موضع نهایی ترکیه درباره سوریه همچنان مبهم است

طی روزهای اخیر دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا خواستار خروج نیروهای آمریکایی از سوریه شد. وی که دو بار بر این تصمیم تأکید کرد، گوشه چشمی هم به باج گیری از عربستان سعودی نشان داد. اعلام این تصمیم که با مخالفت صهیونیست ها و چالشی شدن گفتگوی تلفنی ترامپ و نتانیاهو منجر شد، این سوالات را ایجاد می کند که آیا این تصمیم ترامپ جدّی است یا صرفا برای باج گیری از عربستان است؟ عربستان و رژیم صهیونیستی در مقابل چه واکنش و اقداماتی خواهند داشت؟ و...

جهت بررسی بیشتر این موضوع و دیگر تحولات پیرامون آن، گروه بین الملل بصیرت گفتگویی را با حسن هانی زاده، کارشناس مسائل منطقه صورت داده است که در ذیل می آید:

اخیرا دونالد ترامپ اعلام کرده است که نیروهای آمریکایی باید از سوریه خارج شوند. انگیزه ها و اهداف وی از اعلام این سیاست چیست؟

اظهارات اخیر دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا مبنی بر این که این کشور قصد دارد نیروهای خود را سریعا از خاک سوریه خارج کند، در حقیقت در راستای باج خواهی از رژیم آل سعود قابل تجزیه و تحلیل است .

دونالد ترامپ مدعی شده که آمریکا در طول سال های اخیر بیش از 7 تریلیون دلار در خاورمیانه هزینه کرده، اما در مقابل چیزی عاید آمریکا نشده است. حرف های ترامپ در این خصوص کاملا دقیق است، اما در واقع هزینه های مالی و انسانی سنگین آمریکا در منطقه غرب آسیا نتیجه ماجراجویی های روسای جمهوری سابق آمریکا بوده است، اما چرا دونالد ترامپ بدون مقدمه موضوع خروج نیروهای آمریکا از سوریه را مطرح کرده است، باید گفت این کار در واقع در چارچوب سیاست جدید آمریکا مبنی بر تامین هزینه های حضور نظامی آمریکا از سوی کشورهای منطقه قرار دارد.

از آنجایی که رژیم های آل سعود و صهیونیستی به شدت از خروج نیروهای آمریکا از منطقه نگران هستند، لذا رئیس جمهوری آمریکا با آگاهی از این موضوع اعلام کرد که عربستان باید 4 میلیارد دلار هزینه حضور نظامی نیروهای آمریکا در سوریه را پرداخت کند. عربستان نیز با هدف استفاده از ظرفیت آمریکا و اسرائیل برای تقابل با جمهوری اسلامی و محور مقاومت، پرداخت 4 میلیارد دلار هزینه حضور دوهزار تفنگدار دریایی آمریکا در سوریه را برای دو سال آینده تقبل کرد. طبیعی است بقای حضور نظامی آمریکا در سوریه به مفهوم افزایش نفوذ مشترک عربستان و رژیم صهیونیستی است، زیرا این دو رژیم اعتقاد دارند که خروج نیروهای آمریکا از سوریه به معنی پیروزی ایران، روسیه، حزب الله و دولت بشار اسد خواهد بود.

اگرچه سیاست های مشترک آمریکا، عربستان و رژیم صهیونیستی در طول 7 سال بحران سوریه با شکست مواجه شده اما آمریکا قصد دارد حداقل 3 پایگاه نظامی در سوریه برای تقابل با نفوذ روسیه، ایران و حزب الله احداث کند. از سوی دیگر بر اساس گزارش های موجود، عربستان در طول 7 سال بحران سوریه حدود60 میلیارد دلار کمک مالی و لجستیکی در اختیار گروهک های تروریستی قرار داده است، اما این گروهک ها علیرغم دریافت کمک های مالی گسترده نتوانستند شرایط میدانی سوریه را به سود خود تغییر دهند. اکنون عربستان به شدت نسبت به تهدید دونالد ترامپ مبنی بر خروج نیروهای آمریکا از سوریه حساس شده و پذیرفته تا هزینه های حضور دائمی این نیروها را تامین کند.

در همین زمینه گفتگوی تلفنی ترامپ و نتانیاهو در مورد خروج نیروهای آمریکایی از سوریه به اختلاف کشیده شد. درباره مخالفت اسرائیل با خروج آمریکا از سوریه بیشتر توضیح دهید.

هم چنان که عربستان سعودی به شدت نگران خروج نیروهای آمریکا از خاک سوریه است، رژیم صهیونیستی نیز بیشتر از عربستان از خروج احتمالی نیروهای آمریکا از سوریه نگران است. دلیل این امر این است که یک نوع منافع مشترک میان آمریکا و رژیم صهیونیستی برای تضعیف جمهوری اسلامی و محور مقاومت وجود دارد، زیرا این رژیم احتمال می دهد که در آینده ممکن است با حزب الله وارد یک جنگ گسترده شود و لذا در آن صورت نیازمند کمک لجستیکی و اطلاعاتی آمریکا خواهد بود. اختلاف نتانیاهو نخست وزیر رژیم صهیونیستی با دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا نتیجه اختلاف دیدگاه طرفین نسبت به سیاست های غیر شفاف ترامپ در خاورمیانه است، زیرا رئیس جمهوری آمریکا مایل نیست به تنهایی هزینه دفاع از کشورهای هم پیمان آمریکا در خاورمیانه را پرداخت کند. اما در هر حال چون اسرائیل قادر نیست هزینه های حضور نظامی آمریکا در سوریه را پرداخت کند، لذا از ظرفیت مالی عربستان برای پرداخت هزینه های نظامی آمریکا، استفاده می کند.

این امر نشان می دهد که اسرائیل و رژیم عربستان یک راهبرد مشترکی را برای تقابل با محور مقاومت، روسیه و ایران تعریف کرده اند که عربستان تنها تامین کننده مالی این راهبرد مشترک است. این راهبرد در صورت بقای نیروهای آمریکا در سوریه ممکن است گسترش یابد و کشورهایی مانند امارات، بحرین و اردن نیز به آن بپیوندند و به یک همکاری مشترک عربی-صهیونیستی در آینده منجر شود. طبیعی است در چنین فرآیندی تقابل محور مقاومت با جبهه مشترک عبری-عربی افزایش خواهد یافت و ممکن است یک رویارویی نظامی منطقه ای را به دنبال داشته باشد. از این رو شطرنج نظامی سوریه با توجه به وجود ده ها گروهک تروریستی و ماجراجویی های مشترک آمریکا، رژیم صهیونیستی و عربستان در شکل گیری پازل های آینده منطقه کاملا تاثیر گذار است.

در مجموع شما تا چه اندازه تصمیم ترامپ را واقعی و قابل اجرا می دانید؟

طبیعی است ترامپ در تصمیم خود برای خروج نیروهای آمریکا از خاک سوریه جدی نیست و اظهارات اخیر وی صرفا برای باج گیری از عربستان بود که به هدف خود رسید و توانست باج 4 میلیارد دلاری از عربستان بگیرد.

از سوی دیگر شرایط میدانی سوریه همچنان مبهم است و تا شفاف شدن وضعیت سیاسی و نظامی سوریه قطعا نیروهای آمریکایی تا مدتی طولانی در خاک سوریه باقی خواهند ماند، از این رو بقای نیروهای آمریکا در سوریه با چند هدف اساسی صورت می گیرد.

هدف اول: سازماندهی تدریجی گروهک های تروریستی در قالب نیروهای حافظ امنیت رژیم صهیونیستی در ارتفاعات جولان و قنیطره تا درعا در جنوب سوریه است. این نیروها مشابه نیروهای آنتوان لحد و سعد حداد در جنوب لبنان هستند که در دهه های 70 و80 از قرن گذشته میلادی برای حفظ امنیت رژیم صهیونیستی در نوار جنوبی لبنان تشکیل شدند.

هدف دوم: رویکرد مشترک آمریکا، عربستان رژیم صهیونیستی و سازماندهی برخی نیروهای وابسته به گروه هایی مانند جیش الاسلام، فیلق الرحمن، لواء التوحید، جبهه النصره و ارتش آزاد و استقرار این نیروها در مرز مشترک سوریه و فلسطین اشغالی است. اگر این طرح عملیاتی شود قطعا این نیروها در آینده علیه نیروهای حزب الله وارد عمل خواهند شد و محور مقاومت را زمین گیر خواهند کرد.

با این توضیح حضور آمریکایی ها در سوریه چه پیامدهایی برای دولت دمشق و جریان مقاومت منطقه خواهد داشت؟

حضور نیروهای آمریکایی در سوریه به شکل گیری دائمی یک اتاق عملیات مشترک آمریکایی، سعودی و اسرائیلی برای تقابل با روسیه، ایران و حزب الله در سوریه منجر خواهد شد. البته دونالد ترامپ تحت هیچ شرایطی مایل نیست میدان را برای روسیه و محور مقاومت خالی کند. به همین دلیل رئیس جمهور آمریکا قصد دارد تا عربستان، هزینه های ماجراجویی آمریکا در منطقه و سوریه را پرداخت کند. اکنون با ورود 2 هزار تفنگدار دریایی آمریکا به سوریه و استقرار این نیروها در مناطق تحت نفوذ روسیه، حزب الله و ایران، بحران 7 ساله سوریه وارد فضای جدیدی شده است. اگر چه حضور دو گردان از نیروهای ارتش ترکیه در مناطق منبج و عفرین نیز نقض آشکار حاکمیت دولت سوریه تلقی می شود، اما میان آمریکا و ترکیه پیرامون اهداف حضور نظامی دو کشور در خاک سوریه اختلاف نظرهایی وجود دارد.

ترکیه با این بهانه که آمریکا آموزش "یگان های مدافع خلق کرد" را به عهده گرفته نیروهای خود را وارد خاک سوریه کرد و توانست تا اندازه ای مانع همکاری کردهای سوریه و تفنگداران آمریکا شود، اما نشست اخیر روسای جمهوری اسلامی ایران، روسیه و ترکیه در آنکارا می تواند به شکل گیری یک همکاری مشترک بین این 3 کشور تاثیرگذار در بحران سوریه منجر شود، اما در مجموع موضع نهایی ترکیه در مورد ورود نیروهای این کشور به خاک سوریه همچنان مبهم است.

بنابراین در مجموع قطعا مداخله نظامی آمریکا در منطقه افزایش خواهد یافت و عربستان هزینه های ماجراجویی آمریکا را سخاوتمندانه پرداخت خواهد کرد. آمریکا به دلیل حضور روسیه، ایران و حزب الله در سوریه قطعا حضور نظامی خود را در سوریه با هدف تقابل با محور مقاومت و تامین امنیت رژیم صهیونیستی تقویت خواهد کرد. این حضور به طور طبیعی به افزایش حجم ماجراجویی های نظامی آمریکا در منطقه منجر خواهد شد، اما سرانجام این سوال مطرح می شود که آیا این حضور نظامی منجر به برخورد نظامی آمریکا و روسیه خواهد شد؟

جواب این است که به علت پیچیدگی اوضاع سیاسی و میدانی سوریه و حضور بازیگرانی مانند آمریکا، ترکیه و روسیه در خاک سوریه هرگونه اتفاقی ممکن است رخ دهد، اما تجربه نشان داده که بازیگران قدرتمند بحران های منطقه ای در صورت نزدیک شدن به یک برخورد جدی نظامی نوعا از بازیگران کوچک تر بحران ها برای پرهیز از درگیری مستقیم استفاده خواهند کرد. چه بسا روسیه و آمریکا اگر گامی برای یک برخورد نظامی با یکدیگر بردارند، توپ را در زمین کشورهای منطقه پرتاب کنند./

از جناب آقای هانی زاده که به سؤالات بصیرت پاسخ دادند، تشکر می کنیم.

پایگاه بصیرت