آثار رفع و عدم رفع تحریم‌های اقتصادی
انتظار ارزانی یکباره درست نیست/ آزاد شدن نقل و انتقال پول حداقل سه ماه زمان می‌برد
با بالا رفتن دلار مسکن و سیمان و مصالح ساختمانی هم با رشد قیمت مواجه خواهند شد و خودرو‌ها گران‌تر از قبل می‌شوند.
پایگاه خبری تحلیلی «پارس»- پایان ضرب‌الاجل مذاکرات هسته‌ای است و حالا پس از مدت‌ها اظهارنظر و پیش‌بینی، انتظار جدی برای اعلام نتیجه مذاکره‌های هسته‌ای فرارسیده است. حالا با توجه به غالب بودن وجه خوش‌بینی، بیشتر صاحب‌نظران افق آینده را با فرض دستیابی به توافق هسته‌ای با غرب و آمریکا ترسیم می‌کنند. اما دراین میان دو سناریوی دیگر هم وجود دارد که ممکن است حتی با توافق، زمانی دوباره برای اجرای دستاوردهای این توافق وجود داشته باشد و سناریوی دیگر عدم توافق باشد. حالا با این شرایط این نکته مطرح است که در شرایط فعلی دولت با چه ابزارهایی می‌تواند نوسان‌های ناشی از هر کدام از این سناریوها را مهار کند. چون ناگفته پیداست که دست‌کم در کوتاه‌مدت اقتصاد ایران به‌شدت از نتیجه مذاکرات متاثر خواهد شد و در بلندمدت هم متولیان اقتصادی چاره‌ای ندارند جز بازنگری در سیاستگذاری‌های کلان اقتصادی.
در این حوزه و برای پاسخ به این پرسش، که آیا تحریم‌ها قابلیت لغو یکباره دارد و در صورت لغو چه بخش‌هایی از تحریم‌ها از میان برداشته خواهد شد با چند کارشناس اقتصادی گفت‌وگویی داشته‌ایم. نظر فعالان اقتصادی را جویا شده‌ایم که بدانیم در صورت عدم لغو تحریم‌ها، اقتصاد ایران با چه شرایطی مواجه می‌شود و انتظار‌های عمومی تا چه اندازه در مورد دوران پساتحریم واقعی است. برای آن‌که بدانید در این میان دولت چه می‌تواند و باید انجام دهد، این گزارش را بخوانید:
نگاه‌های خوشبینانه
غلامحسین طاهری، دکترای اقتصاد بین‌الملل درباره زمان لغو تحریم‌ها و اینکه تا چه حد امکان لغو تحریم‌ها در موعدی مقرر وجود دارد می‌گوید: از نظر اقتصاد، سیستم مالی بیشترین تأثیر را نسبت به سایر بخش‌ها از تحریم متحمل می‌شود؛ تحریم‌های اقتصادی، واردات مواداولیه و کالاهای سرمایه‌ای را از نظر کمی و کیفی متاثر می‌کند که این موضوع به‌دنبال خود کاهش کمی، کاهش تولید و بیکاری را نیز به همراه دارد.
او ادامه داد: برخی از تحلیلگران اقتصادی با نگاه خوشبینانه در این‌خصوص چنین استدلال می‌کنند که درآمد ارزی ایران با رفع تحریم‌ها افزایش خواهد یافت، صادرات نفت بین ٥٠٠ تا یک‌میلیون بشکه در روز می‌تواند افزایش یابد، بنابراین درآمد حاصل از صادرات نفت به٣٢ تا ٣٦میلیارد دلار در سال ٩٤ با توجه به ٦٠ دلار در هر بشکه نفت خواهد رسید اما باید توجه داشت که از سوی دیگر با برداشته شدن تحریم‌ها پول‌های بلوکه‌‌شده آزاد خواهد شد، حجم این دارایی‌ها هم حداقل به ٣٠میلیارد دلار می‌رسد.
وی افزود: خوش‌بینی دیگر اینکه با برداشته شدن تحریم‌ها امکان سرمایه‌گذاری در بخش گاز فراهم می‌شود و درآمد ایران حداقل سالانه ٣٠میلیارد دلار بالا خواهد رفت. با آزاد شدن پول‌های ایران دولت که ٧٨هزار‌میلیارد تومان در جمع بدهکاری به سیستم بانکی و شرکت‌ها دارد، می‌تواند بدهی‌های خود، یا بخشی از آنها را بپردازد. از سوی دیگر با گشایش وضع اقتصادی نرخ بهره کاهش می‌یابد و تولید افزایش خواهد یافت.
بدبین‌ها چه می‌گویند؟
این کارشناس اقتصادی در مقابل این دیدگاه، به بدبینانه‌ترین دیدگاه‌ها هم اشاره کرد و گفت: گروهی از تحلیلگران و کارشناسان اقتصادی با نگاه بدبینانه نیز می‌گویند با برطرف شدن تحریم‌ها صادرات نفت ایران به سادگی آزاد نخواهد شد، اما بازار نفت در مقابل آن واکنش نشان خواهد داد و ممکن است قیمت نفت تا ٤٠ دلار در هر بشکه هم پایین بیاید.
او افزود: این درحالی است که قیمت مواداولیه در سراسر دنیا درحال کاهش است و به همین علت احتمال اینکه یک بحران جهانی بدتر از سال ٢٠٠٨ اتفاق بیفتد، وجود دارد.
وی ادامه داد: از سوی دیگر باید به این نکته هم اشاره کرد که اقتصاد ما کالا پایه است و به همین علت هر نوسانی در قیمت کالا در جهان به‌شدت روی اقتصاد ما تأثیر خواهد گذاشت. در صورتی که صادرات غیرنفتی ما با بازشدن سوییفت افزایش یابد، میزان افزایش از نظر مقداری خواهد بود، نه از نظر قیمتی، بنابراین ایجاد سرمایه برای تولیدکننده نمی‌کند از همه مهم‌تر اینکه باز شدن سوییفت و آزاد شدن نقل و انتقال پول به سرعت صورت نخواهد گرفت و حداقل سه ماه زمان می‌برد.
این مدرس دانشگاه تصریح کرد: ضمن اینکه مسائل پولی و مالی و حساسیت دولت نسبت‌به تورم به‌سادگی کاهش نخواهد یافت و تولید به‌سادگی فعال نخواهد شد، البته با توجه به روند صعودی ارزش دلار در بازارهای جهانی قیمت ارز بالا خواهد رفت. وی افزود: نکته دیگر اینکه بلوکه‌شدن پول در بخش مسکن باعث کاهش سرعت چرخش پول از یک طرف و کاهش تقاضای واقعی آن شده، این درحالی است که تا مسکن فعال نشود، اقتصاد روی غلتک قرار نخواهد گرفت.
بازارها چه سرنوشتی خواهند داشت؟
سهراب اشرفی( کارشناس و تحلیلگر بازار)- طلا و جواهر هم در پاسخ به پرسش‌هایی درباره اثرگذاری تحریم و تبعات رفع آن گفت: تحریم‌هایی که در طول چندین سال به تدریج علیه کشور ما برقرار شده‌اند یکباره لغو نخواهند شد، البته این امکان وجود دارد که توافقی حاصل شود اما عملی شدن این توافق نیازمند زمان خواهد بود. لغو تحریم درخصوص بانک مرکزی و سوییفت و فروش نفت و گاز و پتروشیمی مهمترین این تحریم‌ها خواهند بود. او با اشاره به انتظار مردم برای ارزانی یکباره هم گفت: با این اوصاف که تشریح شد، انتظار مردم واقعی نیست؛ زیرا مردم توقع معجزه دارند اما نباید نگاه‌مان به موضوع سیاه و سفید باشد یعنی منطقی نیست که انتظار معجزه داشته باشیم. این فعال بازار ادامه داد: ما خود تحریم‌ها را برای خودمان بزرگ کرده‌ایم درحالی‌که تجربه سال‌های گذشته نشان داده که این احتمال وجود دارد که تحریم‌ها موثر باشند اما به اندازه‌ای که کشورهای قلدر تصور می‌کنند، اثرگذار نیست چون اقتصاد ما با اقتصاد کشورهای غربی متفاوت است یعنی اگر همین تحریم‌ها علیه کشور دیگر مثل انگلیس یا فرانسه یا آلمان وضع می‌شد ممکن بود چند ماه هم دوام نیاورند. او در ادامه بحث با رد بخشی از دیدگاه مطرح، تأکید کرد: در این سال‌ها اول حرف این بود که تحریم‌ها تاثیری ندارد اما بعد معلوم شد بی‌اثر هم نیست. این جو نیازمند مکاشفه است.
حیات اقتصادی وابستگی دارد
او تأکید کرد: پرسش این است که آثار تحریم کجاست؟ اگر تحریم‌ها تأثیر ندارد چرا مذاکره می‌کنیم؟ می‌گویند مدیریت بحران داریم اگر تحریم لغو شده و مدیریت اصلاح شود، همه مشکلات حل خواهد شد. این تحلیلگر بازار افزود: ما در زمان تحریم قادر به انجام هیچ فعالیتی در بازار جهانی نیستیم یعنی برای مراودات و حضور در دنیا باید برای لغو این تحریم‌های ظالمانه تلاش کنیم. البته در مبحث مشکلات اقتصادی، تحریم‌ها و ضعف مدیریت هرکدام سهمی دارند البته این سهم ممکن است برابر نباشد؛ به عبارت دیگر تحریم‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است البته از کنار ضعف مدیریتی هم نمی‌توان به سادگی گذشت.
وی در تشریح نمای آینده و واکنش‌های دولت هم گفت: دولت از همین امروز باید خود را برای روزهای بعد آماده کند. در این میان اگر توافق شد، دولت باید شرایط روانی و کاذب و گذرای بعد از آن را مدیریت کند، مانع از کاهش قیمت دلار و افزایش ارزش پول ملی شود؛ با آزاد شدن منابع ایران و رفع تحریم بانک مرکزی از فرصت به وجود آمده در راستای بازسازی اقتصاد خصوصا تولید و صادرات حداکثر بهره‌برداری را داشته باشد و مناسبات خود را با بقیه کشورها در راستای منافع ملی مدیریت کند. او افزود: اگر هم عدم توافق بود که باید مراقب بود؛ در این صورت ممکن است شرایط اقتصادی مقداری برای ما سخت‌تر شود اما تجربه سال‌ها تحریم نشان داده که این مردم برای عزت و سربلندی کشور حاضر هستند هر سختی را تحمل کنند. در صورت عدم توافق هم آخرین روز دنیا نخواهد بود.
اقتصاد متوسط ایران چه می‌شود؟
پرویز خسروشاهی، مشاور بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران هم درباره آینده اقتصاد ایران در روزهای پس از تحریم گفت: صرف‌نظر از برخی جزییات، باید گفت اقتصاد ایران چه قبل از تحریم و چه بعد از آن، اقتصاد زیر متوسط جهانی بوده و هست. او ادامه داد: تا قبل از تحریم هم بخش زیادی از مشکلات و دردهای اقتصاد ایران با داروی مسکنی به نام درآمدهای سرشار نفتی پوشش داده شده است اما تحریم این امکان را هم از ما گرفت و مشکلات‌مان عیان شد، مشکلاتی که قبلا هم بود ولی با نفت مدیریت می‌شد و فقط مشهود نبود. وی با اشاره به سناریوی رفع تحریم توضیح داد: اگر تحریم‌ها برداشته شود و خدای نکرده آن داروی مسکن بازگردد، مجددا به وضع قبلی باز می‌گردیم و ظاهرا مشکلات از بین می‌رود البته تحریم‌ها بلافاصله هم برداشته شود مدتی زمان نیاز خواهیم داشت تا اقتصاد به وضعیت قبل از تحریم برگردد، بنابراین در شرایط پساتحریم مراقبت و هوشیاری زیادی لازم است تا به وضع قبل بازگشت نکنیم.
پیش‌بینی بازارها با ٢ سناریوی لغو یا ادامه تحریم‌ها
بهنام بهزادفر(مدیر امور اعضای کانون کارگزاران بورس)- در بحث رفع تحریم‌ها باید ابتدا بدانیم که امکان لغو یکباره همه تحریم‌ها وجود ندارد و در صورت لغو، بهترین گزینه لغو تحریم‌های بانکی خواهد بود. به نظر می‌رسد ایران هم توجه خود را روی همین موضوع متمرکز کرده و اولین مرحله لغو تحریم باید در همین صنعت رخ دهد تا کشور جان تازه‌ای بگیرد. جالب اینکه برداشتن تحریم‌های تکنولوژی محور بسیار مهم‌تر از تحریم‌های نفتی و پتروشیمی است. اما اگر تحریم‌ها لغو نشود؛ رشد قیمت دلار اولین واکنش بازار خواهد بود. با بالا رفتن دلار مسکن و سیمان و مصالح ساختمانی هم با رشد قیمت مواجه خواهند شد و خودرو‌ها گران‌تر از قبل می‌شوند. دارو و سایر کالاها در قدم‌های بعدی وارد مرحله تورمی می‌شوند. درنهایت بورس با رشد قیمتی شرکت‌های پتروشیمی و پالایشگاهی و سودآوری هرچه بیشتر شرکت‌های فلزی و دارویی رشد خوبی خواهد داشت. صنعت خودرو وارد مرحله کما می‌شود. با این حال دو قطبی شدن جامعه از دیدگاه ثروت و فقر نیز مقداری زیادتر نمود خواهد داشت.
اما درخصوص توقع مردم از دوران پساتحریم؛
انتظار مردم برای دوران پس از تحریم قابل هضم و غیرواقعی است. متاسفانه مردم ما اقتصاددانان قابلی نیستند و درنهایت انتظار نصف شدن قیمت دلار و کاهش سنگین قیمت مسکن و خانه را می‌کشند و جالب اینکه حتی فرهیختگان نیز رشد عمومی در همه صنایع را پیش‌بینی می‌کنند. در صنایع غذایی، بیمه، دارویی و حتی خودرویی در صورت عدم برنامه‌ریزی مناسب، شرایط پس از تحریم به مراتب بدتر از شرایط فعلی خواهد بود. می‌توان به دولت پیشنهاد کرد ابزارهایی نظیر جلوگیری از هیجان‌زدگی به بازار، برنامه‌ریزی اقتصادی مدون و قابل اجرا، حل معضل بانک‌ها و دست کشیدن از ایجاد رونق به هر قیمت در بازار مسکن را در اولویت خود قرار دهد. ضمن اینکه می‌توان ورود مشروط شرکت‌های بزرگ خارجی را هم تسهیل کرد.
شکست تحریم های سیاسی در دوران پسا توافق
هادی محمدی- «100 میلیارد دلار پول بلوکه شده ایران باز می گردد»، «سرمایه گذاری های خارجی رونق می گیرد»، «تحریم های مالی و اقتصادی برداشته می شود»، «صادرات نفت آزاد می گردد» و ... این ها بیشترین سخنانی است که از فواید رفع تحریم ها و رسیدن به یک توافق جامع که این روزها 2 طرف تاکید دارند تا به حال این قدر به آن نزدیک نشده اند، شنیده می شود اما به نظر می رسد یکی از مهمترین اثرات این توافق می تواند در برداشته شدن تحریم های سیاسی نامرئی باشد که این سال ها در اطراف کشورمان تنیده شده و باعث افزایش سرسام آور هزینه های تحرکات دیپلماتیک ما شده است.
تا قبل از اوج گیری بحران هسته ای و به ویژه تا قبل از تصویب قطعنامه های ظالمانه شورای امنیت، جمهوری اسلامی در بسیاری از مجامعی که برای حل و فصل مشکلات منطقه ای تشکیل می شد، حضور داشت و حتی در مواردی به میانجی گری سیاسی می پرداخت ،اما به نظر می رسد این روند در سال های اخیر نزولی شده است. هرچند ایران به اذعان غربی ها کماکان راه حل برون رفت منطقه از بحرانی است که خود آن ها ایجاد کرده اند.
این روزها در حالی نشست های متعدد برای بحران های منطقه از جمله سوریه، لبنان و یمن برگزار می شود که ایران به عنوان یکی از اثرگذار ترین کشورها در این حوزه، جایی در آن ها ندارد و تشکیل دهندگان چنین نشست هایی یا به خواست خود یا با فشار آمریکا از قید حضور ایران می گذرند. در حقیقت شاید بتوان این طور گفت که بار بزرگی از فعالیت اثرگذار کشورمان در منطقه را فرمانده دلاوری همچون قاسم سلیمانی و نیروهای تحت امرش بر عهده دارند.
به نظر می رسد ترس این روزهای رژیم صهیونیستی و برخی کشورهای عربی از توافق جامع میان ایران و 1+5 ریشه در این واقعیت داشته باشد که جمهوری اسلامی در دوران پساتوافق جامع نه تنها به لحاظ بازگشت سرمایه های بلوکه شده خود و نیز حضور سرمایه های خارجی می تواند قدم های اقتصادی موثری بردارد بلکه می تواند با اتمسفر ایجاد شده ناشی از این توافق شاهد حضور مسئولان ارشد دولت های اثرگذار عرصه بین المللی بوده و می تواند ضمن افزایش قدرت تحرک دیپلماتیک خود با هزینه‌ای به مراتب کمتر، به اهداف سیاسی خویش در عمق استراتژیکش نزدیک گردد.
برخی حرف های دو پهلو و ابراز علاقه طرف آمریکایی در مذاکرات چند ماهه اخیر و به ویژه بعد از ظهور داعش در عراق نشان می دهد که آمریکا خواهان گفت و گوی بیشتر با جمهوری اسلامی بر سر حل و فصل مشکلات خود در منطقه است و علی رغم تلاشی که برای دور نگه داشتن ایران از حضور سیاسی در منطقه داشته بر این نکته مهم واقف است که مشکلات منطقه بدون حضور موثر جمهوری اسلامی محقق نخواهد شد.
ایران نیز بر این باور است برای حل مسائل و بحران های منطقه که بیشترشان ریشه در زیاده خواهی های قدرت های فرامنطقه ای یا دولت های ماجراجوی منطقه دارد باید به گفت وگو پرداخته و اهرم فشار سیاسی و دیپلماسی را همزمان در کنار اهرم کمک های مادی و مستشاری نظامی فعال سازد چه اینکه وقتی غربی ها با اقدامات خود امنیت منطقه را بر هم می زنند ایران نیز ناچار است از ظرفیت های سخت افزاری خود برای ثبات و امنیت منطقه استفاده کند .
جمهوری اسلامی آنچنان که در گفتار و نظر رهبر انقلاب عنوان شده تاکید دارد که «این مذاکراتی که دارد انجام می گیرد ــ که بخشی از آن هم مذاکره با طرف های آمریکایی است ــ فقط در موضوع هسته ای است و ما در هیچ موضوع دیگری فعلاً با آمریکا مذاکره نداریم...این تجربه ای خواهد شد؛ اگر طرف مقابل از کج تابی های معمولی خودش دست برداشت، این یک تجربه ای برای ما می شود که خیلی خب، پس می شود در یک موضوع دیگر هم با اینها مذاکره کرد.» در واقع موفقیت در رسیدن به توافق جامع و پایبندی طرف غربی به تعهداتش در دوران پسا توافق، می تواند افق دیگری از روابط دو کشور نه برای مسائل دو جانبه که در جهت حل مسائل منطقه ای و ایجاد آرامش و ثبات در منطقه بگشاید.
ارسال نظر