کتابی را که رهبر انقلاب توصیه کردند «خانم‌ها بخوانند!»

«و من شدم «ایران»!  من باید پاسخگوی همه نقاط ضعف و قوت ایران می‌بودم. انگار من مسؤول همه شرایط و وقایع بودم. چاره‌ای نبود و البته از این ناچاری ناراضی هم نبودم. من ناخواسته واسطه انتقال بخشی از اطلاعات شده بودم و این فرصتی بود تا آنطور که باید و شاید وظیفه‌ام را انجام دهم. تصمیم گرفته شده بود! من سفیر ایران بودم و حافظ منافع کشورم و مردمش».

این معرفی کوتاه که پشت جلد کتاب «خاطرات سفیر» درج شده این پیغام را به ذهن مخاطب مخابره می‌کند که در این کتاب قرار است روایتی بخواند از مواجهه یک دانشجوی ایرانی مشغول به تحصیل در خارج از کشور با رویدادها و انسان‌های متفاوت از فرهنگ‌ها و ملل مختلف اما نیلوفر شادمهری در این کتاب بخشی (تاکید می‌کنم بخشی) از روایت روزهایی را که در پاریس در مقطع دکترای طراحی صنعتی مشغول تحصیل بوده، برای خواننده بازگو کرده است.

«کتاب «خاطرات سفیر» را توصیه کنید که خانم‌های‌تان بخوانند». این تک جمله سرنوشت این کتاب و نویسنده آن را تغییر داد و امروز او و کتابش را به یکی از نام‌های مطرح در میان طیف خاصی از اهل مطالعه تبدیل کرده است. رهبر معظم انقلاب چندی پیش در جریان یکی از دیدارها به این اثر اشاره و توصیه کرده بودند خانم‌ها این کتاب را بخوانند. همین یک جمله سبب شد تا «خاطرات سفیر» در بازار کتاب کمیاب و در برهه‌ای نایاب شود و امروز به چاپ 15 و بالاتر برسد. کتابی که تا پیش از آن باید آن را اثری نسبتا گمنام در بازار کتاب به حساب می‌آورد، با توجه و عنایت رهبر معظم انقلاب به این اثر و به‌طور کلی به مقوله کتاب و کتابخوانی، برای نوجوانان و جوانان و به‌طور کلی مخاطبان این حوزه کتاب مهمی تلقی شد و اقبال گسترده به آن موجب شد کتاب در بازار کتاب برای مدت کوتاهی کمیاب شود.

خواننده در این اثر با روایتی از روزهای زندگی خوابگاهی نیلوفر شادمهری در شهر پاریس روبه‌رو است. هرچند راوی در این کتاب تصویر کاملی از زندگی در آن خوابگاه و به‌طور کلی شهر پاریس را برای خواننده مجسم نکرده و تنها آن بخش‌هایی که مدنظرش بوده را بازگو کرده است. در واقع باید گفت خواننده در «خاطرات سفیر» با مباحثات و گفت‌وگوهای عقیدتی نیلوفر شادمهری در خوابگاه دانشجویی روبه‌رو است و او بیشتر از این گفت‌وگوها برای خواننده خود سخن گفته است. نکته‌ای که این گفت‌وگوها دارد این است که به نظر می‌رسد برخی از آنها در عالم واقع رخ  نداده و محصول تخیل نویسنده است، زیرا گاهی برخی مباحثات تا حدودی تخصصی است، آن هم مناظره‌هایی که گاهی نیازمند تسلط بسیار زیاد به زبان دیگر است. برای مثال در یکی از روایت‌ها خواننده از زبان راوی می‌خواند که او به خاطر تلفظ یک عبارت فرانسوی به جای کلمه «این دروغه»، کلمه «این میمون منه!» را خطاب به جمع حاضر به کار می‌برده و شاید بتوان اینطور قضاوت کرد که گاهی نویسنده پیاز داغ قضیه را زیاد کرده تا بتواند تاثیر مدنظر خود را روی خواننده بگذارد.

حتی در بخش‌هایی به نظر می‌رسد برخی شخصیت‌ها مانند «امبروژا» پا در واقعیت ندارند و این نویسنده است که باید در رابطه با آن توضیح دهد.کتاب «خاطرات سفیر» را شاید بتوان نمونه امروزی و ساده‌تر (البته با استدلال‌های دم‌دستی) کتاب «شب‌های پیشاور» خطاب کرد. نویسنده در سرتاسر روایت خود پیوسته از موضوعات دینی و عقیدتی سخن گفته و هیچ حرف دیگری برای مخاطب باقی نگذاشته است. روشن نیست چرا نیلوفر شادمهری در این کتاب سعی دارد به خواننده نشان دهد که اتفاقات در فرانسه در حال رخ دادن است. او برای این کار اسامی افراد را با تلفظ فرانسه در متن به کار می‌برد؛ «مغی» عبارتی است که او به جای «مِری» استفاده کرده یا بازی‌هایی از این دست در صورتی که «عُمر» بدون تغییر همان «عُمر» به کار برده شده است. این در حالی است که نویسنده هیچ روایت و تصویری از شهری که در آن زندگی می‌کند یا آداب و رسوم (جز نوع پوشش و نحوه ارتباط افراد با هم) به خواننده ارائه نمی‌کند و تنها به مسأله عقیدتی میان افراد توجه دارد. خواننده «خاطرات سفیر» حتی به فضای دانشگاهی، نوع کلاس‌ها و سطح علمی آنجا نیز اشاره‌ای ندارد و تنها آن بخش‌هایی را که به کمک روایتش در موضوع مناظره‌ها باز می‌گشته بازگو کرده است. زبان و نثری که برای این کتاب انتخاب شده به زبان و نثر رایج در شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی شباهت دارد، هرچند نویسنده در ابتدای کتاب اشاره کرده که بخشی از این روایت‌ها را در وبلاگی با همین نام در دوره دانشجویی منتشر می‌کرده اما به نظر می‌رسد حالا که قرار بوده این روایت‌ها در هیات یک کتاب منتشر شود بهتر بود ویرایشی روی آن انجام می‌شد. البته نباید انکار کرد که نثر ساده و تا حدودی نزدیک به گفتار موجب افزایش صمیمیت در متن شده و همین می‌تواند ارتباط خواننده با کتاب را افزایش دهد.

در مجموع کتاب «خاطرات سفیر» خاطرات نیلوفر شادمهری از روزهای تحصیل در فرانسه، اثری است که بی‌شک برای مخاطب نوجوان می‌تواند جذابیت داشته باشد و در صورتی که نویسنده روایتی جامع‌تر از محل اقامت خود ارائه می‌کرد بی‌شک گستره مخاطبان بیشتری را به سوی خود جلب می‌کرد. این کتاب را انتشارات سوره مهر با قیمت ۱۲ هزار تومان منتشر کرده است.