گزارشی از وضعیت دریاچه چیتگر/ نصب آبنماها تا پایان سال/ قرارداد با شیلات

تمام ریزگردها، گردوغبار و ذرات معلقی که از این کریدور عبور کنند، امکان نشست و رسوب در دریاچه را دارد و اگر بعد از ده سال دریاچه را خشک کنید، می بینید در کف آن، لایه ضخیمی از ذرات معلق رسوب یافته است.

این اتفاقی است که در همه دریاچه ها و تالاب ها رخ می دهد و به همین دلیل کارشناسان معتقدند علت اصلی ریزگردها و ذرات معلق کشور عراق و اطراف کشور ما، خشک شدن تالاب ها و پراکنده شدن ذرات معلق زیر دو و نیم میکرون رسوب کرده در کف آنها به وسیله باد است.

 نحوه رسوب این ذرات به این شکل است که به دلیل هوای مرطوب دریاچه که از میزان رطوبت تهران بالاتر است، ذرات معلق به یکدیگر می چسبند و تبدیل به ذرات با قطر 10 میکرون می شوند و به آرامی رسوب پیدا می کنند و جلوی نفوذ آنها به سایر نقاط تهران گرفته می شود. البته تاکید می کنم که دریاچه چیتگر به میزان خود در کاهش ورود ذرات معلق کمتر از دو و نیم میکرون به شهر تاثیر دارد و طبعا همه مشکلات را حل نمی کند.

تاثیر دیگر این پهنه آبی، تعدیل درجه حرارت، افزایش رطوبت نسبی، ایجاد مطبوعیت در آب و هوا و اقلیم منطقه و چشم انداز خاص برای گردشگران و طبیعت گردان است. این دریاچه مصداق بارز اکوتوریسم شهری است و باعث شده کارکرد اکولوژیکی و زیست محیطی منطقه 22 در وضعیت بی نظیری قرار بگیرد و یکی از مناطقی که عملکرد محیط زیستی آن بالاترین رتبه را دارد، این منطقه است. علت آن هم وجود عواملی نظیر پارک چیتگر، دریاچه چیتگر، آبشار تهران و ارتفاعات دامنه جنوبی البرز است که ویژگی های خاصی به این منطقه بخشیده است.

دریاچه چیتگر سالی یک بار از رودخانه کن آبگیری می شود که می توانیم این کار را از ابتدای دی ماه شروع کنیم. همچنین تصفیه خانه آب دریاچه تا پیش از پایان سال آینده با ظرفیت حداکثر 400 لیتر در ثانیه در دو فاز به بهره برداری می رسد و عملیات کارگاهی احداث آن با توجه ویژه قالیباف و حوزه فنی و عمرانی شهرداری شروع شده است. با راه اندازی این تصفیه خانه، برخی از سوالات و ایراداتی که گاهی درباره کدورت آب دریاچه و بوی بد و ... مطرح می شود، برطرف شود.

 درباره کنترل کیفیت آب دریاچه گزارش شده، پایش دریاچه به صورت دوره ای و منظم توسط دانشگاه های صنعتی شریف و شهید بهشتی به عنوان مشاوران طرف قرارداد معاونت فنی و عمرانی بر روی همه شاخص های فیزیکی، شیمیایی و فیزیکی- شیمیایی دریاچه از جمله EC، PH، BOD، COD و کدورت انجام می شود که خوشبختانه همه این شاخص ها با نظارت ستاد محیط زیست و معاونت فنی و عمرانی در حد استاندارد هستند.

البته مسئول HSE در دریاچه حضور دائم دارد. هم اکنون نیز به صورت لحظه ای لایه بندی ها، فلزات سنگین، انواع نمک ها و میزان اکسیژن محلول مورد پایش قرار می گیرد و در هیچ ساعت شبانه روز، بوی بدی از دریاچه استشمام نمی شود.

بحث بو، هجوم قورباغه و پشه و ... امسال همه در حد مجاز بود و نه تنها هیچ مشکلی غیرعادی برای شهروندان و منطقه ایجاد نکرده اند، بلکه دریاچه تبدیل به زیستگاهی طبیعی برای پرندگان شده است. حدود 70 گونه پرنده بومی و مهاجر از هند، آفریقا و ... به این منطقه مهاجرت می کنند. این در حالی است که یک پهنه آبی آلوده هرگز تبدیل به زیستگاه پرندگان نمی شود. ضمن اینکه در صورت آلودگی آب، آبزیان اولین موجوداتی هستند که واکنش نشان می دهند و می میرند.

رئیس ستاد محیط زیست درباره هوادهی دریاچه در این باره می گوید: امیدواریم با راه اندازی تصفیه خانه و آبگیری که به زودی مجددا انجام می شود، شاهد هوادهی و جریان طبیعی و سالم برای پهنه آبی چیتگر باشیم. کارهای نصب آبنماها نیز تا پایان سال به اتمام می رسد. جالب است بدانید در سایر کشورها نیز هوادهی پهنه های آبی بیشتر به صورت مصنوعی و از طریق آبنما انجام می شود. با این حال، ما تصفیه خانه را نیز راه اندازی می کنیم تا نگرانی ها برطرف شود.

وی همچنین عنوان کرد: با سازمان شیلات برای کنترل جمعیت، تکثیر و روند تغییرات آبزیان، پایش و نمونه برداری و بررسی آنها در آزمایشگاه های این سازمان قراردادی بسته ایم و علاوه بر آن، با دانشگاه ها و دستگاه های اجرایی برای خدمات مشاوره ای، فنی و علمی قراردادهای گوناگونی داریم.

انواع ماهی ها از جمله فیتوفاک، آمور، بیگ هد، برخی گونه های ماهی قرمز و ... در دریاچه هستند که برخی از آنها صیاد و برخی تصفیه کننده هستند. باید توجه داشته باشیم که از زمان ایجاد یک اکوسیستم مصنوعی تا تبدیل شدن آن به شرایط طبیعی، سه تا پنج سال طول می کشد تا سیستم خود را بازتولید و کنترل کند و ما نیز طی این مدت، به این فرایند کمک می کنیم.

رئیس ستاد محیط زیست شهرداری درباره اعتراضات کشاورزان پایین دست دریاچه چیتگر گفت: تامین حقابه وظیفه شهرداری نیست. ما آب را از وزارت نیرو می گیریم و این وزارتخانه با بررسی تعداد کشاورزان و میزان آب مصرفی آنان، مازاد آب را به دریاچه می دهد که حقابه آن نیز تعیین شده است. دریاچه ارزیابی زیست محیطی دارد و همه مجوزهای آن گرفته شده و حقابه ها ارتباطی به شهرداری ندارد. البته در حال حاضر نیز بخشی از آب دریاچه به میزان 20 لیتر بر ثانیه هر روز از طریق چاه های اطراف تامین می شود، اما به هر حال آب های سطحی کیفیت آب رودخانه را ندارد.

وی همچنین گفت: قرارداد ایجاد بزرگترین طرح تصفیه فاضلاب شهری کشور را در منطقه 22 با وزارت نیرو بسته ایم. کل منطقه 21 و 22 یک متر شبکه فاضلاب ندارند که در حال حاضر داریم روی منطقه 21 کار می کنیم و قرارداد منطقه 22 منعقد شده و تمام آب های سطحی تصفیه شده و بعدا می تواند مورد استفاده دریاچه قرار بگیرد. با این حال فعلا آب کن برای تامین آب مورد نیاز دریاچه کافی است و معارضی هم ندارد. البته حتی در صورت وجود معارض، رفع آن بر عهده وزارت نیرو است.

امسال به دلیل خشکی هوا، تبخیر زیاد بوده، اما همه این مسائل بر اساس مدل سازی های مشاوران طرف قرارداد پیش بینی شده بود و کاهش آب از حد مجاز عبور نکرد. حداکثر تبخیر در دریاچه چیتگر زیر 2 میلیون متر مکعب است و امسال برای آبگیری دریاچه، یک میلیون و 700 متر مکعب آب کافی است که این میزان در مقابل آورد سالانه رودخانه کن که حدود 80 میلیون متر مکعب است، کمتر از یک چهلم است.

در صورت عدم آبگیری دریاچه، آب رودخانه کن به ویژه در زمان سیلاب در زمین های پایین دست هدر می رود و از دشت تهران خارج شده و وارد شوره زار می شود. به همین دلیل با تعامل مثبت با شرکت آب منطقه ای تهران، آبی که در دریاچه چیتگر وجود دارد، در شرایط بحرانی به عنوان یک ذخیره آب برای شهر می تواند استفاده شود.

رئیس ستاد محیط زیست با یادآوری اتفاقی که در دریاچه فشافویه افتاد، تصریح کرد: کدورت، غلظت و آلایندگی دریاچه تابعی از حجم آب است و اگر آب از میزان مشخصی کمتر می شد، غلظت آن بالا می رفت و باعث مرگ آبزیان می شد؛ اتفاقی که در فشافویه افتاد و دلیل آن ورود آلاینده ها به دریاچه و کاهش ناگهانی حجم آب بود. اما در دریاچه چیتگر با پایش های مکرر، چنین حادثه ای رخ نداد.

شاعری در پایان درباره هزینه تمام شده احداث دریاچه چیتگر گفت: دریاچه قراردادهای متعددی داشته و یک کارفرمای معین نداشته، بلکه بخشی از کار را معاونت فنی و عمرانی و بخشی را شهرداری منطقه 22 پیش برده اند و حتی کف سازی آن نیز قرارداد جداگانه ای داشته است. با این حال فکر می کنم هزینه احداث دریاچه و مستحدثات اطراف آن زیر 100 میلیارد تومان بوده است.