پشت پرده‌ی مذاکره‌ی آمریکا با ایران چیست؟

به گزارش پارس به نقل از برهان: اوباما بر خلاف رقیب محافظه کار خود، بر اصول دیپلماسی و برخورد غیرمستقیم با ایران پافشاری کرد و قول داد که به محض برنده شدن، قضیه ی ایران را حل وفصل کند؛ چرا که کلید حل شدن گره های به وجودآمده در منطقه ی خاورمیانه را در دست ایران می دید.

بر همین مبنا، پس از انتخاب، وزارت امور خارجه و وزارت دفاع را به کسانی پیشنهاد کرد که طرفدار مذاکره و ارتباط با ایران بودند. تا کنون در چندین نوبت پیشنهاد مذاکره ی مستقیم و بدون پیش شرط از سوی مقامات آمریکا به ایران داده شده بود. در فضای ظاهری و آنچه در افکار عمومی به نظر می آید، کاملاً بدیهی است که مذاکره و برقراری ارتباط و پیشنهاد روابط دیپلماتیک، به جای تنش آفرینی و برخورد سلبی پذیرفته است. حتی یک بازیگر سیاسی، در زمان جنگ و دشمنی تمام عیار نیز باید روابط دیپلماتیک داشته باشد.

در هر صورت، پیشنهاد مذاکره و حل وفصل اختلافات مختلف از طریق آداب دیپلماتیک و مذاکرات مستقیم پذیرفته شده است و هیچ کس آن را نامطلوب نمی داند. اما این ظاهر قضیه است. در مورد هر بازیگر سیاسی، برای اینکه بتوان رفتار او را پیش بینی کرد و احتمالات لازم را در نظر گرفت که چه نتیجه ای به دست می آید، می توان از یک فرمول مشهور استفاده کرد. آنچه در آینده اتفاق می افتد عبارت است از نیت های یک بازیگر سیاسی به اضافه ی اقدامات عملی و رفتار منطقه ای و بین المللی او. به این معنا که اگر ما بخواهیم به صورت علمی در قالب تئوری های علم سیاست پیشنهاد مذاکره ی آمریکا به ایران را تحلیل نماییم و پیش بینی کنیم که چه اتفاقاتی در آینده می افتد، می توان دو کار را انجام داد. در ابتدا باید نیت ها و مقاصد (intention) آمریکا را مورد مطالعه قرار داد و بعد از آن، رفتارهای حال حاضر آمریکا در حوزه های سیاست داخلی و منطقه ای را تحلیل کرد که از جمع کردن مجموعه ی تفهم مقاصد و تحلیل مجموعه رفتارهای آمریکا، به راحتی می توان درباره ی پیشنهاد مذاکره ی آمریکا به ایران نتیجه گیری کرد که چرا این اقدام صورت گرفته است.

تفهیم مقاصد و انگیزه ها

این روش شناسی در بُعد اول به نیت ها و انگیزه های پیشنهادی آمریکا می پردازد. پدیدار حاکم بر ذهنیت سیاست مداران آمریکا در مکتب سازه انگاری و واقع گرایی قابل تحلیل است. به این معنا که اغلب پژوهشکده ها، مؤسسات تحقیقاتی، دانشگاه ها و سیاست مدارانی که پیشنهاد مذاکره را مطرح و آن را تبدیل به یک درخواست عمومی کرده اند، عموماً به لحاظ ریشه شناسی مقاصد به این دو مکتب برمی گردند. تبارشناسی این دو مکتب به صورت کامل، اهداف آمریکا از پیشنهاد مذاکره را مشخص می کند.

الف) سازه انگاری

از منظر این مکتب، جهان واقعی وجود ندارد و آنچه انسان ها را به کنش وامی دارد و باعث رفتار در آن ها می شود سازه های جمعی است که صورت های دانایی مختلف را شکل می دهد. بر این اساس، مهم این نیست که مذاکره ای صورت گیرد، بلکه نمایش مذاکره و ساختن سازه ای از دیپلماسی برای افکار عمومی داخلی و خارجی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. سازه انگاران به جهان زیست ها، سازه های رسانه ای و تصاویر برساخته اعتقاد فراوان دارند.

بعد از آنکه آمریکا به بهانه های سازه ای و کاملاً برساخته به خاورمیانه حمله کرد، نوبت به کارگیری دیپلماسی عمومی بود تا این کشور، از طریق آن بتواند چهره ی صلح آمیز، حقوق بشری و دمکراسی خواهی را برای اقدامات امنیتی و اقتصادی خود ایجاد کند و به بحران های زیاد سازه ای مشروعیت ببخشد. اوباما و تیم جدید سیاست خارجی او از دیپلماسی و مذاکره با ایران در حد سازه ای استفاده می کنند که ایران را بیش از گذشته به حاشیه بکشانند. دیپلماسی، شعار و نمایشی است که با تبلیغات از طریق دستگاه های رسمی و رسانه ای به گوش جهانیان مخابره می شود تا بازی تماماً برد بردی را رقم بزند.

آمریکا نشان می دهد که طرفدار مذاکره و حل وفصل اختلافات است، اما [اگر] ایران این پیشنهاد را رد [می] کند. بنابراین در افکار عمومی دنیا اسلام سیاسی و ایران شیعه به صورت کشوری ایدئولوژیک و سرسخت نشان داده خواهد شد. ایران هراسی و شیعه هراسی پرونده ی جدیدی است که به صورت غیرمستقیم از پیشنهاد نمایشی آمریکا شکل می گیرد و تقویت می شود. آمریکا نیاز به سازه ای جمعی از ایران دارد که به شدت منفی و ایدئولوژیک باشد. این طرح صورت بندی ای دست کاری شده است که به نحو بسیار دقیقی، پیاده می شود.

ب) واقع گرایی

رویکرد اول (سازه انگاری) مربوط به کسانی است که عصر اطلاعات و الزامات آن را درک کرده اند و قدرت فضای سایبر، افکار عمومی و رسانه ها را می دانند. اما برخی از واقع گرایان، یعنی آنان که با چین، شوروی، کوبا و همه ی کشورهای مارکسیستی در جنگ سرد مبارزه کرده اند، اصلاً سازه انگاری را قبول ندارند. برخی از مشاوران و سیاست مداران تیم اوباما بر این باورند که از دیپلماسی به عنوان ضربه ی فلج کننده باید استفاده کرد؛ به این معنا که از همه ی گزینه ها، از جمله تحریم، جنگ نرم، حمایت از شورش های داخلی و حتی گروه های تروریستی باید استفاده کرد و هیچ ایرادی ندارد که هم زمان پیشنهاد مذاکره را مطرح کرد.

با توجه به مجموعه ی اقدامات رادیکال و انقلابی که آمریکا علیه ایران انجام داده است، تیم واقع گرا می دانند که ایران مذاکره نمی کند و طرح پیشنهادی آن ها را رد می کند. تیم واقع گرا بر این اعتقادند که پیشنهاد مذاکره می تواند باعث غافل گیری ایران شود و برای مدتی در حاکمیت تفرقه ایجاد کند، افکار عمومی ایران را به هم بریزد و در نهایت ایران را در گوشه ی رینگ گرفتار کند و در این حالت، ایران تنها با یک ضربه ی نهایی از پای درخواهد آمد. بنابراین رویکرد واقع گرایی بر این باور است که باید از دیپلماسی و پیشنهاد مذاکره به عنوان ابزاری جهت فلج سازی ایران استفاده کرد.

بنابراین با نسبت خوانی رویکردهای سازه ای و واقع گرای حاضر در سیاست خارجی آمریکا، به خوبی می توان فهم کرد که آمریکا قصد دارد با پیشنهاد مکرر این رویداد، ایران را به صورت یک تهدید خطرناک و غیرقابل مذاکره نشان دهد که امنیت بین المللی و منطقه ای را به خطر انداخته است. نیت آمریکا از این اقدام رانت خواری است؛ چرا که به تنهایی هر اقدامی علیه ایران انجام داده به بن بست رسیده است و قصد دارد با همکاری کشورهای همسایه و بین الملل، ایران را غافل گیر کند و آخرین ضربه را بزند.

تحلیل رفتارها و کنش ها (analysis of behavior)

اگر از سطوح نیت ها عبور کنیم، به کنش ها و مجموعه رفتارهای ناشی از ساختار سیاسی و اجتماعی آمریکا می رسیم. به لحاظ جامعه شناسی سیاسی و به خصوص بر اساس اقدامات و رفتارهایی که آمریکا انجام داده است، به راحتی می توان به این نتیجه رسید که پیشنهاد مذاکره از سوی آمریکا امکان عملی ندارد. این تحلیل در سه بخش ارائه می شود:

ایران از معدود کشورهایی است که به خاطر سابقه ی تمدنی و میراث آرمان گرایی خود، دنیا را متفاوت از آنچه هست می بیند. میراث انتقادی رویکرد ایران به جهان، که ریشه های ماتریالیستی ندارد، مسلماً با آنچه آمریکا از چین، شوروی و… طلب می کرد متفاوت است. آمریکا در صورتی که بخواهد با ایران مذاکره کند، باید مجموعه ای از حسن نیت ها و رفتارهای عملی از خود نشان دهد.

الف) جامعه شناسی نیروهای سیاسی آمریکا

جامعه ی آمریکا به لحاظ نیروهای سیاسی، همانند اغلب کشورها، از نظر سطح خواست ها و عملیاتی شدن آرزوهای آن، فاصله دارد. به این معنا که آنچه مردم می خواهند، یعنی صلح، آزادی، رفاه، شادی، امنیت با آنچه در سطوح سیاسی برآورده می شود فاصله دارد. جامعه ی پیشرفته و اطلاعاتی آمریکا دارای تمرکز انحصاری ثروت، تصاویر و سرمایه های فرهنگی است که اغلب در این ساختار نابرابر قدرت، صهیونیست ها لابی بسیار قدرتمندی محسوب می شوند. صنایع نظامی، نفت و گاز و به خصوص بخش اعظمی از رسانه ها در اختیار لابی صهیونیست است که بر سیاست مداران آمریکا نفوذ دارد.

صهیونیست ها به هیچ عنوان خواستار مذاکره و ارتباط ایران و آمریکا نیستند. هدف آن ها فروپاشی نظام سیاسی و تجزیه ی ایران است و در این راستا، هر اقدام رادیکالی را انجام می دهند. بیشترین طرفداران جنگ و تحریم علیه ایران لابی های صهیونیسم هستند. این گروه در کنگره اکثریت را دارند و برای اولین بار، نامزدشان در انتخابات ریاست جمهوری رأی نیاورد. اما اوباما نیز نمی تواند بدون رضایت آن ها کاری انجام دهد؛ تا جایی که مراسم معرفی وزرای امور خارجه و دفاع آمریکا، که تا حدی رویکرد معتدل به حماس، حزب الله و ایران داشتند، تبدیل به مراسم اعتراف گیری شد و این وزرا مجبور شدند گفته های قبلی خود را تکذیب کنند و به خط اصلی سیاست آمریکا، یعنی حمایت از اسرائیل، برگردند.

آمریکا هیچ گاه اسرائیل را فدای ایران نمی کند و در واقع اصلی ترین مانع برقراری ارتباط و عملی نشدن پیشنهاد مذاکره، اسرائیل است. نفوذ اسرائیل در بخش رسانه ای، نظامی، امنیتی، اقتصادی و سیاسی باعث می شود که هیچ سیاست مداری پله های ترقی را طی نکند، مگر خطوط مد نظر اسرائیل را به رسمیت بشناسد و به آن ها احترام بگذارد. بنابراین افکار عمومی آمریکا و تیم اوباما نیز در محاصره ی صهیونیست ها هستند.

ب) اقدامات و رفتارهای عملی آمریکا در منطقه

در ابتدای قرن بیست ویکم، به بهانه های واهی و کاملاً فریب کارانه، آمریکا به منطقه حمله کرد و جایگاه نظامی خود در منطقه را توسط پایگاه های متعدد محکم کرد. بعد از آن، با استفاده از ویژگی های عصر اطلاعات و طرح خاورمیانه ی بزرگ، از اعتراضات مردمی برخی از کشورهای عرب استفاده کرد و سوار بر موج بیداری اسلامی منطقه شد تا در مواقع لازم، آن را به بهار عربی، خزان عربی و بهار سلفی تبدیل کند.

اشغال عراق و افغانستان، تأسیس پایگاه نظامی در ترکیه و آذربایجان و حرکت دادن ناتو در آسیا، همه نشان از رویکرد بسیار امنیتی آمریکا دارد که مجموعه ی رفتارهایش با منطق دیپلماسی، قابل جمع نیست. آمریکا در قرن بیست ویکم بسیار متجاوز شده است و از فیلم و سریال، کتاب و علم و فرهنگ و رسانه استفاده می کند تا در پرتو امکانات عصر اطلاعات، با یک دیپلماسی عمومی، وجوه خشونت بار تبدیل به هژمون شدن را پوشش دهد. مجموعه رفتارهای کلان سیاست خارجی آمریکا در جهان و منطقه ی خاورمیانه نشانی از صلح و دیپلماسی به همراه ندارد و تماماً بستری مبارزاتی و جنگی دارد.

ج) اقدامات و رفتارهای عملی آمریکا در قبال ایران

آمریکا در حالی به ایران پیشنهاد مذاکره داده است که در همه ی رویدادهای سیاسی و بین المللی بر ضد ایران موضع گیری می کند و تقریباً از هیچ اقدام منفی علیه ایران دریغ نمی کند. مجاهدین خلق (منافقین) را از لیست تروریستی بیرون آورده است، از شبکه های برانداز و تجزیه طلبان خارج و داخل ایران حمایت مالی و رسانه ای می کند و از آموزش امنیتی به تروریست های همسایه ی ایران جهت تجاوز به خاک ایران دریغ نمی کند. این کشور مدام در حال جاسوسی و رصد کردن ایران است و همه ی کشورهای منطقه و جهان را تهدید کرده است که ایران را تحریم کنند و اجازه ی صدور گاز، نفت و کالاهای ایرانی و برقراری مبادله ی اقتصاد تجاری را به ایران ندهند. آمریکا تحریم ها را به بخش بانک و بیمه و کشتی رانی و حتی عرصه ی علم و صنعت نیز وارد کرده و مخصوصاً در سه سال اخیر، میزان تحریم ها و فشار اقتصادی بر ایران را افزایش داده است. مجموعه ی اقدامات و رفتارهای عملی آمریکا، به خصوص در قالب لابی گری در سازمان های بین المللی و تنبیه کشورهایی که با ایران رابطه دارند، واقعیتی است که نمی توان آن را انکار کرد.

نتیجه گیری

اگر مجموع نیت ها و رفتارهای آمریکا را کنار هم بگذاریم، به این نتیجه می رسیم که آمریکا قصد مذاکره با ایران را ندارد و هدفش از پیشنهاد مذاکره، تماس تلفنی، مذاکره رو در رو و… ایجاد شرایطی است که بتواند بازی برد برد را رقم بزند. تداوم وضع موجود به نفع آمریکاست. در کدام شرایط آمریکا می توانست در ترکیه پایگاه موشکی ایجاد کند؟ ترکیه حتی در جنگ عراق نیز به آمریکا اجازه نداد از حریم هوایی اش استفاده کند؛ اما اکنون به این کشور اجازه داده است در خاک ترکیه سامانه ی موشکی نصب کند.

در شرایطی که سیاست مداران کشورهای اسلامی، به جای وحدت جهان اسلام و درک دشمن واقعی، به جان هم افتاده اند و تبدیل کردن بیداری اسلامی به بهار عربی را دنبال می کنند، آمریکا به هیچ وجه قصد مذاکره با ایران را ندارد. آمریکا دارای پایگاه نظامی است و خاک کشورهای اسلامی را تصرف کرده است. با چشمان بسته و کاملاً ایدئولوژیک از اسرائیل حمایت می کند. سازه های رسانه ای و قدرت واقع گرای اقتصاد آمریکا و سیاست مدارانش را بسته ای از خلق رخدادهای تاریخی قرار داده است که می تواند فجایعی به شدت خطرناک تر از قرن بیستم برای بشریت به دنبال داشته باشد.

ایران از معدود کشورهایی است که به خاطر سابقه ی تمدنی و میراث آرمان گرایی خود، دنیا را متفاوت از آنچه هست می بیند. میراث انتقادی رویکرد ایران به جهان، که ریشه های ماتریالیستی ندارد، مسلماً با آنچه آمریکا از چین، شوروی و… طلب می کرد متفاوت است. ایران دارای الهیات سیاسی و فرهنگ ملی ای است که هنوز در جامعه ی یک دست و انضباطی و ساختار شبیه سازی عصر اطلاعات گرفتار نشده است. آمریکا در صورتی که بخواهد با ایران مذاکره کند، باید مجموعه ای از حسن نیت ها و رفتارهای عملی از خود نشان دهد که نتیجه ی آن مغایر با امری باشد که به راحتی قابل مشاهده است و ایرانیان با تمام دغدغه هایشان این مورد را به خوبی درک می کنند. (*)