تجربه ی ناموفق: زود بگو ببخشید

پايگاه خبري تحليلي «پارس»- خانمی همیشه اصرار داشت که بچه هایش پس از انجام دادن هر کار خطا، فوری عذرخواهی کنند.

برای مثال، به پسرش میگفت: احمد، به حسین آقا بگو: ببخشید که پای شما را لگد کردم. به دختر و پسر دیگرش هم میگفت: شیرین جان، به مریم بگو که دیگر هرگز بدون اجازه او دوچرخه اش را بر نمیداری. محمد، از علی عذرخواهی کن که او را به زمین زدی. یک بار هم آن خانم یکی از بچه های خود را مجبور کرده بود که یادداشتی بنویسد و از کودکی که او را کتک زده بود عذرخواهی کند.

با این همه سختگیری، بچه های این خانم از همه بچه های کوچه شرورتر و مردم آزارتر بودند. چرا ...؟

متأسفانه این خانم با همه حسن نیتی که داشت در یک مورد مهم اشتباه میکرد. او تصور میکرد که تنها، عذرخواهی نشانه تغییر رفتار است. او بر معذرت خواستن تأکید میکرد، اما بر عمل تأکیدی نداشت. به بیان دیگر او به مفهوم درست عذرخواهی کاری نداشت، بلکه فقط بیان عذرخواهی را برای خودش و فرزندانش کافی میدانست. در نتیجه، بچه های این خانم در عذرخواهی بسیار ماهر شده بودند؛ اما این معذرت خواستن های آنها به ندرت تغییری در رفتارشان پدید می آورد.

بسیاری از کودکان خیلی راحت میتوانند بگویند: ببخشید، دیگر این کار را نمیکنم. اینگونه عذرخواهی ممکن است مطلوب باشد، اما کافی نیست. آنچه مهم است پیگیری این نکته است که ببینیم ایا به راستی، همانطور که گفته اند، دیگر آن کار را نمیکنند یا این گفته وعده ای تو خالی بوده است.

بنابراین بهتر بود این خانم کاری میکرد که فرزندانش کمتر مجبور به عذرخواهی شوند و بیشتر به تغییر رفتارهای ناپسند خود بپردازند. او می بایست تغییر رفتار بچه ها را تقویت کند، نه معذرت خواستن را.

 برای مثال، میتوانست به دخترش بگوید: شیرین جان، تو قول دادی که دیگر دوچرخه مریم را، بدون اجازه گرفتن از او برنداری. من دوست ندارم که فرزندانم از وسائل دیگران، بدون اجازه، استفاده کنند. بنابراین، ما زمانی با هم به پارک میرویم که هر یک از شما مقرراتی را که وضع کرده ایم و پذیرفته ایم رعایت کنید و وسایل دیگران را هم بدون اجازه گرفتن از آنها برندارید.

چنین سخنانی جنبه تنبیهی ندارند، زیرا کودک یا نوجوان میداند که درصورت کنترل کردن رفتار خود میتواند به پارک برود، یا از پاداشهای دیگری بهره مند شود؛ ولی اگر به کودک یا نوجوان مثلاً گفته شود:

 شیرین جان، تو قول داده بودی که دیگر دوچرخه مریم را بدون اجازه گرفتن از او برنداری، اما چون این کار را کردی، برای یک هفته از رفتن به پارک محروم میشوی، مفهوم این گفته این است که پس از یک هفته کودک میتواند به پارک برود، خواه رفتار نامطلوب خود را تغییر داده باشد، یا نداده باشد.

در این صورت، ناگزیریم یک هفته را به طور آزمایشی پشت سر بگذاریم و به انتظار بمانیم تا نتیجه این گفته را در رفتار کودک مشاهده کنیم. اگر رفتار او تغییری نکرد، باید موقعیت ناخوشایند را برای مدتی دیگر تمدید کنیم و در این کار تا رسیدن به نتیجه ثابت قدم باشیم.

نسیم وحی