آیا عمر برجام ۲۴ آذر به پایان می رسد؟

 

مارک فیتز پاتریک ، معاون سابق وزیر امور خارجه آمریکا در گفتگو با رادیو فردا درباره گزارش آمانو درباره  PMD که قرار است ۲۴ آذر منتشر شود، گفت: پیش بینی من این است که آژانس دراین دو ماه سوالات بیشتری از ایران داشته باشد . تصور اینکه ایران به یکباره به همه ۱۲ مورد باقی مانده که سال ها معلق مانده بود- به صورت کامل پاسخ داده باشد- سخت است  .

 

اما فیتز پاتریک در ادامه نقل قولی از معاون پیشین مشاور حقوقی آژانس انرژی اتمی مطرح کرد که بیانگر آن است آمانو علی رغم ارائه دسترسی ها بی نظیر از سوی ایران قصد ندارد گزارش خود را به گونه ای تنظیم کند که منجر به مختومه شدن موضوع PMD بشود.

 

پاتریک گفت: به نظرم  بهترین پیش بینی درباره گزارش آمانو را در پنل پایانی   نشست عدم اشاعه سلاح های کشتار جمعی شنیدیم . معاون پیشین مشاور حقوقی آژانس  لارا راک وود- در پاسخ به این پرسش گفت او انتظار دارد که آژانس خواهد توانست که ایران به همه ۱۲ پرسش - پاسخ دهد اما به نظر او سوالاتی باقی خواهد ماند  پرونده همه این ۱۲ سوال بسته نخواهد شد.فیتز پاتریک ادامه داد: من هم همین طور فکر می کنم   اگر ایران نتوانسته در همه این سال ها به سوالات به طور کامل پاسخ دهد- چگونه در پنج ماه می تواند.این کار را انجام دهد  اگر هم پرونده به صورت کلی بسته نشود- رهبر ایران گفته است که اقدامات ایران بر مبنای برجام انجام نخواهد شد.

اشاره فیتز پاتریک به شرط رهبر انقلاب برای اجرای برجام اشاره دارد.

 

مقام معظم رهبری در نامه خود به رئیس جمهور یکی از شروط اجرای برجام را منوط شدن مبادله اورانیوم و بازطراحی راکتور اراک را به مختومه اعلام شدن موضوع PMD اعلام کردند:‌

« ثالثاً: اقدامات مربوط به آنچه در دو بند بعدی آمده است، تنها هنگامی آغاز خواهد شد که آژانس، پایان پرونده‌ی موضوعات حال و گذشته (PMD) را اعلام نماید.

 

رابعاً: اقدام در مورد نوسازی کارخانه‌ی اراک با حفظ هویت سنگین آن، تنها در صورتی آغاز خواهد شد که قرارداد قطعی و مطمئن درباره‌ی طرح جایگزین و تضمین کافی برای اجرای آن منعقد شده باشد.

خامساً: معامله‌ی اورانیوم غنی‌‌شده‌ی موجود در برابر کیک زرد با دولت خارجی در صورتی آغاز خواهد شد که قرارداد مطمئن دراین‌‌باره همراه با تضمین کافی منعقد شده باشد. معامله و تبادل مزبور، باید بتدریج و در دفعات متعدّد باشد.»

 

البته مختومه شدن موضوع PMD یکی از اهداف مذاکرات هسته ای برای تیم مذاکره کننده به حساب می آمد چه آنکه تیم ایرانی حاضر شد در ازای بسته شدن موضوع PMD ارارئه برخی امتیازات به طرف غربی و همچنین برخی محدودیت ها را بپذیرد.

 

عباس عراقچی ۲۹ مهرماه سال جاری با حضور در برنامه گفتگوی ویژه خبری در این باره گفته بود: «

یکی از کارهای بزرگی که در طی مذاکرات هسته‌ای صورت گرفت این بود که مذاکرات ما با آژانس برای حل PMD به طور موازی صورت گرفت و همزمان با برجام نقشه راه محقق شد. در چارچوب مطالعات ادعایی پرونده سنگینی از اتهامات و ادعاها علیه ایران مطرح شده است و ما در چارچوب نقشه راه به راه حل‌هایی رسیدیم تا به این ادعاها پایان دهیم. این خواست ما بود که دو موضوع یعنی برجام و نقشه راه با یکدیگر هماهنگ شوند به شکلی که قبل از تکمیل اقدامات ما در چارچوب برجام و تا قبل از روز اجرای برجام پرونده PMD باید حل و بسته شود و بر همین اساس هماهنگ کردیم که تاریخ‌های اقدامات ما در نقشه راه عقب‌تر از روز اجرای برجام باشد، بنابراین تا PMD حل نشود به اراک دست نمی‌زنیم و تبادل سوخت صورت نمی‌گیرد.»

 

خلف وعده احتمالی آمانو و کشورهای ۱+۵ درباره گزارش PMD و مفتوح ماندن این پرونده ، در حالی است که ایران تمام دسترسی های مورد نظر آژانس حتی دسترسی به سایت پارچین را برای بازرسان آژانس فراهم آورده بود. علاوه بر این در صورت مختومه نشدن PMD ، چرایی دلواپسی منتقدان درباره عدم اعتماد به آژانس و کشورهای ۱+۵ بیش از گذشته مشخص می شود.

 

با این حال با توجه به سابقه مقامات دولتی در بی تفاوتی به عدم انجام تعهدات طرف مقابل (بر اساس توافق ژنو و برجام)  بیم این می رود حتی در صورت مختومه نشدن PMD ، تعهداتی چون مبادله اورانیوم و بازطراحی راکتور اراک اجرایی شود هر چند که با توجه به صراحت شرط مطرح شده از سوی رهبر انقلاب این اقدام با واکنش مردم ، منتقدان و نمایندگان مجلس مواجه خواهد شد.