چه کار کنیم کودکمان چاق نشود

به گزارش پارس به نقل از قدس آنلاین اگر وزن فرزند شما از سن سه سالگي از حد طبيعي خارج شد، بيشتر مراقب رژيم غذايي وي باشيد. البته اين بدان معني نيست كه در چنين شرايطي كودك خود را تحت يك رژيم لاغري سخت قرار دهيد. بايد در نظر داشت چنين رژيمي ممكن است فاقد ويتامين ها و املاح معدني لازم براي رشد كودك باشد. 

سعي كنيد هر ماه قد و وزن كودك خود را ياد داشت نموده و با كارت بهداشتي ( منحني رشد كودك ) تطبيق دهيد.
البته انجام اين كار بايد با دقت زيادي صورت گيرد تا به صورت وسواس درنيايد.بهترين روش اين است كه كودك را نزد پزشك و متخصص ببريد و برنامه غذايي مناسبي را كه براي كودك توصيه مي كنند ، رعايت كنيد.دکتر مسعود بخارایی عضو انجمن پیشگیری و درمان چاقی ایران در گفتگو با قدس آنلاین  نکات لازم در خصوص کنترل و درمان چاقی کودکان و نوجوانان را با خانواده ها مطرح یمکند.

-به عنوان اولین سئوال بفرمایید چگونه می توان تشخیص  داد چاقی کودکان خطرناک است ؟

یقینا آماری که درباره چاقی  ارائه می شود  بسیار تکان دهنده است .13/3درصد کودکان ونوجوانان اضافه وزن دارند که 5/3درصد آنها مبتلا به چاقی و سندرم متابولیک هستند.سندرم متابولیک تجمعی از بیماریهای خطرناک مثل کلسترول ، ،پرفشاری خون و انسولین بالا و دیابت است که متاسفانه این بیماری در کودکان و نوجوانان ما شایع است .بی تردید از آینده بچه های چاق باید ترسید .متاسفانه سن ابتلا به بیماری های قلبی و عروقی کاهش یافته به نحوی که  اوضاع دهه چهل و پنجاه زندگی کودکان امروزی وحشتناک خواهد بود اگر از همین الان به فکر کاهش وزن و چاقی کودکان و نوجوانان نباشیم فردایی پر از خسارات جانی و هزینه های بالای درمانی و جامعه بیماری خواهیم داشت . امروزه کودکان و نوجوانان زیادی در معرض چاقی قرار دارند و 20درصد کودکان جهان چاق هستند. اما برای درمان چاقی نوجوانان باید پژشک سئوالات زیر را جواب بدهد که آیا اضافه وزن طفل قسمتی از فرایند طبیعی رشد او محسوب می شود یا خیر؟آیا کودک چاق تر خواهد شد به عبارت دیگر آیا کودک استعداد چاقی مرضی دارد یا خیر؟آیا اضافه وزن کودک روی سلامتی او اثر منفی می گذارد یا خیر؟آیا بچه ها نیز علاقمند به کنترل وزن خود هستند؟بنابراین برای تشخیص چاقی کودکان و نوجوانان در ابتدا BMIآنها در نظر گرفته می شود از این مسئله عددی به دست می آید که این عدد را در جدول خاصی قرار داده می شود که درصد آنها را نسبت به کودکان همسال خود براساس وزن و قد مشخص می شود و براساس آن می گوییم که آ یا کودک مبتلا به چاقی مرضی است یا خیر؟اگر این عدد بالای 90 باشد می توان گفت کودک چاقی مرضی دارد و باید درمان او آغاز شود

-ایا چاقی امروز کودک برای آینده او  تهدیدی به شمار می رود؟

-با افزایش وزن و چاقی دوران طفولیت میزان شیوع و بروز مشکلات پزشکی و سلامتی د ردوران بزرگسالی  که در گذشته نادر بود افزایش یافته است .متخصصین اطفال و محققین چاقی دوران طفولیت بیماری های مرتبط با چاقی مثل دیابت نوع دو آسم و پرفشاری خون را که زمانی مربوط به دروان بزرگسالی بود در کودکان بیشتر گزارش می کنند .

چه عواملی باعث می شود ما به فکر فرو برویم که بچه استعداد چاقی دارد یا خیر؟

- سابقه خانوادگی و چاقی در پدر و مادر و افراد درجه یک خانواده  .کودکانی که دارای پدر  مادر و افراد درجه یک خانواده اشان چاق هستند شانس چاقی در آنها 80درصد است .اگر سابقه مشکلات سلامتی ناشی از چاقی مثل بیماری قلبی ،کلسترول بالا،پرفشاری خون و دیابت نوع دو در خانواده وجود داشته باشد ممکن است در کودکان چاق نیز بروز کند .کودکان چاق نسبت به کودکانی که دارای وزن طبیعی هستند متوسط فشار خون بیشتر و تعداد ضربان قلب بیشتری دارند.مشکلات ارتوپدی با توجه به فشار بیش از اندازه ای که به مفاصل تحتانی وارد می شود به خصوص در پسرهای چاق دیده می شود .اختلالات پوستی مثل برافروختگی براثر گرما ،عفونت های چین های بدن و تیرگی چین های بدن  واینکه  احتمالا مبتلا به پر انسولینی بدن هستند از عوارض ناشی از چاقی هستند .

-خانواده ها چه نقشی در برنامه ریزی برای کنترل وزن بدن و تغذیه مناسب کودکان و نوجونان دارند؟

-در کودکان و نوجوانان به دلیل  رشد نمی توان رژیم های سخت را پیشنهاد کرد به همین دلیل درمان چاقی نیازمند حوصله بیشتر است و اغلب دربردانده آموزش و رژیم غذایی است. آموزش عادت های صحیح در سنین خردسالی از اهمیت ویژه ای برخوردار است ، چون با افزایش سن تغییر این عادات مشکل است .عادت هایی که با فعالیتهای طبیعی و بدنی در ارتباطند پایه و اساس درمان و پیشگیری ا زچاقی اطفال را تشکیل می دهند .کودکان دارای اضافه وزن نیازمند حمایت های روانی خاص از سوی والدین خود هستند بنابراین  باید به تدریج با تغییر الگوی غذایی و فعالیت بدنی وزن کودک اصلاح شود .نحوه نگرش والدین به سلامتی کودکان ،همچنین پرورش ذائقه و الگوهای غذایی آنان به گونه ای است که ورود چاقی در آنان را افزایش داده برخی از مادران تصور صحیحی از وضعیت تغذیه کودکان خود ندارند و آنها را به خوردن غذای بیشتر ترغیب می کنند .از دیدگاه سنتی نیز کودکانی که چاق هستند سالم تر تلقی می شوند .کودکان قبل از هر چیز تحت تاثیر شیوه زندگی والدین خود قرار می گیرند بنابراین پدر و مادر قبل از هرگونه اقدامی باید شیوه زندگی خود را اصلاح کنند برای خود عادت های غذایی سالم ایجاد کنند و از تحرک بدنی مناسب در برنامه روزانه خود برخوردار باشند به عبارتی توصیه غذایی را تنها برای کودک نمی گوییم چون اگر قرار باشد خانواده رعایت رژیم غذایی سالم را رعلیت  نکند و تنها کودک رژیم غذایی داشته باشد به خودی خود عملی نمی شود،  بلکه توصیه های غذایی برای کل خانواده است .از ابتدای کودکی باید ذائقه کودک را  به گونه ای پرورش داد که به خوردن غذاهای پرکربوهیدرات و غنی از چربی های اشباع شده عادت نکند و تا حد ممکن مصرف این مواد را به حداقل برساند .والدین باید نظارت کافی بر زمان تماشای تلویزیون و بازیهای کامپیوتری و دیگر بازیهای نشسته داشته باشند و زمان تماشای تلویزیون محدود شود عواقب افراط در تماشای تلویزیون و استفاده از رایانه .عدم تحرک و کاهش فعالیتهای جسمی ،افزایش دریافت کالری بیشتر به علت مصرف تنقلات در حین تماشای تلویزیون. کاهش دریافت گروه های غذایی مناسب مثل میوه ها و سبزیجات میوه های کم شیرین و   گرایش به مصرف تنقلات مصنوعی تحت تاثیر تبلیغات اغوا کننده که در لابه لای برنامه های عامه پسند و پرطرفدار نشان داده می شود در چاقی تاثیر زیادی دارد.

-نقش ورزش و برنامه ریزی ورزشی خانواده ها در کاهش وزن کودکان و نوجوانان چیست؟

-استفاده روز افزون از کامپیوتر و نشستن طولانی مدت برای تماشای برنامه های تلویزیون و رفت وآمد با وسایل نقلیه موجب کاهش فعالیتهای بدنی نسل امروز شده از طرفی اکثر جوامع اسیایی مقدار هزینه ای که به  ورزش اختصاص می دهند سهم بسیار ناچیزی از سبد هزینه های خانوار است .اگر بچه ای در دروس ضعیف باشد والدین از انواع و اقسام تکنیک های آموزشی و گرفتن معلم خصوصی استفاده می کنند که در درس پیشرفت کنند اما خانواده ها کمتر به فکر برنامه های ورزشی برای کودکان چاق خود هستند تا چاقی اشان اصلاح یا درمان شود توصیه می کنیم بچه هایی که چاق هستند در ایام تابستان عضو یک باشگاه ورزشی شوند و به صورت برنامه ریزی شده ورزش را در تعطیلات داشته باشند ،همچنین  والدین ، بچه ها را مسئولیت پذیر کنند به صورت روزانه یا هفتگی مسئولیتی را بدو بسپارند که از تحرک بدنی لازم برخوردار باشد و از بچه ها بخواهند آ.ن را انجام دهند برای اینکه برنامه ها  یک نواخت نشود  برنامه را در طی هفته های مختلف تغییر دهند مثلا یک هفته برنامه خرید بیرون از منزل یک هفنته نظافت منزل و...از آنها مشارکت در انجام کارهای خانه را بخواهند

-به نظر ما بهترین راهکارها برای  ایجاد عادت های غذایی سالم چیست؟

-راهکارهایی که به کمک آن می توان عادت های صحیح وسلامت زا را برای افراد خانواده در طول زندگی ایجاد نمود  به اختصار بیان می کنم.خانواده باید برای فعالیت بدنی فرزند خود برنامه ای لذت بخش و قابل اجرا تهیه نماید از قبیل بازی های دسته جمعی چون شنا ،دوچرخه سواری و اسکیت که  نمونه هایی از ورزشهای مفید برای درمان چاقی هستند،همچنین زمانی را برای شرکت تمامی افراد خانواده در فعالیت های منظم که تک تک افراد از آن لذت ببرند مانند پیاده روی دسته جمعی یا دوچرخه سواری تنظیم نمایند،برای هر یک از افراد خانواده انجام فعالیت ویژه ای را معین کنند هماننند جاور کردن منزل یا کوتاه کردن چمن ها،کارهای روزمره را به صورت چرخشی انجام دهند تا از یکنواختی و خستگی جلوگیری شود،برنامه فعال فامیلی مانند برنامه ورزشی دسته جمعی چون والیبال یا فوتبال هفتگی در نر گرفته شود .همچنین علاقه ای در کودک ایجاد شود که به یک تیم ورزشی جدید بپیوندند

-نقش مدرسه در افزایش چاقی کودکان ونوجوانان چگونه است ؟

-قسمت اعظم وقت کودکان در خارج از خانه و در مدرسه سپری می شود. بنابراین مدرسه می تواند نقش مهمی را در ایجاد عادت های غذایی سالم و فعالیت های بدنی سالم ایفا نماید .ولی متاسفانه شاهد هستیم در بوفه مدارس ما ساندویج شربت های غنی از شکر و کیک و کلوچه بین بچه ها توزیع می شود و زنگ ورزش به عنوان زنگ تفریح و زنگ بازی به هر جهت سپری می شود. باید اذعان کرد متاسفانه کوتاهی در این مورد از طرف افرادی است که با بهداشت و سلامت جامعه در ارتباطند .در کشور شیلی با ایجاد بوفه سلامت در مدارس توانستند نسبت شیوع چاقی دانش آموزان را به طور چشمگیری کاهش دهند .متاسفانه ابتلا به بیماری دیابت نوع دو که زمانی فقط مخصوص بزرگسالان بود و به نظر در کودکان به ندرت اتفاق می افتد امروزه در کودکان مشاهده می شود.متاسفانه  چاقی ,عدم تحرک بیشترین دلیل ابتلای کودکان به دیابت نوع 2است.

-متاسفانه استفاده از نوشابه ها و آبمیوه های صنعتی در بین کودکان و نوجوانان رایج شده لطفا از خطرات مصرف مداوم این نوع ماد غذایی بی ارزش بگویید ؟

-جایگزین نمودن غذاهای طبیعی به جای غذاهای تفنی چون فست فودها ،استفاده از آب ،دوغ و آبمیوه های طبیعی به جای نوشیدنی های پر شکر و پر کالری از مهمترین نکاتی است که در تغذیه سالم باید مورد توجه قرار بگیرد .رژیم های غذایی در کودکان و نوجوانان باید حاوی همه گروه های غذایی باشد بهترین اصل در رژیم درمانی اصلاح عادات غذایی شامل حذف غذاهای پرکالری فاقد ارزش غذایی مانند فست فودها محصولات غذایی فرآیند شده و سرشار از انرژی  و میان وعده های ناسالم می باشد .این غذا نماها زمینه مساعدی را برای ازدیاد وزن و چاقی کودکان و نوجوانان فراهم کرده است .در این جا بعضی از غذاهایی که در بروز چاقی موثر هستند ذکر می شود نوشابه ها و آبمیوه های غنی از شکر،این نوشیدنی ها سرشار از شکر هستند و در راس موادی قرار می گیرند که باید افراد مخصوصا نوجوانان از نوشیدن آن پرهیز کنند.یک نوجوان به طور متوسط هشت درصد از کالری روزانه خود را از طریق نوشابه های گاز دار کسب می کند. بسیاری از این نوشیدنی ها مشکلات تغذیه ای را ایجاد می کنند کمبود ویتامینهای ب6 E,C و مواد معدنی از جمله کلسیم آهن و روی موارد شایعی هستند که وجود آنها برسلامتی و رشد  نقش اساسی دارد،کولا این نوع نوشابه ها علاوه بر مضرات ذکر شده مانع از رشد طبیعی استخوان می شوند نوشابه های کولا از جذب فسفر توسط استخوان ها جلوگیری می کنند و در کودکان موجب نرمی استخوان و اختلال رشد می شود و در بزرگسالان موجب پوکی استخوان کوتاه شدن قد و شکستگی های استخوانی می گردد. بنابراین کودکان امروز با مصرف این نوشیدنی ها علاوه بر چاقی و دیابت خطر ابتلا به اختلال رشد ،بد شکلی های استخوانی و پوکی استخوانی نیزمبتلا می شوند .بسیاری از کودکان عادت به خوردن چاشت بیرون از منزل دارند متاسفانه تنقلات مصنوعی شایع ترین غذایی هستند که به عنوان چاشت مصرف می شوند.آمارها نشان می دهد که میان وعده های کودکان به ترتیب عبارتند از نوشابه ها و آبمیوه های مصنوعی غنی از شکر،تنقلات مصنوعی شور و غنی از چربی های ترانس مثل چیپس و پفک ،بیسکویت ،کلوچه ،کیک و کیک شکلاتی که هم از شکر آرد سفید روغن و شکلات برخوردار است که چهار ماده آن چاق کننده می باشد.بنابراین لازم است به جای استفاده از تنقلات غیر سالم از تنقلات طبیعی مثل آجیل خام ،چهار مغز ،یا از میوه هایی مثل سیب مرکبات استفاده شود .

-با توجه به اینکه کودکان از حساسیت بیشتری در رژیم های غذایی نسبت به بزرگسالان برخوردارند برای تداوم رژیم های خاص این دسته از افراد جامعه چه توصیه ای به خانواده ها دارید؟

هر چه قدر غذایی که برای خانواده آماده می شود طبیعی تر باشد ،سالم تر است و احتمال چاق کنندگی آن نیز کمتر است . برنامه غذایی صحیح باید مربوط به کل افراد خانواده باشد نه یک فرد خاص.استفاده از سالاد همراه با سس های طبیعی مثل مخلوطی از آبلیموی طبیعی، فلفل ،کمی نمک و پودر سیر که در نهایت به آن روغن سویا یا زیتون اضافه شود و سبزی های تازه که همراه غذا حبوباتی که ریز دانه باشند در برنامه غذایی روزانه پیش بینی  شود .مقدار کالری غذا نیز باید مورد  توجه قرار بگیرد و از تهیه غذاهای پرکالری مانند حاوی شکر و چربی های اشباع که در حرارت معمولی نیز جامد هستند پرهیز شود . برای کودکان برنامه غذایی اجباری تعیین نشود .نباید هیچ یک از وعده های غذایی حذف شود و مخصوصا بر وعده صبحانه تاکید می شود که کامل باشد .وعده های غذایی در ساعات معین و در مکان معین مثل آشپزخانه صرف شود. در حین غذا خوردن از تماشای تلویزیون یا حرف زدن زیاد پرهیز شود. کودکان باید با آرامش غذا بخورند آن را بجوند و برای تمام کردن غذا عجله نکنند .کسانی که تند غذا می خورند مقدار بیشتری غذا می خورند .میان وعده های سالم در کنترل غذای کودک بسیار موثرند.تنقلات طبیعی میوه های مغز دار و غذاهایی که شاخص قندی پایینی دارند مثل سبزی ها و سالادها .از مجبور کردن کودک به غذا خوردن در صورتی که گرسنه نیست اجتناب شود اگر کودک غیر عادی غذا می خورد با متخصص تغذیه مشورت شود .استفاده از غذاهای آماده ممنوع است و از دادن یا ندادن غذا به عنوان پاداش و محرومیت غذایی به عنوان تنبیه جدا پرهیز شود.