محمد نیک‌ بخش؛ تنها چند روز پس از مذاکرات انجام شده میان نمایندگان طالبان و مقام های آمریکایی در ابوظبی، دبیر شورای عالی امنیت ملی کشورمان، ضمن سفر به کابل و دیدار با حمدالله محب مشاور امنیت ملی افغانستان، از گفتگو با طالبان خبر داد. به گفته آقای شمخانی، مجموعه ارتباطات و گفت‌وگوهای انجام شده با طالبان، با اطلاع دولت افغانستان بوده و این روند با هدف کمک به رفع مشکلات امنیتی موجود در این کشور، همچنان ادامه خواهد یافت.

صرف نظر از ابعاد مختلف مذاکرات صورت گرفته و بحث هایی که در خلال این گفتگوها انجام شده است، علنی کردن این موضوع، آن هم از سوی یکی از مقامات ارشد نظام جمهوری اسلامی ایران، نشان دهنده رویکردی جدید است. رویکردی که از یک سو تضمین کننده ثبات و توسعه پایدار در منطقه بوده و از سوی دیگر نوعی همنوایی و همکاری با دولت افغانستان در این راستا تلقی می شود.

اگرچه دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران، به توافقات سازنده نشست امنیتی منطقه‌ای که اخیراً با حضور دبیران و مشاوران امنیت ملی کشورهای ایران، افغانستان، روسیه، چین و هند در تهران برگزار شد، اشاره کرد و بر ایجاد سازوکارهای مبتنی بر گفت‌وگوی مستمر و مشارکت فعال کشورهای منطقه در فرآیندهای امنیتی تأکید کرد، اما باید دید چرا ایران در این مقطع زمانی، با طالبان مذاکره و آن را اعلام کرده است.

طی ماه های اخیر شاهد حملات تروریستی گسترده ای در کشور افغانستان بوده ایم که گروه تروریستی داعش مسئولیت آنها را بر عهده گرفته است. از همان زمان به بعد، بحث انتقال داعش از سوریه به

افغانستان مطرح شد تا با تداوم انفجارها و تحرکات تروریستی در نقاط مختلف افغانستان، نگرانی ها نسبت به احتمال قدرت یافتن داعش در افغانستان اوج گرفت.

بر این اساس، می توان اینگونه برداشت کرد که گسترش دامنه نفوذ داعش در افغانستان، خطری بالقوه برای ایران و سایر همسایگان محسوب شده و مقامات ایران با جدی ارزیابی کردن این خطر، بر ضرورت اتخاذ اقدامات عملی برای مقابله با این نقشه شوم که توسط آمریکا و برخی کشورهای منطقه طراحی و حمایت می‌شود، تأکید دارند؛ نکته ای که در اظهارات آقای شمخانی نیز بدان اشاره شد.

بنابراین، مذاکراتی که اکنون از آن سخن به میان آمده است، می تواند در ارتباط با این مسأله باشد که اگر داعش به شکل فعال وارد درگیری با ایران شود، ایران در صورت لزوم، از ظرفیت طالبان بهره گرفته و به طور مستقیم یا غیرمستقیم با داعش مبارزه کند. پیام ایران در این زمینه کاملاً شفاف است. ایران با همه توان برای ایجاد صلح پایدار از طریق گفتگوی کاملاً درون افغانی برای همسایه خود تلاش می‌کند ولی به هیچ وجه داعش را در افغانستان تحمل نخواهد کرد.

 موضوع دیگر، تشکیل ائتلاف آمریکا، عربستان و امارات با همکاری پاکستان به منظور انجام مذاکره با طالبان و همکاری با دولت فعلی افغانستان است. به هر شکل نباید فراموش کرد که در افغانستان، اجماع داخلی برای ایجاد ثبات و برقراری صلح وجود دارد اما این مسأله کافی نبوده و اکنون نیاز به یک اجماع منطقه‌ای با محوریت دولت افغانستان احساس می شود. بر پایه این فرضیه، می توان ائتلاف ایران، روسیه، چین و احتمالاً هند در همکاری با دولت افغانستان و حتی تعامل نسبی با دولت پاکستان را موضوعی بدیهی قلمداد نمود.

جمهوری اسلامی ایران طی هفته های اخیر، دقیقاً حضور خود در دور جدید مذاکرات روند صلح افغانستان را از همان نقطه‌ای که ائتلاف رقیب دچار مشکل شده است، آغاز کرده و این یعنی مذاکره با طالبان برای حضور فعال در روند صلح و آغاز گفتگوها با دولت اشرف غنی. هدف ایران از گفتگو با طالبان در شرایط فعلی، وارد کردن طالبان به روند مذاکرات صلح و گفتگوی مستقیم با دولت افغانستان بدون دخالت عوامل خارجی است. بر همین پایه، شاید بتوان گفت که سفر آقای شمخانی به افغانستان، انتقال این پیام بود که در روند صلح افغانستان، ایران یک عنصر کلیدی و کنشگری تعیین کننده است و در نتیجه، بخش اعظمی از صلح افغانستان با کمک و همراهی جمهوری اسلامی ایران محقق خواهد شد.

نباید از نظر دور داشت که لزوم حفظ، تقویت و گسترش امنیت مرزها و تسریع در حل و فصل اختلافات مرزی، از دیگر موضوعاتی است که باید بین دو کشور به طور مستمر و جدی دنبال گردد.

در نتیجه، ایران با علنی کردن مذاکره با طالبان، می خواهد نشان دهد که در ایفای نقش خود پس از خروج آمریکا در منطقه بسیار جدی و شفاف است. آقای شمخانی، تنها ظرفیت‌های اثرگذاری و گفتگو با طالبان را علنی نکرده بلکه غیر مستقیم، توان همراه کردن ظرفیت‌های دیگر و از جمله گروه‌های غیر همسو با جمهوری اسلامی در صورت لزوم را به نمایش گذاشته است.

 دست آخر آنکه، جمهوری اسلامی ایران به عنوان یکی از اصلی ترین پایه های برقراری امنیت در منطقه، در راستای تقویت ابعاد مختلف سیاست خارجی خود و با اتخاذ رویکردی جدید، ضمن انجام مذاکره با طالبان، هماهنگی و همکاری خود با دولت و مقامات امنیتی افغانستان را نیز نشان داده است. موضوعی که حمدالله محب مشاور امنیت ملی رئیس جمهور افغانستان نیز در جریان دیدار خود با آقای شمخانی بر آن صحه گذاشته و بر انجام همکاری‌های مشترک دو کشور در راستای رفع مشکلات امنیتی امروز افغانستان تأکید کرده است.