نبرد «طیب نیا» با «حلقه نیاوران» ها

گروه اقتصادی: با به پایان رسیدن اولین ماه زمستان، سرانجام بانک مرکزی دارای قائم مقام شد. آخرین قائم مقام بانک مرکزی حمید پورمحمدی بود که او نیز در جریان اختلاس ۳هزار میلیاردی از کار برکنار شد. پس از مدتی طولانی سرانجام در تاریخ ۳۰ دی ماه، روحانی در حکمی اکبر کمیجانی را به قائم مقامی بانک مرکزی منصوب کرد تا حلقه دانشگاه تهرانی های دولت تکمیل تر شود.

به گزارش پارس ، با انتصاب اکبر کمیجانی به قائم مقامی بانک مرکزی اکنون وزارت اقتصاد در اختیار تام حلقه دانشگاه تهران قرار گرفته است. اکنون دیگر طیب نیا تنها دانشگاه تهرانی دولت نیست. اکبر کمیجانی، در سمت قائم مقام بانک مرکزی و شاپور محمدی، در سمت معاون اقتصادی طیب نیا از حلقه های دانشگاه تهرانی وزارت اقتصاد هستند.

همچنین رضا شیوا، که در راس شورای رقابت جایگزین جمشید پژویان شده است، دیگر اقتصاد دان حلقه دانشگاه تهران است. البته به این فهرست باید نام عبدالرضا همتی، مدیرعامل بانک ملی و رامین پاشایی فام، عضو هیأت عامل بانک ایران واروپا را اضافه کرد.

اما در حالیکه وزارت اقتصاد تحت سیطره حلقه دانشگاه تهران درآمده است که پایگاه ریاست جمهوری در دستان حلقه نیاوران یا همان حلقه دانشگاه شریف است. در راس این حلقه نیز کسی نیست جز مسعود نیلی.

اقتصاددان برجسته ایرانی و عضو هئیت علمی دانشگاه شریف. مسعود نیلی پیش از این در جریان جنگ هشت ساله اقدام به نگارش برنامه های توسعه ای و بودجه می کرد. می گویند مهمترین گزارش اقتصاد ایران که منجر به توقف جنگ شد توسط او در سازمان برنامه تدوین شده بود. ورود نیلی به دولت ایران در دولت هاشمی رفسنجانی کلید خورد. در آن زمان او که تجربه بحران منابع مالی را داشت اقدام به تدوین برنامه های دوره ای و بودجه های سالیانه می کرد. به همین جهت مسعود نیلی را به عنوان یکی از برنامه نویسان موفق دوران های بحران می شناسند.

مغز متفکر اقتصادی روحانی کیست؟ !
با انتخاب حسن روحانی، تمامی شواهد از ستاد او نشان می داد، مغز متفکر اقتصادی دولت او کسی نیست جز نوبخت. قبل از اینکه نوبخت سخنگوی دولت روحانی شود، خیلی روشن بود که نوبخت در این دولت بدون پست و مقام باقی نخواهد ماند و مهمتر آنکه قرعه یکی از پست های اقتصادی به نام نوبخت در می آید. نوبخت گرایش زیادی به حلقه نیاورانی ها دارد. مسعود روغنی زنجانی، موسی غنی نژاد و نجفی نیز از افراد این طیف به حساب می آیند.

بنابراین می توان گفت در حالی در دولت تدبیر و امید، پایگاه ریاست جمهوری به پاتوق حلقه نیاوران تبدیل شده که وزارت اقتصاد در اختیار طیف دانشگاه تهران قرار گرفته است.

حلقه های اقتصادی دولت ها را در ایران می توان به چهار دسته تقسیم کرد. حلقه شریف، دانشگاه تهران، علامه و شهید بهشتی.

حلقه نیاوران، تعدیلی های اقتصاد
حلقه" نیاوران" یا" شریف" یا" تعدیلیها" عنوانی است که به آنها می دهند. طیف دانشگاه شریف، یادگار حلقه « نیاوران» ، محفل اقتصاددانانی است که سابقه گرایش به اقتصاد آزاد را در کارنامه خود دارند. این اقتصاددانان، محفل اقتصادی خود را مدیون موسسه عالى پژوهشى نیاوران هستند. این موسسه از اواسط دهه ۷۰ خورشیدی به کوشش برخی از اقتصاددانان تکنوکرات ساخته شد. در آن زمان کمتر کسی تصور می کرد که پاتوق افراد این موسسه روزی یکی از حلقه های اصلی اقتصاد ایران شود. چندی بعد یاران این حلقه نگارش برنامه های توسعه ای در ایران را نیز بر عهده گرفتند. برنامه های اول و دوم توسعه دستپخت این گروه از اقتصاددانان بود و در برنامه سوم توسعه نیز ردپای دیدگاه های این حلقه چشمگیرتر شد.

رهبران این حلقه، مسعود نیلى و محمد طبیبیان هستند و افرادى چون مهدى عسلى، فرجادى، موسى غنى نژاد و مشایخى از افراد این حلقه به شمار می روند.

این طیف بهترین روش براى هدایت اقتصادى را برقرارى مکانیسم بازار می داند. نتیجه تصمیمات این گروه را می توان در شکاف طبقاتى و تورم افسار گسیخته زمان هاشمی رفسنجانی دید. بسیاری معتقدند هاشمی رفسنجانی با طناب حلقه نیاوران به چاه افتاد. مدیریت اقتصاد کشور در دوره برنامه اول ۵ ساله توسعه با محوریت سیاست های تعدیل اقتصادی و بازسازی اقتصاد بر عهده حلقه نیاوران بود که در سال های ۱۳۶۸ تا ۱۳۷۲ اجرا شد.

شکست دو برنامه توسعه اول و دوم، و رسیدن تورم به حدود ۵۰ درصد در سال ۱۳۷۴ نیز نتیجه همین دیدگاه غیر سیستمی حلقه نیاوران بود که در نهایت هاشمی را مجبور کرد تا حکم توقف سیاست های تعدیل را صادر کند.

اکنون پایگاه ریاست جمهوری دولت در اختیار این طیف قرار دارد.

حلقه دانشگاه تهرانی ها
در دوران اول ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد، این طیف نقش بسیار پررنگی در مدیریت کشور داشت. هدایت این طیف بر عهده محمد خوش چهره، الیاس نادران و سبحانى بود؛ افرادی با دیدگاه کاملاً عدالت محور در عرصه اقتصاد. افراد این طیف معتقدند که توسعه تنها با محوریت عدالت خود را نشان می دهد و اگر براى تحقق توسعه، شکاف طبقاتى” حلقه های اقتصادی دولت ها را در ایران می توان به چهار دسته تقسیم کرد. حلقه شریف، دانشگاه تهران، علامه و شهید بهشتی. “

و اختلاف درآمد افزایش یابد، آن توسعه سرانجامی جز شکست نخواهد داشت.

این طیف گزینه هایى را که براى پست هاى مهم اقتصادى به احمدی نژاد معرفی کرده بود. فرهاد رهبر رییس سازمان مدیریت وبرنامه ریزى، دکتر شیبانى رییس کل بانک مرکزى و دکتر طیب نیا وزیر امور اقتصادى ودارایى.

گفتنى است طیب نیا علاوه بر اینکه استاد دانشگاه تهران است حدود ۱۶ سال در نهاد ریاست جمهورى هدایت مشاورین اقتصادى رییس جمهور را به عهده داشت و دبیر کمیسیون اقتصادى دولت خاتمى نیز بوده است. اما گرچه رهبر به ریاست سازمان مدیریت و برنامه ریزی رسید، اما این سازمان کمی بعد منحل شد. شیبانی نیز گرچه به عنوان رییس بانک مرکزی شناخته شد اما وی نیز به دنبال اعتراض به اقدامات و تصمیمات محمود احمدی نژاد از سمت خود استعفا کرد. طیب نیا هم در دولت احمدی نژاد مسئولیتی بر عهده نگرفت اما سرانجام در دولت روحانی صاحب صندلی وزارت شد.

گرچه روحانی با اجماع اصلاح طلبان و هاشمی رفسنجانی به پیروزی دست یافت اما به نظر می رسد روحانی ترجیح داده است تا با عبور از اصلاح طلبان، نزدیک ترین مردان اقتصادی به خود را از طیف سازندگی یا همان حلقه نیاوران برگزیند.

طیف علامه و منتقدگان همیشگی
طیف علامه همواره نسبت به دولت های مختلف منتقد بودند. دو سال مانده به پایان دومین دوره ریاست جمهوری اکبر هاشمی رفسنجانی، طیفی از تندترین اقتصاددانان منتقد سیاست های اقتصادی اولین گردهمایی رسمی خود را برگزار کردند. در واقع این همایش آغازی بود تا اقتصاددانان دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی خودی نشان دهند. اتفاقا از همان همایش بود که کلید آغاز روابط اصلاح طلبان با این طیف زده شد.

رهبری معنوی این طیف را مرحوم حسین عظیمی اقتصاددان توسعه بر عهده داشت. محمد ستاری فر و فرشاد مومنی از شاگردان مرحوم عالی نسب، مشاور میرحسین موسوی در دوران نخست وزیری، از دیگر افراد معروف و سرشناس این طیف هستند.

این طیف داراى خط فکرى مجزا و در عین حال امتحان پس داده در عرصه اقتصادى است. طیف علامه پس از پیروزی سید محمد خاتمی در انتخابات ریاست جمهوری آهسته آهسته وارد مناصب دولتى شدند و حتی شانس تدوین برنامه چهارم توسعه را نیز پیدا کرد. این جریان فکری معتقد است راه اقتصاد آزاد از دولت می گذرد اما نه هر دولتی، بلکه دولتی که نقش توسعه ای دارد و بازی ساز است تا بازیگر.

شهید بهشتی حلقه مورد اعتماد احمدی نژاد
" حلقه بهشتی" طیف دیگری از اقتصاددانان هستند که در راس آنها ناصر شرافت جهرمی قراردارد. این گروه به جناح موسوم به راست بیشتر تمایل دارند. رهبران این طیف، دکتر شرافت، دکتر داورى و دکتر نمازى هستند. این طیف نیز مانند دانشگاه تهرانی ها معتقدند که توسعه باید همراه با عدالت باشد اما به یک شرط و آن هم استفاده از ابزارهای اقتصاد بازار و سیاست های باز اقتصادی.

این طیف تجربه حضور در دوره میر حسین موسوی، هاشمی و خاتمی را بر عهده دارد. همچنین دوره ای کوتاه را نیز در دولت محمود ا حمدی نژاد سپری کرد. زمانى که حسین نمازى، وزیر دارایى میرحسین موسوى بود ناصر شرافت قائم مقام او بود و در آن دوره سیاست هاى مالى توسط این گروه تدوین مى شد.

بعد از شکست تصمیمات طیف نیاوران در زمان هاشمی رفسنجانی هدایت سکان اقتصادی کشور به عهده این طیف گذاشته شد. در آن زمان محمدخان، وزیر امور اقتصادى و دارایى و شرافت به سمت قائم مقام او منصوب شد. دکتر داودى معاونت اقتصادى وزارت دارایى و امور اقتصادى را به عهده گرفت. دکتر میرزایى نیز در آن ایام به ریاست سازمان برنامه وبودجه انتخاب و هدایت معاونت اقتصادى سازمان برنامه و بودجه به عباس عرب مازاد از دوستان نزدیک این طیف سپرده شد.

درآن ایام این طیف با اتخاذ سیاست هاى انقباضى از جمله برقرارى پیمان سپارى، جلوگیرى از ورود وخروج آزاد ارز و محدود کردن اعطاى تسهیلات بانکى توانست تورم ۵۴ درصدى سال ۷۴ مهار کند. اقتصاددانان شهید بهشتی تا سال ۷۶ هدایت امور اقتصادى را در دست داشتند. پس از ۷۶ با روى کار آمدن محمد خاتمى هر چند وزارت اقتصاد دوباره به این طیف سپرده شد، اما به واسطه نزدیکى مرحوم نوربخش به رییس جمهور خاتمى این طیف نفوذ خود را در اقتصاد از دست دادند و این موضوع حتی باعث شد تا برنامه چهارم با نگاهی لیبرالیستی و معطوف به اقتصاد آزاد تدوین شود. همانند اتفاقی که در حال حاضر برای طیف اقتصادی دانشگاه تهران افتاده است. برادران عرب مازاد، ابراهیم یاورى، فاطمى زاده (خزانه دارى کل) و احمد توکلى از افراد این طیف هستند.

اما این طیف در دوران محمود احمدی نژاد بهترین فرصت را برای اجرایی کردن عقاید فکری خود یافتند. در آن دوران یاران و دوستان ناصر شرافت جهرمی دولت در پست های کلیدی کشورجای گرفتند.

پرویز داودی از یاران" حلقه بهشتی" بود که در زمان محمود احمدی نژاد، با همراهی شرافت جهرمی رهبری پیشبرد سیاستهای پولی و بانکی کشور را برعهده گرفتند. اما عمر حضور آنها در کابینه احمدی نژاد چندان دوامی نداشت. چرا که احمدی نژاد در آستانه تشکیل دولت دهم اقتصاددانان دانشگاه شهیدبهشتی را از صحنه اقتصاد خارج کرد و ترجیح داد تا دوره دوم ریاست جمهوری خود را به دست افرادی از طیف علامه چون پژویان و شمس الدین حسینی بسپارد.