرد. مسئولان ایرانی معتقد بودند روس‌ها نمی‌توانند به بهانه قطعنامه تحریمی سازمان ملل، از انجام تعهداتی که پیش از تصویب قطعنامه مزبور ارائه کرده اند، شانه خالی کنند. 

پس از تسلیم شکایت ایران علیه روسیه در محاکم بین‌المللی، "الکساندر لوکاشویچ"، سخنگوی وزارت خارجه روسیه  به خبرگزاری اینترفاکس گفت که «از این اقدام ایرانی‌ها متعجب شده است». البته در همان زمان، محمودرضا سجادی سفیر ایران در مسکو گفت که «ایران از روسیه شکایت کرد تا به این وسیله کرملین بتواند مجوزهای حقوقی لازم را برای تحویل موشک‌های اس-۳۰۰ به ایران به دست بیاورد».

اما در آوریل 2015 در شرایطی که از یک سو چارچوب توافقنامه هسته‌ای میان ایران و 1+5 در لوزان سوئیس شکل گرفته بود و از سویی دیگر روابط روسیه و غرب متشنج تر شده بود، "ولادیمیر پوتین" رئیس جمهور روسیه قانون ممنوعیت تحویل سامانه دفاع موشکی "اس‌ــ300" به ایران را لغو کرد.

پس از فرمان پوتین، کرملین شرط تحویل سامانه اس‌300 به ایران را پس گرفتن شکایت تهران علیه مسکو تعیین کرد، اتفاقی که به گفته دیمیتری روگوزین معاون نخست وزیر روسیه محقق شده است.