پایان دوره مأموریت ۶ عضو شورای نگهبان

کمتر از یک ماه دیگر یعنی در روز ۲۶ تیرماه، دوره عضویت شش نفر از اعضای شورای نگهبان به پایان می‌رسد و تا این تاریخ که سالروز تأسیس این نهاد انقلابی است، باید این شش عضو که شامل سه فقیه و سه حقوقدان می‌شوند، تعیین تکلیف شوند.

بر اساس اصل ۹۱ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، «به منظور پاسداری از احکام اسلام و قانون اساسی از نظر عدم مغایرت مصوبات، مجلس شورای اسلامی با آنها، شورایی به نام شورای نگهبان با ترکیب زیر تشکیل می‌شود.

۱. شش نفر از فقهای عادل و آگاه به مقتضیات زمان و مسائل روز. انتخاب این عده با مقام رهبری است .

۲. شش نفر حقوقدان، در رشته‏‌های مختلف حقوقی، از میان حقوقدانان مسلمانی که به وسیله رئیس قوه قضائیه به مجلس شورای اسلامی معرف می‌شوند و با رأی مجلس انتخاب می‌گردند.»

همچنین بر اساس اصل ۹۲، «اعضای شورای نگهبان برای مدت شش سال انتخاب می‏‌شوند، ولی در نخستین دوره پس از گذشتن سه سال، نیمی از اعضای هر گروه به قید قرعه تغییر می‌یابند و اعضای تازه‏ای به جای آنها انتخاب می‌شوند».

بر اساس نظریه تفسیری که در تاریخ دهم تیرماه ۱۳۸۰ از سوی شورای نگهبان صادر شده است، اختیار معرفی حقوقدانان شورای نگهبان به تعداد بیش از افراد مورد نیاز، به عهده رئیس قوه قضائیه است و مجلس شورای اسلامی موظف است، فقط از میان افراد معرفی شده، تعداد لازم را انتخاب کند.

آخرین تغییرات شورا تاکنون

فقهای دوره اول شورای نگهبان در اول اسفندماه سال ۱۳۵۸ توسط حضرت امام خمینی (ره) انتخاب شدند، اما فعالیت رسمی آنها از ۲۶ تیرماه ۵۹ آغاز شد، به همین دلیل، این روز در تقویم رسمی به عنوان سالروز تأسیس شورای نگهبان ثبت شده است.

تغییر در ترکیب اعضای شورای نگهبان، آخرین بار در تیرماه سال ۱۳۹۲ روی داد و بر اساس آن، رهبر معظم انقلاب در روز ۲۴ تیرماه آن سال، حضرات آیات «محمد یزدی، محمد مومن قمی و سیدمحمود هاشمی شاهرودی» را به عنوان فقهای شورای نگهبان ابقاء کردند.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای همچنین در همان تاریخ و با توجه به درگذشت آیت‌الله رضوانی از فقهای شورای نگهبان، «حجت‌الاسلام مهدی شب زنده‌دار جهرمی» را به عضویت این شورا منصوب کردند.

همچنین در همان ایام، نمایندگان مجلس شورای اسلامی از میان گزینه‌های معرفی شده از سوی رئیس قوه قضائیه، «محسن اسماعیلی، سام سوادکوهی‌فر و نجات‌الله ابراهیمیان» را به عنوان حقوقدانان جدید شورای نگهبان برگزیدند.

حالا و در آستانه سالگرد تشکیل شورای نگهبان، نیمی از فقها و نیمی از حقوقدانان شورای نگهبان با توجه به اتمام دوره ۶ ساله عضویت خود، باید تعیین تکلیف شوند.

چهره‌هایی که می‌روند؛ گزینه‌هایی که می‌آیند

بر این اساس و با توجه به اینکه ابقای حضرات آیات «یزدی، مومن قمی و هاشمی شاهرودی» از تیرماه ۹۲ برای مدت شش سال صورت گرفته است، دوره عضویت حضرات آیات «احمد جنتی» و «سید محمدرضا مدرسی یزدی» به پایان رسیده و با نظر ولی فقیه، این دو عضو تا ۲۶ تیرماه تعیین تکلیف خواهند شد؛ همچنین با توجه به جایگزینی «حجت‌الاسلام شب زنده‌دار» به جای مرحوم آیت‌الله رضوانی و با توجه به اتمام دوره شش ساله حکم آن مرحوم، فرد جایگزین وی یعنی حجت‌الاسلام شب‌زنده‌دار نیز باید به همراه آقایان جنتی و مدرسی، تعیین تکلیف شود.

در رابطه با حقوقدانان شورا نیز، دوره عضویت آقایان «محمدرضا علیزاده، سیامک ره‌پیک و محمد سلیمی» به پایان رسیده و باید با معرفی این افراد یا افراد جدید به مجلس، تکلیف این سه جایگاه نیز مشخص شود؛ البته در این میان، دوره عضویت محمدرضا علیزاده، از دهه ۶۰ و طی چند دوره با معرفی آیت‌الله موسوی اردبیلی رئیس شورای عالی قضایی و رای نمایندگان مجلس شورای اسلامی، تمدید شده است اگرچه گفته می شود علیزاده اعلام کرده تمایلی برای تداوم عضویتش در شورا ندارد.

بر اساس بررسی‌های صورت گرفته از برخی منابع، «عباسعلی کدخدایی، محمدحسن صادقی مقدم، سید فضل‌الله موسوی، اسماعیل مصباح اسکویی و فیروز اصلانی» مطرح ترین گزینه‌هایی هستند که احتمالا تا اواخر تیرماه از سوی آیت‌الله آملی لاریجانی برای انتخاب سه حقوقدان، به مجلسی‌ها معرفی می‌شوند.

از جمله نکات جالب توجه در انتصاب و فعالیت حقوقدانان شورای نگهبان، می‌توان به «عضویت همزمان دو برادر» اشاره کرد که تاکنون، درباره «محمدرضا و احمد علیزاده» و نیز «محسن و مهدی هادوی» در دوره‌های گذشته این شورا، اتفاق افتاده است.