روایت ۴ دهه‌ تولید و واردات دارو + یک پیشنهاد

به گزارش پارس به نقل از تسنیم، غلامحسن نیک‌نژاد استاد بازنشسته دانشگاه علوم پزشکی ایران است. وی فعالیت دارویی خود را از سال 1348 شروع کرد، مسئولیت اجرایی نیک‌نژاد از سال 1358 به عنوان معاون دارویی، غذایی و آزمایشگاهی وزیر بهداشت درمان و آموزش پزشکی کشور ( بهداری وقت) در کابینه انقلاب شروع شده است. با وی گفت‌و‌گویی انجام داده‌ایم که در زیر می‌خوانید:

س: امنیت ملی و خودکفایی دارویی تا چه میزان با هم ارتباط دارند؟

نیک‌نژاد: حساسیت مسائل مربوط به بخش دارویی کشور در نظام سلامت همیشه مسئله‌ای مهم بوده است. چون دارو قسمت انتهایی درمان است. بعد از تمام کارهایی که پزشک برای بیمار انجام می‌دهد در نهایت نوبت به دارو می‌رسد که امر درمان به وسیله آن انجام می‌شود. در زمان فعالیت من نیز همین موضوع سبب شد که مسئولان دارویی کشور اهمیت زیادی برای موضوع دارو قایل باشند و همین شد که از وزارت بهداری وقت درخواست کردند که تغییرات و تحولی در نظام دارویی به وجود آید.

همان‌طور که در حال حاضر نیز وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی کشور تلاش دارد با بودجه‌هایی که در اختیارشان است زمینه‌ساز خودکفایی دارویی شود. به گونه‌ای که در دولت آقای روحانی، مردم دغدغه دارو نداشته باشند. در زمان فعالیت ما نیز به همین گونه بود. امر دارو بزرگ‌ترین خدمت بود.
در آن زمان چالشی که در نظام سلامت وجود داشت این بود که شرکت‌های چندملیتی حاکمیت دارو را در دست داشتند.

بنابراین در حوزه دارو بدون هماهنگی با این شرکت‌ها نمی‌شد امنیت را به وجود آورد. دغدغه‌ای که وجود داشت این بود که سیاست‌گذاری و اجرای تولید، واردات و توزیع دارو به صورت ملی صورت بگیرد. آن زمان هنوز مجلس شورای اسلامی شکل نگرفته بود. از همین رو، این طرح را در شورای انقلاب مطرح کردیم که در نهایت مصوب شد و ما توانستیم نظام دارویی جدید را که به نام ژنریک معروف است، پایه‌گذاری کنیم.

مسئله امنیت ملی و خودکفایی دارویی بسیار حساس است. با شناخت و مطالعه‌ای که روی نظام سلامت کشور‌های دیگر داشته‌ام می‌توانم بگویم که یکی از بزرگ‌ترین مسائلی که سبب ایجاد نارضایی مردم می‌شود کمبود یا نبود دارو است. این موضوع طوری به دولت‌ها فشار می‌آورد که در بسیاری از مواقع منجر به استیضاح وزیر می‌شود و حتی در تاریخ داشته‌ایم مواردی که سیستم اجرایی را به کل تغییر داده است.

در حال حاضر نیز باید به گونه‌ای عمل کنیم که به خودکفایی دارویی دست پیدا کنیم تا مردم دغدغه سلامت نداشته باشند. انتهای موضوع سلامت، دارو است و اگر در حوزه دارو امنیت وجود نداشته باشد مردم با مشکل مواجه می‌شوند.

س: تولید داروهای استراتژیک و خاص در کشور از چه جایگاهی برخوردار است و به عقیده شما چه راهکارهایی می‌تواند سبب توسعه این حوزه شود؟

نیک‌نژاد: همان‌طور که مسلم است بحث دارو با گذشت زمان پیچیدگی‌های خاص خود را پیدا کرده است. در زمان فعالیت ما اغلب دارو‌ها به دو دسته آنتی‌بیوتیک‌ها و مُسکن‌ها تقسیم‌بندی می‌شدند که برای تهیه و تولید هر کدام توانستیم تا حد قابل قبولی کارخانه‌های مختلفی را راه‌اندازی کنیم، اما با گذشت زمان و تغییر بیماری‌های عفونی به بیماری‌های مزمن، نیاز به دارو‌های خاص بیش‌تر شده است. یعنی اکنون بیش‌تر نیازمند دارو‌های نوترکیب هستیم.

در همین راستا مسئولان اجرایی کشور طی 10 سال گذشته سیاست‌گذاری‌های خاصی را داشته‌اند تا بتوانیم در این زمینه نیز موفق عمل کنیم. موضوع دارو‌های خاص فقط به داروساز مرتبط نیست، بلکه گروهی از نخبگان و دانشمندان باید دور هم جمع شوند تا بتوانند دارو‌های خاص تولید کنند.

اول از همه در بحث تولید این دارو‌ها با ترکیب‌های خاص و مشکلی روبه‌رو هستیم که شبیه به دارو‌های ساده نیستند و همین امر سرمایه‌گذاری‌های بزرگی را طلب می‌کند. خوشبختانه در حال حاضر دانشمندان بزرگ رشته‌های داروسازی، داروسازی صنعتی و سایر رشته‌ها که داخل کشور هستند به صورت یک مجموعه متحد تلاش کرده‌اند و توانسته‌اند یک سری از دارو‌های خاص را با قیمت مناسب تولید کنند. لازم است هماهنگی‌ میان فعالان این صنعت بیش‌تر شود. همچنین ارتباط میان دانشگاه و صنعت نیز گسترش یابد.

خوشبختانه داروهایی که امروزه جایگزین داروهای خاص می‌شوند رو به افزایش هستند. امیدواریم با کمک سیاست‌های جدیدی که تدوین می‌شود، همکاری مشترک با کشور‌های تولیدکننده این دارو‌ها به گونه‌ای صورت بگیرد که نتیجه نهایی آن تشکیل یک کمیته مشترک میان کارخانه‌های داخل و خارج باشد. این کمیته باید به گونه‌ای عمل کند که دارو در داخل تولید شود و در نتیجه بعد از آن بتوانیم این دارو‌ها را حتی به کشور‌های مجاور نیز صادر کنیم.

س: به عقیده شما مهم‌ترین مشکل و چالش صنعت داروسازی چیست؟

نیک‌نژاد: در حال حاضر بزرگ‌ترین دغدغه، تامین بعضی از مواد اولیه است. نیاز‌های خاصی که از خارج کشور تامین می‌شود. البته این مشکل به دلیل وجود تحریم‌ها به وجود آمده بود که رفته رفته در حال حل شدن است. در دوره تحریم، ارتباط برقرار کردن با کشور سازنده مواد اولیه کار بسیار سختی بود و سرمایه‌های بسیار زیادی را طلب می‌کرد؛ همین امر هم باعث شد قیمت دارو افزایش چشمگیری داشته باشد.

اگر تحریم‌ها به صورت کامل حذف شوند و تولید‌کننده‌ها بتوانند به راحتی با هم در ارتباط باشند مشکل‌های حوزه دارو نیز برطرف می‌شود. اگر ارتباطات سیاسی نیز به همین شکل روان شود باعث می‌شود بازار دارویی ایران جای امنی برای سرمایه‌گذاری‌ کشور‌های چندملیتی شود.

در صورت انجام این اقدامات حتی آن دسته از دارو‌های خاص که به سختی به دست می‌آیند نیز به راحتی داخل کشور تولید می‌شوند و دانشمندان ما نیز با تولید آن آشنایی پیدا می‌کنند. این موضوع در آینده از نظر امنیتی نیز مشکلات ما را برطرف می‌کند.