نظرات کارشناسان در مورد اوضاع خاورمیانه پس از توافق

به گزارش پارس به نقل از خبرگزاری صدا وسیما این پایگاه اینترنتی نظرات کارشناسان را در مورد پیامدهای توافق هسته ای ایران در منطقه منتشر کرد.

- فریده فرهی استاد دانشگاه هاوایی در مانوا

« برنامه جامع اقدام مشترک » موسوم به برجام ورود ایران را به عنوان یک قدرت مسلط منطقه ای اعلام نمی کند. افرادی معدود در میان نخبگان تصمیم گیرنده در تهران معتقدند ایران ظرفیت ایدئولوژیک یا نظامی برای تبدیل شدن به یک قدرت مسلط منطقه ای را داراست.

مقامات ایران همچنین می دانند اشتیاق چندانی برای چنین وضعیت تهاجمی در میان مردم خسته از جنگ با همسایگان و روابط خصمانه با قدرت های جهانی وجود ندارد. با این حال، طرفداران توافق ایران استدلال می کنند علیرغم محدودیت های قرار داده شده بر برنامه هسته ای این کشور، این توافق موجب افزایش امنیت ایران و تحکیم نفوذ منطقه ای آن می شود.

برای مثال، محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه ایران درخصوص مخاطبان ایرانی استدلال می کند« ایران هراسی » در سالهای اخیر در پایتخت های خارجی سراسر جهان ریشه گرفته است. ظریف تحریم های بین المللی گسترده ای را مقصر می داند که بر اساس این عقیده فراگیر اعمال شده اند که ایران یک بازیگر پرخاشگریا غیر منطقی است که برای امنیت منطقه ای و بین المللی خطرناک است.

ظریف و طرفداران همفکر وی در این توافق استدلال می کنند از آنجا که ایران به جای رها کردن برنامه هسته ای خود ، مذاکره کرد ، به قدرت های بزرگ نشان داد مرعوب تهدیدات نظامی و تحریم های اقتصادی نمی شود. مذاکرات هسته ای دو ساله ، ایران هراسی را در بسیاری از پایتخت های خارجی تضعیف کرد زیرا قدرتهای بزرگ یاد گرفتند می توانند و در واقع باید اختلافات خود را با ایران به جای اجبار از طریق کانال های دیپلماتیک حل و فصل کنند.

در میان تشکیلات سیاست خارجی و امنیتی ایران این اجماع نظر وجود دارد که هشدارهای ایران در مورد بی ثباتی سوریه مشخص شده است خبر از آینده می دهد. این تشکیلات همچنین در این باور اشتراک نظر داشته اند که سیاست داخلی ایران با ثبات ترین سیاست در منطقه و سیاست خارجی آن سازگار ترین سیاست خارجی بوده است. تشکیلات سیاست خارجی و امنیتی ایران همچنین اعلام کرده اند ایران، ثبات نظام مند را در برابر نیروهای ضد نظام مند تروریستی جهان دنبال می کند. گسترش افراط گرایی اسلامی در قالب دولت خود خوانده اسلامی ( گروه تکفیری صهیونیستی داعش ) همراه با انتخاب دولتی در ایران با خط مشی میانه روی اسلامی ، به ایران برای پیشبرد این استدلال کمک کرد که مسائل منطقه ای تنها در صورتی می تواند حل و فصل شود که ایران در هر مذاکره ای حضور داشته باشد.

اما با وجود این اجماع که برجام موقعیت ایران را در منطقه بهبود داده است، برجام منتقدان خودش را در ایران دارد. برخی استدلال می کنند برجام اجازه انجام رژیم بازرسی را که ناقض حاکمیت ایران است می دهد و بیش از حد به آمریکا اعتماد می شود. افرادی دیگر از مذاکره کنندگان برای پنهان کردن میزان امتیازاتی که ایران داده است انتقاد کرده و عقیده سازش با آمریکا را که به چالش کشیده اند. به اعتقاد این افراد ، آمریکا هدف جاه طلبانه تغییر رژیم در تهران را رها نکرده و فقط تاکتیکهای قهریه خود را کنار گذاشته است. برخی افراد حتی بازگشت نهایی اجبار را پیش بینی و می گویند پس از آنکه معمر قذافی دیکتاتور لیبی برنامه های هسته ای خود را رها کرد ، غرب به دخالت نظامی روی آورد.

اما مدافعان برجام در ایران مقایسه جمهوری اسلامی با دیکتاتوری یک نفری را مسخره می کنند و اصرار دارند حل بن بست هسته ای موضع ایران را تقویت می کند و به تدریج موجب باز شدن راه برای پیشرفت دیپلماتیک در بن بستهایی مانند سوریه خواهد شد. تنها زمان و تغییرات در دیگر بازیگران مهم منطقه ثابت خواهد کرد که آیا این ارزیابی خوش بینانه و خیر خواهانه در مورد قدرت گرفتن ایران در منطقه درست است.

- سارا بیرک خبرنگار بخش خاورمیانه در پایگاه اینترنتی اکونومیست

مذاکرات عمدا صرفا بر برنامه هسته ای ایران متمرکز شده بود. در حال حاضر که توافقی حاصل شده است ، افراد بسیاری این پرسش را دارند که این توافق چه تاثیری در خاورمیانه ( غرب آسیا ) خواهد داشت جایی که ایران در بسیاری از درگیری های منطقه درگیر است.

مهم ترین درگیری در سوریه است. جنگ در سوریه تاکنون 250،000 کشته و 9 میلیون آواره بر جای گذاشته است. ایران همراه با روسیه، حامی اصلی بشار اسد رئیس جمهور سوریه است. آمریکا، اروپا و کشورهای حوزه خلیج فارس از مخالفان اسد حمایت می کنند. توافق صلح سوریه بدون مشارکت ایران دوام نخواهد داشت. از این رو ، شاهد فعالیت های گسترده سیاسی در هفته های گذشته بوده ایم زیرا کشورها پس از توافق با ایران ، اوضاع را محک می زنند.

مقامات ایرانی افرادی عملگرا هستند و در گذشته نشان داده اند می توانند از اسد جدا شوند.

با این حال، در حالی که توافق هسته ای ممکن است، در تئوری، موجب مطرح شدن بحثهایی در میان قدرت های بسیاری شود که سهمی در سوریه دارند، در عمل ایران هیچ نشانه ای از پایان دادن به حمایت خود از رژیم سوریه نشان نمی دهد. خود اسد قطعا چنین نظری در مورد توافق هسته ای ایران دارد. اسد این توافق را « پیروزی » برای ایران خواند و اگر این سخن وی را تعمیم دهیم وی توافق را پیروزی برای خود می داند.

ایران حتی با وجود تحریم ها و مشکلات داخلی ، میلیاردها دلار به بقا ء رژیم سوریه ، تامین بودجه و آموزش شبه نظامیان طرفدار رژیم از جمله نیروی دفاع ملی و مبارزان شبه نظامی شیعه اختصاص داده است. زمانی که تحریم ها برداشته شود و ایران پول بیشتری داشته باشد، احتمالا پول بیشتری را برای حفظ رژیم سوریه انتقال خواهد داد.

اگرچه ایران و دشمنان آن توافق دارند که دولت خود خوانده اسلامی 

( گروه صهیونیستی تکفیری داعش ) یک مشکل است، آنها در مورد آنچه باید در این خصوص صورت گیرد اختلاف نظر دارند. ایران گسترش این گروه را به منزله تقویت این دیدگاه خود می داند که رژیم سوریه باید باقی بماند . همچنین از این ادعای اسد حمایت خواهد شد 

که وی تنها طرف قادر به شکست دادن quotation mark تروریسم quotation mark در سوریه است. مخالفان استدلال می کنند اسد با اجازه دادن به افراط گرایان برای خارج شدن از زندان و کشتار مردم مسلمان ، موجب بوجود آمدن دولت اسلامی شد و تا زمانی که او نرود، اوضاع آرام نمی شود.

هر گونه توافقی مستلزم آن است به ایران اطمینان داده شود که منافعش در سوریه دست نخورده باقی خواهد ماند. ایران می گوید خواستار ثبات و پایان یافتن دولت اسلامی است اما همچنان منافع اصلی تهران در جاهایی دیگر قرار دارد: ایران دوست دارد قدرت خود را به خصوص به آمریکا و متحدان آن نشان دهد. موضوع مهم تر برای ایران این است که سوریه مسیری برای ارسال سلاح به لبنان است که در آنجا حزب الله به عنوان یک عامل بازدارنده استراتژیک در برابر اسرائیل و یک قدرت نظامی بسیار قدرتمندتر از ایران عمل می کند. آمریکا، اروپا و قدرتهای حاشیه خلیج فارس با این وضع موافقت نمی کنند. 

با این حال، سلطه ایران در سوریه تضمین شده نیست. نفوذ ایران در سوریه شکننده تر از نفوذ در عراق است جایی که در آن ایران از دولت و برخی از شبه نظامیان حمایت می کند.

ایران که از حمایت تعداد زیادی از شیعه ها در عراق برخوردار است ، نفوذش در سوریه به مراتب بیشتر متکی بر پول و اتحادهای عملی به جای قرابت طبیعی است. ایران ثروتمندتر به جای پیشبرد راه حلی منطقی و مبتنی بر مذاکره ، حمایت خود از سوریه را افزایش خواهد داد.