فرزند خواندگی از نگاه قانون/ می خواهم مادر شوم
قانون فرزندخواندگی ما کم کسری زیاد دارد آنقدر که شرایط گرفتن فرزند خوانده بسیار دشوار است.
پايگاه خبري تحليلي «پارس»- زهرا سپید نامه(وکیل‌پایه‌یک دادگستری)- پرورشگاه‌ها پر است از بچه‌های بی پدر و مادر و شهر پر از خانه‌های بی بچه، برای همین هم درصدد تغییر آن هستند که این تغییر البته مزایای زیادی دارد :مثلا اینکه سن فرزندخواندگی در این قانون از 12 سال به 18 سال افزایش یافته،در قانون پیشین کودکانی قابل واگذاری‌اند که 3 سال از سرپرستی آنها در بهزیستی گذشته باشد و این زمان در قانون جدید به 2 سال کاهش می‌یابد.
مشخصات موکل
نام : مهناز
سن : 33
وضعیت ظاهری : جوان و سرحال.. پیداست ورزشکار است. کمتر از سن خودش نشان می‌دهد.
وضعیت خانوادگی: متاهل. بدون فرزند با همسرش روابط حسنه دارد.
موضوع پرونده: فرزند خواندگی
همچنین در قانون فعلی، فرزندخوانده فقط به والدینی داده می‌شود، که حداقل 5 سال از ازدواج آنها گذشته باشد و صاحب فرزند نشده باشند، اما در لایحه جدید در صورت تصویب در مجلس باز هم اولویت اول با این گروه است، اما در اولویت دوم خانواده‌هایی که یک فرزند داشته باشند، اما به عللی دیگر صاحب فرزند نمی‌شوند نیز می‌توانند فرزند خوانده بگیرند.
یک نکته خیلی جالب دیگر اینکه در این قانون زنان و دختران مجردی که از موقعیت و جایگاه مطلوب اقتصادی و اجتماعی برخوردارند، اما به هر علت ازدواج نکرده‌اند، در اولویت بعدی دریافت فرزندخوانده هستند و در این مورد شناسنامه کودک به نام فامیل مادر برای کودک صادر می‌شود که پیشرفت بسیار مهمی هم در حقوق زنان و هم در حقوق کودکان است. یک نکته بسیار مهم دیگر اینکه عده زیادی از کودکان بهزیستی دارای پدر، مادر یا جد پدری هستند که به هر دلیل به علت زندانی بودن آنها، طلاق، نداشتن صلاحیت و یا هر علت دیگر در بهزیستی نگهداری می‌شوند و مطابق قانون امکان واگذاری به صورت سرپرستی موقت وجود ندارد که در قانون آماده تصویب، این مسأله حل شد.
بچه‌ها اهمیت دارند. هرچقدر هم که خودمان را بی تفاوت نشان بدهیم. هرچقدر هم که بگوییم به آنها نیاز نداریم باز هم زمانی که می‌فهمیم ممکن است هیچ وقت در زندگیمان فرزندی نداشته باشیم دلمان ناگهان می‌ریزد. فرزند خواندگی یکی از مواردی است که در جامعه بشری همیشه مطرح بوده. پیرمرد و پیرزن‌های تنهای قصه همیشه دنبال بندانگشتی بوده‌اند که از آسمان برسد و آنها را از تنهایی در بیاورد. وقتی حرف فرزندخواندگی می‌شود روی لب پدرها و مادرها لبخند می‌نشیند اما برای ما حقوقی‌ها همیشه نیمه دشوار قضیه مطرح است. نکته مهم خلأ‌های قانونیست و اینکه بالاخره پدر و مادر خوانده چه تعهدی راجع به فرزند خوانده خود دارند.
«ده سال است ازدواج کردیم. از سال دوم ازدواج دلمان بچه خواست که نشد. قسمت نبود مشکل از همسرم بود. همسرم را بشدت دوست دارم. برای شادی او هرکاری می‌کنم. مدتی کلا قضیه بچه را کنار گذاشتم و گفتم بچه نمی‌خواهم. بعد دیدم گویا همسرم احساس خوبی از این ماجرا ندارد. مرتب می‌گفت تو داری فدای من می‌شوی و حس مادری‌ات فوق‌العاده است که تجربه نمی‌کنی و... به این نتیجه رسیدم که برای این کار باید فکری کرد. وقتی دوا درمان‌ها بی‌نتیجه ماند و دکترها قطع امید کردند دست به دامن بهزیستی شدیم. گفتیم این همه بچه بدون خانواده، می‌رویم یکی برای خودمان می‌آوریم. اما همسرم برای هرکاری اول خوب کسب اطلاع می‌کند برای همین هم پیش شما آمدیم. می‌خواهیم هم راه و چاه را نشانمان دهید و هم از وظایف و مسئولیت‌ها آگاهمان کنید.»
برایم جالب بود که کسی آن قدر دقیق جوانب کار را بسنجد و برای گرفتن چنین تصمیمی با وکیل و مشورت کند. برایشان در مورد فرزندخواندگی توضیح دادم و اینکه اصولا در قانون ما فرزند خواندگی به چه معنی است:
حمایت از بچه‌ها
فرزندخواندگی در قانون ما: عبارت است از اعطای سرپرستی کودکان بدون سرپرست شناخته شده تحت سرپرستی سازمان بهزیستی به خانواده‌های متقاضی که واجدالشرایط قانون جاری حمایت از کودکان بی‌سرپرست باشند. فرزندخواندگی در کشورهای مختلف قوانین مختلفی دارد. مثلا در قانون فرانسه دو نوع فرزند خواندگی وجود دارد حقوقدانان فرانسوی فرزندخواندگی کامل را به عنوان فرزند قانونی چنین توصیف می‌کنند: فرزندخواندگی کامل جدایی کامل کودک از خانواده اصلی‌اش (غیر از نسب و همسر) و پیوستن به خانواده دیگری است. به علاوه فرزند خواندگی کامل تمام روابط فرزندخوانده را از اولیای اصلی‌اش به اولیای فرزندخواندگی منتقل می‌کند (غیر از رابطه بیولوژیکی و نسب).
فرزندخواندگی ساده چنین تعریف شده است: رابطه‌ای که به توافق و اراده فرزندخوانده و اولیای فرزندخواندگی و در صورت صغیر بودن فرزندخوانده به توافق امین یا قیم وی با اولیای فرزندخواندگی رسیده باشد.
اما فرزند خواندگی در قانون ما نیز ماجرای جالبی دارد : در سال 1353، با اقتباس از حقوق کشورهای اروپایی بخصوص کشور فرانسه، قانون فرزندخواندگی در ایران به تصویب رسید؛ اما چون پس از انقلاب اسلامی قانون کشور ما برگرفته از فقه شیعه بوده و اسلام فرزندخواندگی به صورتی که در نظام حقوقی فرانسه متداول است، مجاز نمی‌شناسد، در نتیجه نام آن را «قانون حمایت از کودکان بی‌سرپرست» نام گذاری کردند.به موجب بند دوم از اصل بیست ویکم قانون اساسی جمهوری اسلامی‌ایران، دولت موظف به حمایت از مادران و کودکان بی‌سرپرست است و قانون حمایت از کودکان بدون سرپرست مصوب 1353 نیز به منظور تأمین منافع مادی و معنوی آنان، شرایط خاصی را برای خانواده‌هایی که می‌خواهند سرپرستی اطفال بدون سرپرست را به عهده بگیرند، وضع نموده است. این قانون شامل 17 ماده و چندین تبصره است.
کودکان مجاز
اگر درگیر قضیه فرزند خواندگی و رفت و آمد به اداره بهزیستی و دادگاه باشید خواهید دید که گرفتن فرزند از بهزیستی کار بسیار دشواری است که در آن هم والدین باید شرایطی داشته باشند و کودکان :
-کودکانی به فرزندی سپرده خواهند شد که والدین یا جد پدری آنها، شناخته شده نباشد. از طرف دیگر این کودکان باید تحت سرپرستی سازمان بهزیستی قرار گرفته باشند، به عبارتی قبل از سپردن کودکان به فرزندی این کودکان باید از طریق مراجع قضایی در اختیار سازمان بهزیستی قرار گیرند و مهم‌تر اینکه این کودکان باید به خانواده‌هایی سپرده شوند که قانون تعیین کرده است.
-کودکانی را می‌توان به عنوان فرزند خوانده انتخاب کرد که تمامی تلاش‌ها و کوشش‌های حرفه‌ای جهت شناسایی والدین و بازگشت کودک به خانواده مؤثر واقع نگردیده باشد.
-زن و شوهر داوطلب سرپرستی، ایرانی و مقیم ایران باشند.
-پنج سال تمام از تاریخ ازدواج آنها گذشته و از این ازدواج صاحب فرزند نشده باشند.
-سن یکی از زوجین حداقل سی سال باشد.
-زوجین دارای محکومیت جزائی مؤثر به علت ارتکاب جرائم عمدی و مهجور نباشد.
-زوجین دارای صلاحیت اخلاقی باشند.
-زوجین یا یکی از آنها دارای تمکن مالی باشند.
-زوجین مبتلا به بیماری صعب العلاج نباشند.
-زوجین معتاد به مواد الکلی یا مواد مخدر و سایر اعتیادات مضر نباشند.
-هرگاه زوجین پزشکی نتوانند صاحب فرزند شوند معافیت از شرایط 2 و 3 به عهده دادگاه است.
هفت خان رستم
بعد از احراز همه شرایط تازه باید پرونده تشکیل بدهید :
نکته خیلی مهم اینکه :
امور مربوط به فرزند خواندگی در هر استان فقط از طریق کمیته ستادی استان و توسط کمیته شبه خانواده استان انجام خواهد گرفت. اعضای این کمیته شامل مدیرکل بهزیستی استان، معاون امور اجتماعی، کارشناس شبه خانواده استان، کارشناس فرزند خواندگی، مددکار و کارشناس حقوقی استان است. پس مهم است که برای اینکه صرف وقت و هزینه بیش از حد نداشته باشید به جای مناسب مراجعه کنید.بعد از اینکه مدارک خود را تحویل دادید و تصمیم کمیته در مورد شما مثبت باشد ، شما در فهرست نوبت قرار می‌گیرید و درصورت فرارسیدن نوبت جهت انتخاب فرزند شیرخوارگاه معرفی می‌شوید.
-بعد از انتخاب فرزند والدین متقاضی توسط بهزیستی استان به دادگاه صالحه جهت صدور قرار دوره آزمایشی (حکم سرپرستی موقت) معرفی خواهند شد.
-پس از صدور حکم سرپرستی، کودک انتخابی طی صورتجلسه‌ای به والدین تحویل خواهد شد و مراتب به دادگاه مربوطه اعلام می‌شود.
-درطی دوره آزمایشی 6 ماهه، باید حداقل سه بازدید از طرف مددکاران اجتماعی از خانواده فرزند پذیر به عمل آید.
-درصورت تایید وضعیت مراقبت از فرزند و توانایی خانواده و حفظ منافع فرزند، گزارش نهایی تهیه و برای صدور حکم قطعی سرپرستی به دادگاه ذیربط منعکس می‌شود.
-در مورد اخذ شناسنامه کودک با مشخصات والدین قانونی بعد از طی دوره شش ماهه آزمایشی و صدور حکم قطعی اقدام خواهد شد.
-به منظور حفظ منافع فرزند، تامین آتیه وی و جبران عدم برخورداری فرزند از ارثیه والدین حقوقی، صلح یک سوم اموال والدین به فرزند خوانده از طریق دفتر خانه‌های رسمی و حتی مراجع قضایی انجام می‌پذیرد.
-افتتاح حساب پس انداز، بیمه آتیه یا روش‌های اطمینان بخش دیگری نیز می‌توانند از راهکارهایی باشند که به موازات صلح اموال انجام گیرد.
-حکم سرپرستی درصورت تشخیص سازمان بهزیستی مبنی برآسیب پذیری کودک و عدم شایستگی والدین قانونی یا مراجعه والدین حقیقی کودک با هماهنگی دادگاه قابل فسخ است.
پدری و مادری کردن
بعد از اینکه حکم سرپرستی صادر شد. دیگر پدر خوانده و مادر خوانده پدر و مادر طفل محسوب می‌شوند و نگهداری و تربیت طفل از وظایف آنان است، مطابق قانون، نگهداری و تربیت از حقوق و تکالیف ناشی از سرپرستی است که بر این اساس نگهداری و تربیت طفل بر عهده سرپرستان وی است و همانگونه که پدر و مادر مکلف به نگهداری و تربیت فرزندان نسبی خود هستند، مکلف به نگهداری و تربیت فرزند خوانده نیز هستند و جالب است بدانید در مواردی که اختلاف میان زوجین منجر به جدایی آنان می‌شود، دادگاه در مورد نگهداری طفل تحت سرپرستی به ترتیب مقرر در قانون اقدام خواهد کرد؛ یعنی نگهداری طفل را با توجه به مصلحت او به یکی از سرپرستان یا شخص ثالث واگذار خواهد کرد.از وظایف مهم والدین در مورد فرزند خوانده اعطای نام خانوادگی است.در حقیقت این قضیه از حقوق و تکالیف ناشی از سرپرستی است و پس از قطعیت حکم سرپرستی، طفل با نام خانوادگی زوج نامیده خواهد شد. اگر خدایی نکرده یکی از زوجین بمیرد هم با فوت زن و شوهر موضوع سرپرستی منتفی است و باید برای طفل قیم معین شود و هر گاه دیگری، از لحاظ استطاعت مالی و اخلاقی، بتواند به سرپرستی ادامه دهد، به تنهایی این وظیفه را عهده‌دار خواهد شد.
بازهم نفقه
در مورد خرجی دادن به فرزند خوانده هم قانون سکوت نکرده است : نفقه یا همان خرج زندگی طفل بر عهده سرپرستان وی است، به گونه‌ای که در روابط بین والدین و فرزندان وجود دارد، بدین معنا که در وهله اول بر عهده مرد و در صورت عدم توانایی مرد بر عهده زن است. در حقیقت احکام مربوط به نفقه در روابط بین فرزندخوانده و پدر و مادر واقعی اجرا می‌شود و این مساله با فرزندخواندگی از بین نمی‌رود و این امر تا زمانی است که کودک به سرپرستی نیاز دارد و زوجین سرپرست در اجرای این تکلیف مقدم بر آنان هستند.
طفل تحت سرپرستی نیز مانند اطفال دیگر باید از سرپرست خود اطاعت کند و به او احترام بگذارد. اداره اموال و نمایندگی قانونی از دیگر حقوق و تکالیف ناشی از سرپرستی است که بر این اساس اداره اموال و نمایندگی قانونی طفل به عهده سرپرست خواهد بود، بنابراین دادگاه در راه مصلحت طفل می‌تواند اداره اموال و نمایندگی قانونی طفل را به شخص دیگری واگذار کند.
ابطال حکم سرپرستی
ابطال حکم سرپرستی در حقیقت کابوسی است که والدین همیشه بعد از این همه دنگ و فنگ و رعایت تشریفات قانونی همیشه درگیر آنند. اما چه موقع حکم سرپرستی ابطال می‌شود؟
- هر گاه در اثر اعتراض پدر و مادر حقیقی طفل معلوم شود که شرایط صدور حکم فرزندخواندگی جمع نبوده یا در جریان دادرسی حیله‌ای به کار رفته است، دادگاه صادر کننده باید آن را ابطال کند.
- از دیگر موارد ، تقاضای دادستان از دادگاه در صورت سوء رفتار و عدم صلاحیت زوجین، تقاضای سرپرست به علت سوء رفتار کودک یا از دست دادن استطاعت مالی، توافق کودک با سرپرست پس از رسیدن به سن قانونی یا موافقت سرپرست با والدین واقعی کودک، از مواردی است که حکم سرپرستی فسخ می‌شود.
ارسال نظر