سایه بی‌اعتمادی بر سر روابط کوبا و آمریکا

در همان زمان بسیاری از تحلیلگران دید مثبتی نسبت به این ماجرا نداشتند و بر این باور بودند که غیرقابل اعتماد بودن طرف آمریکایی به احتمال زیاد باعث به بن بست رسیدن این روند در آینده ای نزدیک می شود. حال با گذشت چند ماه به نظر می رسد این پیش بینی آنها به واقعیت پیوسته است.

اواخر ماه می، واشنگتن میزبان چهارمین دور از مذاکرات نمایندگان دو کشور برای احیای روابط دیپلماتیک و بازگشایی سفارتخانه ها در دو کشور بود. پس از پایان این گفت وگوها، هر دو طرف از پیشرفت در این زمینه سخن گفتند، اما به جزئیاتی در این زمینه اشاره نداشتند. حال شواهد و قرائن موجود نشان می دهد روند این مذاکرات وارد بن بست شده است. هیچ کدام از طرفین نمی دانند تاریخ بعدی این مذاکرات چه زمانی است یا این که اصلا قرار است این روند ادامه پیدا کند یا خیر.

موضوع احیای روابط

روابط میان آمریکا و کوبا طی همه این سال ها همواره تیره و تار بوده تا این که باراک اوباما سال گذشته از آغاز فصل جدیدی از روابط میان این دو کشور سخن به میان آورد. این موضوع تا اواسط ماه آوریل تنها در حد حرف و اظهارنظر بود تا این که نشست سران کشورهای آمریکایی مقدمه ای بر این جریان شد. پس از دیدار جان کری، وزیر خارجه آمریکا با همتای کوبایی خود یک روز پیش از آغاز این نشست، رهبران دو کشور نیز با هم دیدار داشتند. آخرین دیدار رسمی مقامات این دو کشور به سال 1958 بازمی گردد که طی آن فیدل کاسترو، رهبر پیشین کوبا با ریچارد نیکسون، رئیس جمهور اسبق آمریکا دیدار داشت.

بعد از آن در بیشتر نشست ها و جلسات برگزار شده در قاره آمریکا، این موضوع نیز مورد بحث قرار می گرفت. یک ماه بعد رائول کاسترو در اجلاس جوامع آمریکای لاتین و کارائیب در «کاستاریکا» شرط های مدنظر کشورش برای احیای روابط با واشنگتن را اعلام کرد. وی گفت: مشکل اصلی حل نشده است. تحریم اقتصادی، تجاری و مالی که خسارت های انسانی و اقتصادی عظیمی را برای کوبا به وجود آورده و حقوق بین الملل را نقض کرده است، باید متوقف شود. بنا بر گزارش های موجود، این تحریم ها هزینه ای حدود یک تریلیون دلار برای کوبا خسارت به بار آورده است، اما این پایان شرط های کوبا نبود. کاسترو اعلام کرد آمریکا خاکی را که پایگاه دریایی «گوانتانامو» در آنجا قرار دارد، به کوبا بازگرداند تا روابط دو کشور بتواند به حالت عادی بازگردد. زمینی که پایگاه گوانتانامو در آن قرار دارد، در کنار خلیج گوانتانامو در جنوب کوباست که در سال ۱۹۰۳ از سوی حاکمان وقت کوبا به دولت آمریکا اجاره داده شد.

اختلاف نظر آمریکایی ها

در این میان به نظر می رسد اختلافات داخلی سیاستمداران آمریکایی بر سر این موضوع، یکی از موانع اصلی برای ادامه این روند باشد. موید این مطلب بیانیه ای است که نمایندگان جمهوریخواه مجلس نمایندگان آمریکا شنبه هفته گذشته منتشر کردند. آنها اعلام کردند به برنامه بودجه حمل و نقل سال 2016 بندی را اضافه می کنند تا ممنوعیت سفر به کوبا همچنان پا بر جا باشد. در مقابل مقامات کاخ سفید نیز کوتاه نیامده و گفتند اوباما آماده است در صورت اضافه شدن این بند، بودجه مذکور را وتو کند. از سوی دیگر نمایندگان ضدکوبا و نومحافظه کاران نیز پیشنهاد محدودیت بودجه را مطرح کرده اند که بازگشایی سفارت ها را غیرممکن می کند.

مخالفت جمهوریخواهان با این مساله از حدود دو هفته پیش و پس از آن که آمریکا نام کوبا را از فهرست کشورهای حامی تروریسم خود حذف کرد، افزایش یافت. این اقدام به کوبا اجازه می دهد به تسهیلات بانکی آمریکا و کمک های این کشور دسترسی بهتری داشته باشد و برخی تحریم ها و محدودیت های مربوط به تجارت و صادرات و فروش سلاح برداشته شود. البته تحریم اقتصادی علیه کوبا که در سال 1962 اعمال شده، سر جای خود باقی است. این موضوعی است که خود آمریکایی ها هم بر آن تاکید دارند. در این زمینه، سخنگوی مطبوعاتی وزارت امور خارجه آمریکا گفت: هنوز تحریم ها و محدودیت هایی وجود دارد که چند سال طول می کشد در مورد آنها تغییری حاصل شود.

البته این پایان ماجرا نبود، زیرا اعلام این خبر از سوی مقامات کاخ سفید انتقاد برخی نمایندگان و سناتورها را به دنبال داشت. سناتور باب منندز، منتقد برجسته سیاست های دولت آمریکا در مورد کوبا در این زمینه گفت: حذف کوبا از فهرست کشورهای حامی تروریسم، تصمیمی خطرناک و گمراه کننده است. در این میان برخی بر این باورند تلاش دولت اوباما برای از سرگیری روابط با کوبا، تنها یک ژست سیاسی برای رئیس جمهوری است که به پایان حضور خود در کاخ سفید نزدیک می شود. آنها عقیده دارند اوباما سعی می کند با این اقدام علاوه بر تقویت وجهه خود، نظر مثبت مردم آمریکا نسبت به نامزد دموکرات ها در انتخابات آینده ریاست جمهوری را جلب کند.

برخی کارشناسان نیز معتقدند تغییر استراتژی آمریکا در قبال همسایه خود تنها یکی از شگردهای واشنگتن است تا از این طریق بار دیگر دامنه استعمارگری خود را با سیاست «ورود اسب تروا» به خاک کوبا در این کشور گسترده کند. آنها می گویند واشنگتن تنها تاکتیک رفتاری خود را در قبال کوبا تغییر داده است و اصل سیاست همان سیاست پیشین است. استراتژی نرم تر اوباما در مورد کوبا دلیلی برای اصلاح سیاستی دیرینه و استعمارطلبانه نیست بلکه تنها اسب تروایی است که ابتدا باید با آرامش و بدون تنش وارد کوبا شود و سپس با گذشت زمان به تحقق اهداف کاخ سفید مبادرت نماید.

شیطنت آمریکایی ها در کوبا

البته این تمام موانع موجود بر سر این راه نیست چرا که دولت های هاوانا و واشنگتن در دفاتر حافظ منافع خود نیز با موانعی روبه رو هستند. این دفاتر در سال 1977 و با موافقت فیدل کاسترو، رهبر وقت کوبا و جیمی کارتر، رئیس جمهور وقت آمریکا گشایش یافت. پس از قطع یکجانبه روابط میان این دو کشور از سوی آمریکا در سال 1961، این دفاتر تنها کانال ارتباطی رسمی میان آنها محسوب می شود.

دیپلمات های کنونی کوبا در ایالات متحده آمریکا نمی توانند بیش از 40 کیلومتر از منهتن دورتر سفر کنند. آنها همچنین نمی توانند بدون اجازه وزارت خارجه آمریکا به اطراف واشنگتن بروند. در کوبا نیز نمایندگان آمریکا اگر بخواهند به خارج از هاوانا بروند، باید رسما دولت کوبا را مطلع کرده و از آنها اجازه بگیرند، اما با وجود این محدودیت ها، رفتار دیپلمات های آمریکایی همواره مورد انتقاد مقامات هاوانا بوده است. جوزفینا وایدال، مسئول روابط خارجی با آمریکا در وزارت خارجه کوبا بتازگی در اظهارنظری گفت: اقداماتی در دفتر حافظ منافع آمریکا در هاوانا انجام می شود که می توان به عنوان مثال به سازماندهی، آموزش، حمایت و تامین مالی گروه های کوچک ضددولت کوبا اشاره کرد. چنین اقداماتی غیرقابل قبول است. مقامات ارشد کوبا نیز بارها نسبت به این موضوع انتقاد داشته اند. در همین راستا، رائول کاسترو چند هفته پیش گفت: من در دیدار با رئیس جمهور آمریکا به او گفتم که اصلی ترین نگرانی هاوانا در رابطه با دیپلمات های آمریکایی این است که آنها به کارهای غیرقانونی ای که تاکنون انجام می داده اند، ادامه ندهند. وی به عنوان نمونه به برنامه دوره های آموزشی «روزنامه نگاران مستقل» اشاره کرد. دولت کوبا چنین اقداماتی را تلاش آمریکا برای تضعیف دولت و برهم زدن نظم عمومی در کوبا تعبیر می کند.

شاید بتوان احتمال به سرانجام رسیدن این روند را در چند خط نامه ای دید که فیدل کاسترو، رهبر پیشین آمریکا چندی پیش خطاب به سیاستمداران کشورش نوشت: ما همیشه از همکاری و دوستی با همه مردم جهان ازجمله با دشمنان سیاسی خود دفاع می کنیم، اما باز اشاره می کنم نمی توان به سیاست آمریکا اعتماد کرد.

تحولات حساس در روابط کوبا و آمریکا پس از انقلاب سال 1959

1960: پایان روابط دیپلماتیک میان دو کشور، با تصمیم آمریکا و آغاز تحریم های تجاری علیه هاوانا

1961: حمایت آمریکا از حمله ناموفق خلیج خوک ها و آغاز همکاری فیدل کاسترو با شوروی سابق

1962: کاسترو برای مقابله با آمریکا، به نیروهای شوروی اجازه داد موشک های هسته ای را وارد کوبا کنند.

این بحران، شوروی و آمریکا را در لبه جنگ سرد قرار داد.

1980: حدود 125 هزار کوبایی پس از برداشتن محدودیت ها از سوی فیدل کاسترو، به آمریکا مهاجرت کردند.

1993: آمریکا تحریم ها علیه کوبا را شدت بخشید و این موضوع با فروپاشی شوروی سابق همزمان شد.

2002: جان بولتون، معاون وزیر خارجه وقت آمریکا، کوبا را محور شرارت خواند.

2014: باراک اوباما از عادی سازی روابط میان واشنگتن و هاوانا و اصلاح روابط اقتصادی میان طرفین سخن به میان آورد و آن را فصلی جدید در این روابط معرفی کرد.

آوریل 2015: دیدار رائول کاسترو، رئیس جمهور آمریکا با باراک اوباما، همتای آمریکایی اش در حاشیه نشست سران کشورهای قاره آمریکا در پاناما. این اولین دیدار مقامات ارشد دو کشور پس از 57 سال بود.