شوراي همکاري خليج فارس؛ نه ژاپن، نه ناتو

پايگاه خبري تحليلي «پارس»- سيدمحمداسلامي- سران 6 کشور شوراي همکاري خليج فارس از کمپ ديويد دست خالي بازگشتند. رسانه هاي آمريکايي گزارش دادند که در کمپ ديويد به سران عرب و نمايندگان آن ها گفته شد که بهتر است به جاي تقابل با آمريکا، خود را به سياست هاي ايالات متحده الحاق کنند. سفير امارات متحده عربي قبل از نشست به واشنگتن پست گفته بود: «ما (تعهدي) مي خواهيم که مکتوب باشد. ما (يک تعهد) نهادينه شده مي خواهيم.» اما آمريکا حاضر نشد که با آن ها پيمان امنيتي مکتوب امضا کند.

وزن شوراي همکاري خليج فارس در واشنگتن
بايد توجه کرد که امتناع آمريکا براي ارائه تضمين هاي امنيتي صرفا به 6 کشور نبوده، بلکه به شوراي همکاري خليج فارس بوده است. 6 کشور عضو اين شورا، علاوه بر هويت هاي فردي شان براساس يک هويت جمعي به سراغ رئيس جمهور آمريکا رفته بودند و باراک اوباما علاوه بر رد خواسته تک تک آن ها، در واقع خواسته يک هويت جمعي را رد کرده است. شوراي همکاري خليج فارس در حال حاضر شايد مهم ترين پيمان امنيتي مشترک و مهم ترين مصداق «منطقه گرايي» در خاورميانه باشد. اما اين به ظاهر قابل توجه ترين پيمان امنيتي منطقه با وجود تمام سوابق تبعيت اش از سياست هاي غربي، حداقل هاي لازم براي دريافت تضمين امنيتي مکتوب از کاخ سفيد را نداشته است. بخشي از اين سياست به اين واقعيت باز مي گردد که آمريکا مي داند حکمراني شيوخ عرب حاشيه خليج فارس اگرچه تاکنون «خوش درخشيد»، ولي "دولت مستعجل" است. بنابراين آن ها را شريک جنگ هاي نيابتي مي کند، رفيق هزينه هاي نظامي و امنيتي مي کند، اما در عمل حاضر نيست به آن ها تضمين امنيتي بدهد. اما آمريکا چگونه در خاورميانه از دلارهاي نفتي اعراب بهره مند مي شود؟

ماهيت غيردموکراتيک و ديکتاتوري حکومت ها
آمريکا با اطلاع از ضعف هاي دروني اين کشورها، آن ها را به ابزارهاي اعمال سياست هايش در اين منطقه تبديل کرده است. 6 کشور عضو شوراي همکاري خليج فارس فاقد حکومت هاي برآمده از مشروعيت ملي است. در هريک از اين کشورها به گونه اي ديکتاتوري حکمراني مي کند. آن ها اگرچه مدعي تهديدهاي خارجي هستند، اما در واقع از درون به انتها رسيده اند. در اين کشورها نهادهاي مردم سالار وجود ندارد، انتخابات برگزار نمي شود و زنان حق راي ندارند. آن ها به عنوان نمونه هاي شاخص «دولت رانتير» نمي توانند با يارانه هاي مستقيم و باج دادن به مردم، واقعيت فاصله طبقاتي بين طبقه حاکم و عموم مردم و فقدان عدالت اجتماعي را پنهان کنند.

خيزش هاي سرکوب شده در بحرين، عربستان، امارات متحده عربي، اعتراض ها در عمان و خشونت ها در کويت نمونه هايي از اين دست هستند. شرايط در برخي از اين کشورها به گونه اي بود که حتي کشور قطر هم که خود عضو شوراي همکاري خليج فارس است، تلاش مي‌کرد از اين فرصت ها استفاده کند. بخشي از پيمان امنيتي که شوراي همکاري خليج فارس در کمپ ديويد خواهان آن بود، در واقع ملتزم تعهد آمريکا براي حمايت از حکومت هاي پادشاهي در برابر خيزش هاي داخلي است. نگراني اصلي اعراب منطقه درباره آمريکا از زمان سرنگوني حسني مبارک در مصر، زين العابدين بن علي در تونس و علي عبدا... صالح در يمن شروع شد. کشورهاي غربي، به ويژه آمريکا با اطلاع از اين نگراني جدي و واقعي حکومت هاي ديکتاتوري عربي، آن ها را مديريت مي کنند. پس از آمريکا رتبه دوم در اين بهره برداري را انگليس و فرانسه در اختيار دارند.

فرافکني چالش هاي دروني
بر همين اساس حاکمان عرب اين کشورها هميشه از دشمنان خارجي سخن مي گويند که به دنبال توطئه در اين کشورها بوده اند. آن ها در حالي که از مقبوليت داخلي برخوردار نيستند، در جوامع عربي هم نماد ناتواني در حمايت از مردم فلسطين -به عنوان سالخورده ترين بحران منطقه- و معامله کردن امنيت داخلي شان با جان فلسطيني ها هستند. فرافکني چالش هاي دروني در حاکمان کشورهاي شوراي همکاري خليج فارس به ويژه سعودي سابقه دار است. سعودي در سال هاي دهه 1950 هم زماني که جمال عبدالناصر در مصر به قدرت رسيده بود، از آمريکا گلايه داشت که در برابر تهديد خارجي ناصري از حاکميت سعودي حمايت نمي کند. دولت هاي مختلف آمريکايي از اين زمينه هراس اعراب هم به قدر کافي استفاده کرده اند. آمريکا چه مبتني بر دکترين کارتر در دهه 80، چه براساس دکترين بوش در يک دهه پيش و چه در حال حاضر در دکترين کنوني اوباما به نوعي ديگر از بيم و هراس تصور آن ها از تهديدهاي خارجي، سواري گرفته است.

بازارهاي کلان خريد و فروش نفت و سلاح
بنابراين آمريکا براساس ذهنيت اين پادشاهان عرب از 2 تهديد دروني و بيروني، آن ها را به تامين کنندگان انرژي ارزان قيمت و خريداران سلاح هاي گران قيمت تبديل کرده است. شوراي همکاري خليج فارس در سال گذشته 135 ميليارد دلار صرف جاه طلبي هاي نظامي اش کرده است. سعودي به تنهايي 80 ميليارد دلار در اين زمينه هزينه کرده است. کالين کال (Colin Kahl) مشاور امنيت ملي جو بايدن، معاون رئيس جمهور آمريکا اعلام کرده است که امارات متحده عربي پيشرفته ترين اف 16 هاي آمريکايي در سراسر جهان را در اختيار دارد و عربستان هم پيشرفته ترين جنگنده هاي اف 15 در منطقه را در اختيار دارد. در اين ميان انگليس و فرانسه، دومين و سومين تامين کننده اصلي سلاح هاي غربي براي متحدان عربي هستند.

شوراي همکاري: نه ژاپن، نه کره جنوبي، نه ناتو
واشنگتن حاضر نشد تعهد مکتوبي را که به ژاپن يا کره جنوبي داده است، به کشورهاي شوراي همکاري خليج فارس بدهد. همچنان که هيچ گاه با ايجاد يک پيمان امنيتي مانند ناتو که به مثابه يک نهاد امنيتي باشد، هم موافقت نخواهد کرد. روبرت مالي (Robert Malley) هماهنگ کننده کاخ سفيد در امور خاورميانه، شمال آفريقا و خليج فارس به رسانه هاي آمريکايي گفت که کاخ سفيد «هفته ها پيش» به آن ها اعلام کرده بود که خبري از پيمان امنيتي جديد نيست. نشست کمپ ديويد ثابت کرد که شوراي همکاري خليج فارس چيزي جز يک دستاويز براي آمريکا در ممانعت از ايجاد همکاري هاي منطقه اي در غرب آسيا و ايجاد جنگ هاي نيابتي در خاورميانه نيست.