مداحی که اواسط خواندن بیرون رفت

به راحتی می توان گفت برخی مداحان دل خوشی از او ندارند . علتش هم چیزی نیست جز قاطع بودنش در اجرای برنامه و مدیریتش بر زمان خواندن هر مداح در دیدار های سالیانه مداحان با رهبر انقلاب .

حاج سید احمد شمس از مداحان پیشکسوت قم و از پایه گذاران دیدار مداحان با رهبر معظم انقلاب ، در دوران پیش از ریاست جمهوری ایشان است. از همان سال ها هم به خاطر نظم و مدیریتش ، اجرای برنامه ها را هم عهده دار شد.

این پیرغلام اهل بیت(ع)خاطرات بسیار شنیدنی هم از این دیدار سالیانه دارد. در آستانه میلاد حضرت فاطمه زهرا(س) و دیدار مداحان اهل بیت(ع) با مقام معظم رهبری گفت و گوی عقیق با حاج سید احمد شمس را بخوانید:

*به عنوان مقدمه بحث ، به تاریخچه‌ای از دیدارهای ستایشگران اهل‌بیت با مقام معظم رهبری(مدظله‌العالی)، بپردازید.

بگذارید قبل از هرچیز به روند ستایشگری ذاکران اهل‌بیت به قبل از انقلاب اشاره داشته باشم؛ در آن دوران هیچ‌ برنامه‌ریزی برای مداحان وجود نداشت مگر کارهای سنتی منشعب از هیئات مذهبی. بعد از اینکه انقلاب به پیروزی رسید مخصوصاً اوایل انقلاب و جنگ تحمیلی، نیاز جامعه به قشر مداح بیشتر شد. جلسات دعا و هیئت‌های مذهبی به تلخی‌های جنگ یک شیرینی غیرقابل وصفی را داده بود. در زمان جنگ حضرت آقا اولین سخنرانی‌ها در مورد مداحان را آغاز کردند. سپس در حزب جمهوری هم این بحث‌ها را ادامه می‌دادند. از آنجا ارتباط ما با مقام‌معظم ‌رهبری شکل گرفت. هنوز رئیس‌جمهور نشده بودند. جنگ تحمیلی آغاز شد و نیاز مداحان به یک پایگاه علمی برخوردار از یک انرژی که مداحان را جذب کند، به مراتب بالا رفت.

قرار شد در دیدار مردمی خدمت حضرت امام(ره) برسیم

در قم ما یک مجموعه‌ای را تحت عنوان "جامعه مداحان" را تشکیل دادیم و یک جلسات مستمر هفتگی را با دعوت از اساتید برجسته حوزه و دانشگاه برنامه‌ریزی کردیم. حدود 150 جلسه از سخنرانی علمای بزرگوار برنامه‌ریزی و با همان بضاعت پایین امکانات، ثبت و ضبط شد. در وهله اول خواستیم خدمت حضرت امام(ره) برسیم اما جماران این فرصت را نداد تا به یک مناسبت خاصی به محضر معظم‌له برسیم؛ به همین خاطر در 19 دی قرار شد به همراه اقشار دیگر این اتفاق بیفتد. اما برای موضوع ستایشگری نیاز بود جلسات نزدیک‌تری داشته باشیم که شرایط سیاسی و اجتماعی کشور اجازه نمی‌داد و باید در قالب دیدار مردمی خدمت می‌رسیدیم.

دیدار با آقا محقق شد

تا سال 62 هیچ کار خاصی برای ستایشگران انجام نشد و حضرت آقا بعد از شهید رجایی به مقام ریاست جمهوری رسیدند. مقام معظم رهبری به قم آمدند و موضوع دیدار مداحان را مطرح کردیم. پیشنهاد دادیم یک روزی را به این دیدار اختصاص بدهیم و ایشان در پاسخ اعلام آمادگی کردند. به همین خاطر نامه‌ای را دوازدهم اردیبهشت‌ماه همان سال خطاب به حضرت آقا نوشتیم تا یک سال بعد این دیدار شکل بگیرد. موثرترین شخص در این برنامه حاج حسین شمسایی بودند که به عنوان رابط، مسائل را منتقل می‌کردند. از طرفی هم بمباران‌ها و فعالیت‌های تروریستی منافقین، برپایی دیدارها را سخت بود. با همه اوصاف، سال 63 این دیدار محقق شد.

* دیدار در سالروز ولادت حضرت زهرا(س) پیشنهاد خود حضرت آقا بود؟

بله نظر حضرت آقا بود. دفتر از بنده اسامی خواستند و نام شرکت‌کنندگان را بعد از پرس‌وجوی فراوان اعلام کردیم. آقای شمسایی گفتند ظرفیت جلسه بیشتر است از مجمع‌الذاکرین حاج غلامرضا سازگار هم دعوت کنید.

*در آن دیدار شما دبیر جامعه مداحان قم بودید، چه کسانی به عنوان اجراکننده حضور داشتند؟

قرار شد از قم آقای عاصی و از تهران خود آقای سازگار بخوانند. آقای عاصی شروع کرد؛ واقعاً در مقابل حضرت آقا اجرای برنامه سخت بود؛ از این جهت در قم، هیئت‌مدیره خیلی حساسیت داشت و دیدارها می‌بایست حساب‌شده باشد. چون با شناختی که از معظم‌له داشتند می‌گفتند حضرت آقا یک فرد معمولی نیست و کاملاً هنری و با شعر و شرایط شعری آشناست.

*مداحان به سبک و سیاق دیدارهای امروز می‌خواندند؟

در ابتدای راه یک هماهنگی‌هایی انجام شد منتها زمان مداحی زیاد بود و 20 دقیقه طول می‌کشید. نکته‌ای که خیلی برای من جالب بود شعر آقای مجاهدی اولین شعری که در محضر آقا قرائت شد و حضرت آقا هم با شناختی که از پدر استاد مجاهدی داشتند و به تعبیری استاد خود ایشان هم محسوب می‌شدند اولین شعر را در محضر آقا قرائت کرد. پس از قرائت شعر، حضرت آقا فرمودند اگر این شعر منسوب به من نبود از قافیه‌های بسیار مشکلی است که هنرمندانه از سوی آقای مجاهدی سروده شده است. درخواست حضرت آقا این بود که به نام ایشان شعری سروده نشود و از نام و سیره حضرت زهرا(س) در سرودن شعر استفاده شود. در دومین مرحله دیدارها وارد عرصه رسانه شد؛ اولین باری بود که رسانه‌ها به ستایشگران اهل‌بیت می‌پرداختند. در این دیدار هیئت دولت هم حضور پیدا کردند. رسانه ملی آن جلسه را پوشش داد. حاج غلامرضا سازگار شعری را خواندند و برای رسانه ها جالب بود و این شعر را چاپ کردند . به این نتیجه رسیدیم که این برنامه به سرودی هم نیاز دارد، آقای سازگار عهده‌دار این بخش شدند. ایشان هم وقت گذاشتند و مناسبت‌های زمان را در نظر گرفتند. سخنرانی مقام معظم رهبری در اولین دیدار آنقدر جالب بود که اهالی ادب و شعر هنوز چنین مطالب ارزشمندی را ندیده بودند. بعد از آن سال بسیاری متوجه جایگاه ویژه ستایشگران اهل‌بیت شد و این جایگاه مورد توجه مردم قرار گرفت. جامعه مداح سال بعد برنامه‌ریزی کردند یک ضیافت ناهاری هم داشته باشند؛ مرحوم نکویی از مداحان پیشکسوت بودند ایشان در حسینیه خودشان حامی این ضیافت شدند. وقتی جلسه تمام شد مداحان سوار بر همان اتوبوس‌ها به نزدیک منزل حاج آقای نکویی رفتند و در حسینیه به مناسبت میلاد حضرت زهرا(س) میهمان این ضیافت شدند.

تا اینکه حضرت آقا در سازمان ملل سخنرانی کردند و آن سخنرانی هم بسیار برای دنیا مهم بود. پس از این سخنرانی، جامعه مداحان یک نامه‌ای به حضرت آقا نوشتند و یک شعری هم در این جهت سرودند. تقریباً در این زمینه توانستیم با این مجموعه ارتباط را بیشتر کنیم. تا اینکه سال پایان ریاست جمهوری حضرت آقا رحلت حضرت امام(ره) اتفاق افتاد. حضرت آقا در آخرین دیدار فرمودند سال دیگر هر کجا باشم این مجلس در آن‌جا برگزار خواهد شد. این کار توقف پیدا نکرد اما ساز وکار خودش را می‌خواست. به همین خاطر می‌بایست از شهرستان‌های دیگر هم در این دیدار حضور پیدا کنند. ما اصرار داشتیم همه‌چیز گونه هیئتی داشته باشد و مدرنیته جایی نداشت. بنا بود همه‌چیز توسط مداحان و با همیت هیئتی اداره شود.

سال‌های ریاست جمهوری محدوده دیدار، پاستور و محل نهاد ریاست جمهوری بود و ظرفیت بیشتر نداشت. تقریباً این مسئله بازتاب گسترده‌ای در کشور مخصوصاً در محیط‌های ادبی، میان شاعران و هیئتی‌ها ایجاد کرد. یادم نمی‌رود آن سال(63) روزنامه جمهوری اسلامی و کیهان به بیانات حضرت آقا پرداختند. اولین باری بود چنین مسائل اندیشمندانه و حکیمانه‌ای به گوش مداحان و اقشار مختلف می‌رسید تا تحت عنوان یک فرهنگ منسجمی به جامعه عرضه شود. نظر حضرت آقا این بود که جایگاه مهم ستایشگری اهل‌بیت به رسانه‌ها و صداوسیما کشیده شود. یک مسئله‌ای هم که در این بین مورد انتقاد برخی از بانوان حوزوی و جامعه‌الزهرا بود تقارن این دیدار با روز زن بود. آن‌ها می‌گفتند حق ماست در روز زن خدمت حضرت آقا برسیم اما معظم‌له تأکید داشتند این جلسه مختص مداحان برگزار شود.

*از حال و هوای دیدار سال 68 بگویید که گفته می‌شود به جهت رحلت حضرت امام(ره) خیلی حزن‌انگیز و غم‌انگیز بود؟

بسیاری از علمای بزرگ و مردم دغدغه این را داشتند چه شخصی قرار است سکان رهبری کشور را عهده‌دار شود. از طرفی هم این دیدار برای مداحانی بود که تقویت آن‌ها می‌تواند در جهان اسلام تأثیرات بسزایی بگذارد. اما آن روز یادمان نمی‌رود که مداحان تا به حضرت آقا نگاه و جای خالی حضرت امام(ره) را احساس می‌کردند به گریه می‌افتادند. دو سال با این حال و هوا گذشت؛ حضرت آقا یک سال فرمودند ما دو ماه برای فاطمیه گریه کردیم ولی اینجا روز ولادت مدح بخوانید؛ در جلسه هم فرمودند و از مسئولین و دست‌اندرکاران خواستند روضه نخوانند.

*شما در اجرای برنامه خیلی جدی هستید. بارها شاهد تذکر رعایت وقت از سوی شما به مداحان بوده ایم.

به خاطر همین تذکرها ما را مجری کردند تا با کسی تعارف نکنیم. حضرت آقا فرمودند لزومی ندارد سه مداح بخوانند هرکدام 20 تا 30 دقیقه؛ این زمان را به مداحان بیشتری تقسیم کنیم. گاهی هم نگران بودیم وقت تمام شود حضرت آقا صحبت نکنند. حاکم کردن نظم در این شرایط واقعاً سخت بود. خاطرات فراوانی از آن جلسات دارم.

مداحی که حین خواندن بیرون رفت!/ شاعری که بیهوش شد

یادم نمی‌رود یکی از مداحان با اینکه نابینا هم بود و مداحی کردن در محضر حضرت آقا را بارها تجربه کرده بود در روز دیدار، با دستگاه شور نغمه‌سرایی را آغاز کرد. تریبون جلوی ایشان بود ولی دیدیم آرام آرام به بیرون رفت. ضعف تمام وجود او را فراگرفته بود و به خاطر ایجاد شرایطی بدتر، صحنه را ترک کرد. یا یکی از شاعران شهرستانی به هنگام قرائت شعر خود در محضر مقام معظم رهبری تا نگاهش به ایشان افتاد و گفت "بسم‌الله‌‌الرحمن‌الرحیم" از حال رفت و در آغوش من افتاد. این‌ها همان مداحان و شاعران مشهور و برجسته‌ای هستند که مستمعین بسیاری هم دارند اما ستایشگری در محضر حضرت آقا حال و هوای خاص خودش را دارد.

ما شدیم مجری سیم خارداری که کسی از فرصت و مقررات تعیین شده دیدار، تخطی نکند. یادم نمی‌رود یکی از این مداحان مشهور تهران شروع کردن به مداحی، اما اصلاً توجهی به زمان نداشتند. وقتی رفتند خدمت حضرت آقا، ایشان پس از تشکر و قدردانی از مداح، فرمودند از مجری محترم تشکر فراوان می‌کنم. برخی فکر می‌کنند این مقررات و دقایق را از خودمان مطرح می‌کنیم و وقتی به محضر حضرت آقا می‌رسند تازه متوجه می‌شوند که این دقایق تأیید شده است.

این دیدار به یک دبیرخانه و روابط‌عمومی قوی نیاز دارد

یک سال تلویزیون، این دیدار را پخش نکرد؛ گفتند کار ضعیف بود. این امر باعث شد تا به تأسیس یک تشکلی برسند و بنابر چند جلسه پیش از دیدار مستمراً برپا شود. مثلاً طبق بررسی‌ها در قسمت همخوانی‌ها و سرودهای آقای سازگار اشکالی وجود نداشت، چون ایشان همه مطالب را در این سروده‌ها می‌گنجاندند. البته به اعتقاد بنده تأسیس این تشکیلات ما را از هدف خودمان دور کرد. بحث این بود یک کار فنی انجام شود و به حاشیه کشیده شد. این‌ یک دیدار معمولی نیست، چراکه بایدها و مطالب ارزشمند را حضرت‌آقا در این جلسات مطرح می‌کردند. به همین خاطر همایش‌هایی هم از قبل طراحی شد و یادم می‌آید خودم یک پیام از آیت‌الله مشکینی که خیلی زیبا به نگارش درآمده بود را قرائت کردم. در سه سال برپایی این همایش شاهد دستاوردهای خوبی بودیم و گزارش آن در نشریه مهر منتشر شد. در کنار شورایی که تشکیل شد من اعتقاد دارم می‌بایست این دیدار بزرگ صاحب یک دبیرخانه و روابط عمومی قوی باشد.

*این دبیرخانه باید چه رسالتی را داشته باشد؟

پیگیر بیانات حضرت آقا باشد که مغفول مانده است. واقعاً کسی پیگیر گوشزدها، سخنان اندیشمندانه و حکیمانه ایشان نیست و متأسفانه به چند بیلبورد تبلیغاتی بسنده می‌شود. در صورتیکه که حتی می‌توان یک فضای درسی برای این اندیشه‌ورزی‌های عالمانه پدید آورد. صداوسیما هم خیلی نقش دارد. این که ما بیاییم گزینشی در صداوسیما عمل کنیم این هم دور شدن از هدف است.