نکات مثبت و منفی گزارش آمانو در باره پی‌ام‌دی چیست؟
آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گزارشی مخدوش برای بستن پرونده پی‌ام‌دی ذیل برنامه نقشه راه ایران و آژانس ارائه کرده که با اتهام‌افکنی به کشورمان همراه است و حاکی از رویکرد خطرناک آژانس در اجرای نقش خاص خود در دوره پسابرجام است. در این گزارش، در سه بخش مهم، به برخی نکات اصلی گزارش اخیر پرداخته شده که هر کدام از اهمیت خاصی برخوردارند.
به گزارش پارس به نقل از مشرق، گزارش ارزیابی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از برنامه هسته‌ای ایران که با نام «ارزیابی نهایی مسائل برجسته گذشته و حال در مورد برنامه هسته‌ای ایران» منتشر شد به‌عنوان یک سند تاریخی در همکاری فی‌مابین ایران و آژانس به ثبت رسید. این گزارش از نگاه کارشناسان دارای ابعاد سیاه و سفیدی بود که سعی داشت دو طرف را راضی نگاه دارد که در این تعادل متأسفانه برخی از مسائل اتهامی به ایران وارد شد. مشرق، در ادامه به برخی از نکات اصلی که بر گزارش مترتب است در سه بخش مهم پرداخته که هر کدام از اهمیت خاصی برخوردارند.
مثبت
1- آژانس هیچ نشانه معتبری مبنی بر انحراف مواد هسته‌ای در ارتباط با ابعاد احتمالی نظامی برنامه هسته‌ای ایران به‌ویژه در چرخه سوخت هسته‌ای نیافته است.
2- بر اساس همه اطلاعاتی که در دسترس آژانس قرار داشته است، ازجمله فعالیت‌های خاص راستی آزمایی که در چارچوب همکاری (شامل دسترسی مدیریت‌شده به معدن گچین) و طرح اقدام مشترک تعیین شده است، آژانس شواهدی دال بر وجود چرخه سوخت هسته‌ای اظهارنشده در ایران پیدا نکرده است، و ایران از قبل، فعالیت‌های خود را در این زمینه اظهار کرده است.
3- آژانس در بازده زمانی 2009 تا 2015 فعالیت هسته‌ای ایران را بر اساس اینکه شواهدی درزمینهٔ فعالیت نظامی مشاهده نشده خارج از بعد نظامی ارزیابی می‌کند.
4- آژانس صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای ایران را به‌طور کامل نفی نکرده است.
5- آژانس هیچ شواهد موثقی درباره فعالیت‌هایی در ارتباط با ساخت بمب انفجاری هسته‌ای بعد از سال 2009 در اختیار ندارد.
6- سند الزام می‌کند نتیجه پرونده پی‌ام دی باید بسته شود و دلیلی برای بازماندن آن دیگر وجود ندارد و از این لحاظ بستن پرونده پی ام دی الزامی است. اما ماهیت گزارش نشان می‌دهد که غرب و آژانس قصد دارند که به‌طور سیاسی و نه فنی از ماجرای پی ام دی عبور کنند.
منفی
1- با وجود اینکه در برخی از مقاطع فعالیت هسته‌ای ایران خارج از بعد نظامی ارزیابی شده است اما به‌طور کل این اتهام‌افکنی به ایران که کشورمان در حوزه هسته‌ای فعالیت‌های نظامی نیز داشته است را آژانس رد نمی‌کند و کماکان به آن اعتبار می‌بخشد. این درحالی است که تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای کشورمان بر این موضوع اشاره دارند که بالاخره با این گزارش، آژانس صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای ایران را تأیید کرده که به‌طورکلی نمی‌توان با توجه به اتهامات وارده این تفسیر را درست دانست.
2- آژانس ادعا می‌کند بر اساس همه اطلاعاتی که در دسترس داشته است، از جمله اطلاعات حاصل از اجرای نقشه راه، چنین ارزیابی می‌کند که ایران، مدل‌سازی رایانه‌ای یک وسیله انفجاری هسته‌ای را پیش از سال 2004 و بین سال‌های 2005 و 2009انجام داده است؛ بااین‌وجود آژانس بر ماهیت ناکامل و تکه‌تکه این محاسبات باور دارد. آژانس همچنین به استفاده از برخی مدل‌سازی‌های هیدروداینامیک در وسایل انفجاری نظامی متعارف اشاره دارد که حرکت در مسیر اتهام افکنی گذشته و مألوف آژانس است.
3- آنچه از گزارش برمی‌آید این است که گزارش ارزیابی آژانس دارای نقاط مبهم و بعضاً متناقضی است که با توجه به اینکه آژانس به‌عنوان یک‌طرف بی‌طرف فی‌مابین ایران و گروه 1+5 در بعد فنی قرار دارد این گزارش نتوانسته توقعات ایران را در این باب برآورده سازد. به نظر می‌رسد که آژانس با این گزارش خواسته به‌نوعی طرف غربی را نیز در این عرصه راضی کند.
4- آژانس مدعی پنهانکاری ایران در برخی از فعالیت‌های هسته‌ای که شائبه نظامی دارد شده است که با توجه به همکاری ایران و عمل کردن به‌طور داوطلبانه به پروتکل الحاقی که اجازه قانونی را برای بازرسی‌های گسترده‌تر و سرزده از کشورهای عضو پیمان عدم اشاعه (NPT) فراهم می‌کند، به‌نوعی بی‌انصافی آژانس در ارائه گزارش را نشان می‌دهد.
5- گزارش دارای دو بخش زمانی سیاه‌وسفید است و آژانس در بخش سیاه گزارش خود که آن را معطوف به دوره زمانی قبل از سال 2003 میلادی می‌داند ایران را به پنهانکاری اهداف خود در مورد فعالیت هسته‌ای در این زمان متهم کرده است که با توجه به این گزارش در چارچوب نقشه راه نمی‌توان به این نحو به نوع عملکرد آژانس چندان اعتماد کرد.
6- جمهوری اسلامی ایران همواره موضع خود درزمینهٔ برنامه هسته‌ای را صلح‌آمیز اعلام کرده است و موضع ایران از ابتدا تا به امروز ثابت بوده و به نظر می‌رسد آژانس سعی کرده است تا موضع اولیه ایران را به سمت برنامه نظامی نشان دهد که با دخالت و ورود آژانس و غرب تغییر کرده است که این موضوع نظارت همه‌جانبه و ادامه‌دار آژانس بین‌المللی اتمی را لازم و ضروری قلمداد می‌کند و از این جهت نیز این گزارش ازلحاظ محتوایی برای طرف ایرانی قابل‌قبول نیست؛ چراکه موضع جمهوری اسلامی در مسئله هسته‌ای صلح‌آمیز بوده و تغییری نکرده و این‌گونه اتهامات به نظر می‌رسد زمینه مباحث و اتهامات جدیدی را علیه کشورمان به وجود آورد.
7- گزارش ارائه‌شده گرچه یک ارزیابی است و آژانس قصد داشته که با یک ارزیابی و روشنگری تصمیم‌گیری را بر عهده شورای حکام قرار دهد اما نظر ارائه‌شده آژانس با شواهد موجود مغایر است و بر اساس داده‌های کامل قضاوت نشده است.
8- جمع‌بندی تفسیرپذیر است و هم جمهوری اسلامی ایران و هم آمریکا و طرف غربی می‌تواند تفسیر خود را بنا بر برداشت‌هایی خود از گزارش ارائه دهند.
9- گرچه این سند الزام می‌کند که پرونده پی ام دی بسته شود اما ازنظر فنی این گزارش به ابعاد سیاهی از برنامه هسته‌ای ایران اشاره می‌کند که به‌عنوان یک سند در برنامه هسته‌ای ایران باقی می‌ماند و دست طرف غربی برای اتهام زنی به ایران را در ادامه باز می‌کند.
10- اسنادی که آژانس با آن ایران را متهم به فعالیت ساختاریافته و هماهنگ در مورد فعالیت نظامی هسته‌ای می‌کند بیشتر از اسناد واقعی بر اساس نمونه‌های آلوده معطوف به مواردی است که از یک لپ‌تاپ و عکس ماهواره‌ای گنگ اتخاذشده است که این موضوع سند مربوطه را خدشه‌دار می‌کند و ادعای ارزیابانه آژانس در حوزه فنی را از ارزش ساقط می‌کند. به‌عنوان نمونه آژانس در گزارش خود اشاره می‌کند: «آژانس اقدام به تحلیل نمونه‌های محیطی در تأسیسات نظامی پارچین کرده است. آژانس، ترکیب‌های انفجاری یا مواد تشکیل‌دهنده این ترکیب‌ها را نیافت که بتواند به این موضوع اشاره کند که از این تأسیسات در طولانی‌مدت برای نگهداری مواد شیمیایی سازنده مواد انفجاری استفاده می‌شده است. اطلاعاتی که در اختیار آژانس قرار گرفت، ازجمله نتایج تحلیل نمونه‌گیری‌ها و عکس‌برداری‌های ماهواره‌ای، اظهارات ایران را در خصوص هدف از ایجاد این ساختمان تأیید نمی‌کند.»
11- موضع آژانس در مورد هم همکاری و هم پنهانکاری موضع دوپهلو و عجیبی است و نشان‌دهنده آن است که آژانس همواره در خط سیر اتهامی علیه ایران حرکت می‌کند که معطوف به نظر غرب است.
12- کلیدواژه‌های «پنهانکاری»، «هماهنگ» و «ساختاریافته» که آژانس درزمینهٔ اقدامات مرتبط با تولید ماده انفجاری به ایران نسبت می‌دهد اتهام بزرگی است که به فعالیت، تلاش هدفمند و ساختاریافته و حکومتی ایران برای دستیابی به سلاح هسته‌ای اشاره دارد.
13- این گزارش دو نوع ماهیت سیاسی و فنی دارد و چون به عنوان یک سند تاریخی در برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای ایران بسیار حائز اهمیت است. البته این گزارش از بعد فنی به سبب کارکرد آژانس بسیار قابل توجه تر از بعد سیاسی آن است و به نظر می‌رسد با توجه به اتهام زنی آژانس به ایران در حوزه فنی می‌تواند برای ایران در مراحل بعدی مشکل ایجاد کند. بدین جهت که طرف غربی با نادیده گرفتن حوزه سیاسی که بیشتر معطوف به حل‌وفصل دیپلماتیک ماجراست در حوزه فنی ایران را به استناد اتهامات آژانس در مورد قبل از سال 2003 به ایران متهم کند. تغییر دولت‌ها و رویکرد حکومت‌های غربی در طول فواصل زمانی این خطر را به‌صورت بالقوه تشدید می‌کند. این درحالی است که در حوزه فنی دست آژانس از ارائه اسناد متقن صرفا خالی است.
14- ماهیت این گزارش می‌گوید که ایران به‌هرحال قابل‌اعتماد نیست و بایستی به‌عنوان یک ناظر با چوب بالای سر با آن برخورد کرد تا در راه اصلی قرار گیرد.
15- آژانس و شورای حکام پرونده پی‌ام دی را با اتهام به ایران می‌بندند و با اثبات این ادعاها و محکومیت ایران گزارش آژانس به سندی ماندگار در پرونده هسته‌ای ایران باقی خواهد ماند که این پایان مناسبی برای پی‌ام دی نیست.
16- آژانس چنین ارزیابی می‌کند که فناوری‌ام پی آی (شروع چند نقطه‌ای) که توسط ایران ایجاد شده است، با وسیله انفجاری هسته‌ای ویژگی‌هایی مرتبط دارد و همچنین دارای کاربردهای جایگزین معدود دیگری است.
17- آژانس اقدام به تحلیل نمونه‌های محیطی در تأسیسات نظامی پارچین کرده است. آژانس، ترکیب‌های انفجاری یا مواد تشکیل‌دهنده این ترکیب‌ها را نیافت که بتواند به این موضوع اشاره کند که از این تأسیسات در طولانی‌مدت برای نگهداری مواد شیمیایی سازنده مواد انفجاری استفاده می‌شده است. اطلاعاتی که در اختیار آژانس قرار گرفت، ازجمله نتایج تحلیل نمونه‌گیری‌ها و عکس‌برداری‌های ماهواره‌ای، اظهارات ایران را در خصوص هدف از ایجاد این ساختمان تأیید نمی‌کند. بنابر این گزارش آژانس بیشتر از اینکه بر پایه بررسی مثبت برنامه هسته‌ای کشورمان باشد، ایران را مقید به اتهام‌زدایی می‌کند که به طور کل رویکرد مناسبی در مورد بررسی و ارزیابی برنامه هسته‌ای ایران نیست.
18- آژانس ایران را در حوزه فعالیت امکان‌سنجی و علمی کشورمان را متهم می‌کند که این موضوع بیشتر نیت‌خوانی قبل از عمل‌گرایی است که گزارش آژانس را مخدوش می‌کند. در این زمینه آژانس به‌وضوح بیان می‌کند که «ارزیابی آژانس این است که این فعالیت‌ها، از سطح مطالعات امکان‌سنجی و علمی، و کسب برخی صلاحیت‌ها و توانمندی‌های فنی مرتبط بالاتر نرفته‌اند.» البته گزارش آژانس در این باب نیز موضوع تازه‌ای نیست چراکه پی‌ام دی از همان ابتدا به همین سبب از سوی آژانس به‌عنوان «مطالعات ادعایی» نام‌گذاری شده بود و به نظر نمی‌رسد آژانس در این گزارش ادعای خود را در این باب پس گرفته باشد.
کارهایی که باید انجام بدهیم
ایران اعلام کرده است ارزیابی جامع خود را در مورد گزارش مدیرکل به‌صورت مکتوب به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ارائه خواهد کرد. ازاین‌رو اقدامات عاجلی بایستی در این راستا از سوی طرف ایرانی انجام گیرد.
1- اعتراض به گزارش در مورد اتهاماتی که آژانس به ایران وارد کرده است و عدم پذیرش اتهامات وارده و قید این مطلب در گزارش آژانس و عدم خوردن مهر تأیید ایران بر این گزارش.
2- تأکید ویژه بر صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای کشورمان از ابتدا تا انتها
3- درخواست از آژانس برای ارائه اسناد متقن در مورد ادعاهای خود و رفع ابهامات مطروحه در باب مطالعات ادعایی
4- آژانس چنین ارزیابی می‌کند که چاشنی‌های سیم پل انفجاری که توسط ایران ساخته‌شده است، ویژگی‌هایی مرتبط با وسیله انفجاری هسته‌ای دارد. آژانس همچنین این موضوع را تأیید می‌کند که ایران استفاده از این چاشنی‌ها را برای مقاصد غیرنظامی و متعارف نظامی به‌طور فزاینده افزایش داده است. که این رویکرد یکی به نعل زدن و یکی به میخ زدن ازجمله رویکرد اصلی آژانس در این گزارش است که متأسفانه با برخی بی‌انصافی‌ها کلیت مسئله را به نفع غرب و علیه ایران رقم‌زده است که باید به رویکرد شبه اعتدالی آژانس که در واقعیت دور از انصاف است اعتراض شود؟ و از آژانس خواسته شود که به‌طور حرفه‌ای حقوقی و فنی با موضوع پی‌ام دی برخورد کند.
5- تن دادن به جرم‌های و ادعاهای خلاف طرف مقابل و مسامحه برای فیصل دادن به تنش‌ها در پرونده هسته‌ای ایران رویکرد مناسبی نیست زیرا گرچه در کوتاه‌مدت می‌تواند مؤثر باشد اما در بلندمدت با توجه به سندیت ماجرا مشکلات بزرگی را دامن‌گیر کشورمان در این بخش می‌کند که می‌توان به چاه ویل برنامه هسته‌ای ایران تشبیه کرد که بایستی به جد از این رویکرد اجتناب شود.
ارسال نظر