روایت باغ ویران‌شده ایرانی در منچستر

به گزارش پارس اعتماد نوشت : «يكشنبه صبح است و هوا ابري. براي عكاسي از طلوع بيرون رفتيم، حالا در انتهاي خيابان دانهايم چند عكس مي‌گيريم اما ساختماني در كنار خيابان بودون (Bowdon) جلب‌توجه مي‌كند. سقف ساختمان ريخته و معلوم است كه تن ساختمان در آتش سوخته. استخري پر از برگ در وسط اين باغ و ديوارهاي نيمه ريخته اتاق‌هايش ناراحت‌كننده‌تر از اين بود كه به راحتي از آن عكس بگيري. نمي‌توانستم اين ساختمان را تنها بگذارم، بعد از اينكه چند عكس از آن گرفتم دنبال صاحب اين باغ گشتم» اين حرف‌هاي راس هيل، عكاس جوان انگليسي است كه در وبلاگ خودش منتشر كرده. اين باغ با شكوه كه در آتش سوخته براي ايران است. سركنسولگري و باغ سفارت ايران اين روزها در منچستر تنهاست و شرايط خوبي ندارد. باغي كه سال‌هاي زيادي است كسي از آن خبر ندارد. محمد‌حسن حبيب‌الله‌زاده، كاردار موقت ايران در لندن در گفت‌وگو با «اعتماد» درباره اين باغ مي‌گويد: «باغ منچستر متعلق به ايران است و تا قبل از انقلاب كنسولگري ايران در منچستر بوده است. اما براي اينكه بدانيد در حال حاضر چه وضعيتي دارد بايد با اداره املاك وزارت خارجه صحبت كنيد.»

باغ در فهرست ساختمان‌هاي در خطر قرار دارد

سفرهاي ناصرالدين شاه علاوه بر فرستادن دانشجو به اروپا و خوشگذراني‌هايش منفعت ديگري هم داشته است؛ «باغ منچستر». اين باغ تا سال ١٩٨٠ سفارت ايران بوده است. باغي كه نزديك به سه هزار متر مربع مساحت دارد. باغ منچستر در محله ترافورد قرار گرفته است. در دسامبر سال ٢٠١٠ اين باغ براي نخستين بار آتش مي‌گيرد. راس هيل، وبلاگ نويس و عكاس انگليسي اين‌گونه روايت مي‌كند كه براساس گزارش‌هاي آتش نشاني محله ترافود اين آتش سوزي اتفاقي نبوده است. در يكي از سايت‌هاي وابسته به محله ترافورد، مردم اين محله درباره اين باغ از رفت‌و‌آمد «افراد ولگرد» به باغ اظهار نگراني مي‌كنند، افرادي كه به اعتقاد آنها عامل آتش‌ سوزي ساختمان هستند. تقريبا ٩ ماه پس از نخستين آتش‌سوزي، باغ بار ديگر طعمه حريق مي‌شود. اين‌بار ساختمان به‌شدت آسيب مي‌بيند و خطر ورود به آن بيشتر از آن است كه كسي جرات كند براي عكاسي به داخل ساختمان‌ها برود. براساس تاريخ نوشته‌هاي راس هيل اين عكاس پس از دو آتش سوزي به اين باغ سرزده و روايت كرده است كه اين باغ «در خطر تخريب» به سر مي‌برد.

عكس‌هايي كه راس هيل از آنجا گرفته است، ساختماني را نشان مي‌دهد كه سقف و بخشي از ديوارهاي آن كاملا سوخته و تخريب شده و استخر اين باغ پر از برگ است. وضعيت باغ ايران در منچستر به اندازه‌اي بد است كه كسي از آنجا مراقبت نمي‌كند و هر كسي مي‌تواند به راحتي به ساختمان و اسنادي كه از دوره پهلوي در آنجا مانده دسترسي پيدا كند.
«اعتماد» در مكاتبه اينترنتي با شهرداري محله ترافود ماجراي اين باغ و آتش سوزي‌ها را جويا شد. تنها جوابي كه تا امروز به دست ما رسيده اين است كه اين ساختمان در فهرست «ساختمان‌هاي در معرض خطر» قرار دارد و به زودي اطلاعات تكميلي درباره اين ساختمان را براي ما مي‌فرستند.

اما در اين بين اينكه ايران چرا هيچ توجهي به ملك خود ندارد سوالي است كه هم براي اهالي محله و هم براي خود مردم ايران پيش مي‌آيد. مردم محله ترافورد در وب سايت‌هاي خبري اين محله نوشته‌اند كه باغ و ساختمان در حال تخريب است اما كسي به آن رسيدگي نمي‌كند. براساس پيش‌بيني ساكنان اين محله و عكاس انگليسي باغ منچستر «يك و نيم ميليون پوند» ارزش دارد. يكي از اهالي محله نوشته است: «واقعا چرا؟ سوال اساسي اين است كه چرا ايران دارايي‌اش را به حال خود رها كرده و هيچ ارزشي براي آن قايل نيست؟»
شايد زماني وجود كنسولگري به اعتبار محله ترافورد شهر منچستر مي‌افزود اما اكنون خانه‌اي متروكه و نيمه‌سوخته است و به گفته اهالي ترافورد به «معضل محله» تبديل شده است. يكي ديگر از اهالي اين محله نوشته: «اين ملك ارزش زيادي از نظر فرهنگي و اجتماعي دارد و قطعا بايد براي مسوولان ايران هم مهم باشد اما اين بي‌محلي آن هم پس از دو بار سوختن درست به نظر نمي‌رسد.»

باغ ١١٥ ساله رها شده است

عده‌‌اي از مسوولان كشور، اين باغ را متعلق به فرح پهلوي مي‌دانند كه پس از انقلاب توسط دولت ايران از انگلستان باز پس گرفته شده است، اما اين موضوع اشتباه به نظر مي‌رسد و آنها باغي به نام «منچستر» در شهر لندن را كه امروز تبديل به يك پارك عمومي شده با باغ سفارت ايران در شهر منچستر اشتباه گرفته‌اند. باغ منچستر نام يكي از پارك‌هاي فعلي در شهر لندن است و از نظر اسم فقط با باغ سفارت ايران تشابه اسمي دارد ولي فاصله ميان لندن تا منچستر حدود ٢٥٠ كيلومتر است.

امروز مشكلات اين باغ، محدود به بحث مالكيت ايران يا انگليس نمي‌شود، آتش‌سوزي‌هاي مكرر و بي‌توجهي بزرگ‌ترين مشكل اين ملك با ارزش به حساب مي‌آيد. اما اختلاف ايران با انگلستان، هم بر سر مسائل سياسي هم درباره باغ قلهك، باغ منچستر را بيشتر به انزوا كشانده است. در سپتامبر سال ٢٠١١ به گفته سايت‌هاي خبري محلي منچستر، مسوولان سفارت ايران در لندن از اين باغ ديدن كردند و شرايط «بد» اين باغ را مشاهده كردند اما از نوامبر ٢٠١١ كه سفير و تمام پرسنل سفارت انگلستان از ايران خارج شدند تمامي ارتباط‌ها ميان دو كشور قطع شده است. اما انتظار مي‌رود با از سر‌گيري مجدد روابط سرنوشت اين باغ ١١٥ ساله در اولويت كارها قرار بگيرد؛ در واقع نجات و احياي اين باغ از نظر فرهنگي، تاريخي و... مي‌تواند مهم‌ترين اقدام سفارت ايران در انگلستان بعد از بازگشايي مجدد باشد.

داستان دو باغ؛ از منچستر تا قلهك

در شرايطي كه دولت ايران باغ منچستر را به حال خود رها كرده است، انگلستان در تهران باغ بزرگي دارد كه هميشه به بهترين شكل ممكن به آن رسيدگي كرده و تا پيش از مشكلات سياسي بين دو كشور از آن استفاده مي‌كرده است. باغ ٢٠٠هزارمتري قلهك در يكي از بهترين مناطق شمال تهران واقع است كه در زمان ناصرالدين شاه به صورت عقد موقت دراختيار دولت انگليس قرار گرفت. مقامات ايراني مي‌گويند كه قراداد فيمابين پس از فوت طرفين باطل شده است. با اين وجود در زمان رضاشاه، لندن سندي براي اين باغ تهيه كرد كه به گفته مسوولان سند معتبري به حساب نمي‌آيد.

در سال ١٣٨٦، سردار ميرفيصل باقرزاده، رييس سابق بنياد حفظ آثار و ارزش‌هاي دفاع مقدس در يك كنفرانس خبري درباره باغ ايران در منچستر و باغ قلهك در تهران گفت: «زمينه براي بازپس‌گيري باغ قلهك از انگليس آماده شده است. با وجود گذشت پنج سال از اثبات حقانيت دولت ايران و غصبي بودن باغ قلهك توسط دولت انگلستان، تاكنون دولت انگليس براي بازگرداندن اين حق قانوني و مطالبه عمومي ملت ايران هيچ‌گونه گام موثر و مفيدي برنداشته و از ورود كارشناسي به اين پرونده به‌شدت هراسان است. «پيش از اين سفير انگليس گفته بود كه اگر ايران روي موضوع باغ قهلك پافشاري كند، لندن نيز موضوع باغ منچستر را بررسي مي‌كند. حسيني، سخنگوي سابق وزارت خارجه گفته كه ماجراي باغ قلهك با باغ منچستر كه به گفته وي متعلق به ايران است از هم جداست. باقرزاده نيز دو موضوع باغ قهلك و باغ سه هزار متري منچستر را از همديگر جدا كرده و تاكيد كرد: «تاكنون براي اثبات حق جمهوري اسلامي ايران تلاش‌هاي وسيعي در سطح قوه قضاييه، كميسيون اصل ۹۰ مجلس شوراي اسلامي، ديوان محاسبات كشور و همچنين معاونت حقوقي رياست‌جمهوري به‌عمل آورده‌ايم كه همگي بر حقانيت جمهوري اسلامي ايران در اين ماجرا تاكيد كرده‌اند كه به نظر مي‌رسد زمينه براي احقاق حق و بازپس‌گيري اين مطالبه به حق ملت ايران آماده ‌شده است.»

وقتي از كنار باغ قلهك رد مي‌شويد، نسيم خنكي از درون باغ به بيرون مي‌وزد. زيبايي اين باغ تا حدي است كه باعث شده تا عابران پياده ترجيح دهند در كنار پياده رو اين باغ قدم بزنند. باغي كه به نماد كشور انگلستان در تهران تبديل شده و به تازگي ديوارهاي آن رنگ شده است. اتفاقي كه خود مي‌تواند حال و روز روابط رو به گسترش ايران و انگلستان براي بازگشايي سفارت انگلستان در تهران را به نمايش بگذارد، اما در سوي ديگر نمي‌دانيم چه زماني ديوارهاي باغ منچستر را رنگ مي‌زنند، ساختمان سوخته آنجا را مرمت مي‌كنند، استخر پر از برگ را تميز مي‌كنند و پرچم ايران را از بام آنجا برافراشته مي‌كنند، امروز كه در گوشه‌اي از دنيا غربت گرفته و كسي از آن خبري ندارد.