پشت‌پرده مانور نظامی آمریکا و تاجیکستان
کارشناس سیاسی تاجیک با اشاره به رزمایش نیروهای نظامی تاجیکستان و آمریکا گفت: هدف واشنگتن از اجرای این رزمایش جمع آوری اطلاعات در مورد سطح آمادگی ارتش، تسلیحات و تجهیزات نیروهای مسلح تاجیک بود.
اخیراً تاجیکستان تمرینات مشترک نظامی به صورت جداگانه با روسیه و نیروهای نظامی آمریکا انجام داد.
این تمرینات همزمان بین نیروهای نظامی تاجیکستان و آمریکا از 27 مارس تا 7 آوریل و با روس‌ها از 27 تا 30 مارس در راستای مبارزه با تروریسم و افراط‌گرایی صورت گرفت.
«مهدی صابراف» کارشناس مسائل نظامی و امنیتی در این زمینه گفت: این تمرینات نشان داد که تاجیکستان و آمریکا در مبارزه علیه تروریسم فراملی و همکاری‌های امنیتی وارد مرحله جدیدی شده‌اند.
وی افزود: البته این اتفاق ناگهانی نیفتاد بلکه طی سال‌های طولانی آمریکایی‌ها با ارائه کمک‌های مختلف به نهادهای نظامی و امنیتی تاجیکستان به نوعی موفق به جلب اعتماد دوشنبه شدند، مقامات سیاسی و نظامی و بخشی از جامعه تاجیک از این همکاری‌ها با کشورهای خارجی حمایت می‌کنند.
صابراف تصریح کرد: موضوع به آن ارتباط دارد که در میان برخی از مقامات و روشنفکران تاجیک نسبت به اقدامات روس‌ها در برابر کشورشان ناراحتی وجود دارد.
این کارشناس ادامه داد: این ناراحتی بیشتر به عدم پایبندی روسیه به تعهداتش در زمینه‌های نظامی و امنیتی بازمی‌گردد، به عنوان مثال روسیه در رابطه با تجهیز مرز تاجیکستان با افغانستان باید اقداماتی را انجام می‌داد که با گذشت سال‌ها انجام نداد و «دوشنبه» مجبور شد از کمک‌های آمریکا استفاده کند.
وی گفت: در حقیقت در امر تجهیز پاسگاه‌های مرزی تاجیکستان با افغانستان اگر کمک‌های آمریکا نبود، امروز این مشکل همچنان ادامه داشت، بنابراین همکاری‌های نظامی و امنیتی دوشنبه و واشنگتن و سایر کشورهای خارجی باعث می‌شود تا روسیه یک مقدار به تعهدات خود توجه کند، در غیر این صورت «مسکو» دوشنبه را هنوز بخشی از مستعمره خود تلقی کرده و به فکر قول و قرارهای خود نخواهد بود.
صابراف افزود: یعنی چنین اقداماتی بیشتر حالت حرکت تاکتیکی را دارد زیرا در حال حاضر رقابت واقعی برای هیچ یک از بازیگران خارجی با روسیه در عرصه‌های نظامی و امنیتی تاجیکستان امکان‌پذیر نمی‌باشد.
این کارشناس تصریح کرد: از این لحاظ برگزاری همزمان تمرینات آمریکایی‌ها با رزمایش روس‌ها را نمی‌توان دلیل جدی برای شکل گرفتن رقابت نظامی و امنیتی این 2 قدرت در تاجیکستان دانست.
وی ادامه داد: در تمرینات مشترک تاجیکستان و آمریکا حدود 250 نماینده نیروهای امنیتی 2 کشور حضور یافتند و در رزمایش مشترک تاجیکستان و روسیه بالای 50 هزار نظامی و تعداد زیادی تجهیزات نظامی از جمله هواپیماهای استراتژیک شرکت داشتند.
«حلیم فصح‌الدین‌اف» کارشناس مسائل منطقه در این‌باره گفت: از نظر سابقه همکاری و سطح حضور نظامیان و نمایندگان نیروهای امنیتی آمریکا و روسیه با تاجیکستان، این تمرینات با هم بسیار متفاوت می‌باشند.
فصح‌الدین‌اف ادامه داد: بنابر اطلاعات سفارت آمریکا در دوشنبه، در این برنامه حدود 150 نظامی آمریکایی حضور یافته و هدف همکاری و همگرایی نیروهای امنیتی در امر مبارزه با تروریسم فراملی دنبال شده است.
وی تصریح کرد: البته برای تاجیکستان برگزاری چنین تمرینات مشترکی با آمریکا بی‌سابقه بوده و هنوز نمی‌توان گفت که این تمرینات در اصل چه اهدافی را می‌تواند دنبال کند.
این کارشناس گفت: موضوع به آن بازمی‌گردد که تاجیکستان عضو بلوک نظامی سیاسی «سازمان پیمان امنیت جمعی» بوده و از امکان آماده‌سازی کادر نظامی خود در روسیه، قزاقستان و بلاروس و همچنین جلب مربیان آموزش نظامی از این کشورها برخوردار می‌باشد، از این جهت، تمرینات مشترک تاجیکستان و آمریکا به خودی خود اتفاقی جالب است.
فصح‌الدین‌اف افزود: به نظر می‌رسد که اهداف این تمرینات فراتر از محدوده اقدامات اعلام شده در مبارزه با تروریسم و گروه‌های افراطی خواهد بود.
وی اظهار داشت: می‌توان این پیش‌بینی را داشت که آمریکا با استفاده از این موقعیت سعی در تقویت تماس‌های خود با مقامات نیروهای امنیتی تاجیکستان دارد، نکته دوم اینکه آمریکا از طریق برگزاری چنین تمریناتی تلاش خواهد کرد تا بهره‌وری آماده سازی نیروهای امنیتی بر اساس استانداردهای ناتو را به نمایش بگذارد.
این کارشناس گفت: آمریکا ممکن است در آینده واحدهای آموزش دیده نیروهای امنیتی تاجیک را برای مشارکت در برنامه‌های خود در خارج (تمرینات بین‌المللی و...) جلب کند.
وی تصریح کرد: نباید کمک‌های نظامی-فنی آمریکا را صرفا به عنوان یک اقدام خیرخواهانه تلقی کرد «واشنگتن» معمولا در عوض هر دلاری که می‌گذارد تلاش می‌کند که حداقل 2 دلار به دست بیاورد.
فصح‌الدین‌اف افزود: بنابراین بعید نخواهد بود که ضمن برگزاری تمرینات در تاجیکستان آمریکایی‌ها به جمع آوری اطلاعات مورد نظر خود مشغول شوند، چنین اطلاعاتی می‌تواند به چگونگی سطح آمادگی ارتش، تسلیحات و تجهیزات نیروهای مسلح و حتی تمایلات سیاسی نظامیان تاجیک ارتباط داشته باشد.
این کارشناس تصریح کرد: اما نکته جالب‌تر، همزمانی برگزاری تمرینات مشترک تاجیکستان با آمریکا و روسیه می‌باشد.
وی گفت: اینکه همزمانی برنامه روس‌ها و آمریکایی‌ها در تاجیکستان اتفاقی است یا برنامه‌ریزی شده، خیلی اهمیت ندارد اما با این وجود اگر به موضوع از نقطه نظر رقابت‌های بین این 2 قدرت در منطقه نگاه کنیم، خواهیم دید که سطح تمرینات مشترک با آمریکا با رزمایش تاجیکستان و روسیه به لحاظ گستردگی حضور نظامیان و تجهیزات مربوطه بسیار متفاوت بود.
فصح‌الدین‌اف ادامه داد: رزمایش مشترک با روسیه بزرگ‌ترین رزمایش در 25 سال اخیر در تاجیکستان است.
این کارشناس گفت: مسکو در این رزمایش نه تنها از پایگاه نظامی خود در تاجیکستان استفاده کرد بلکه از واحدهای نظامی مستقر در مناطق مرکزی روسیه نیز بهره برداری به عمل آورد که به عنوان مثال می‌توان به انتقال هواپیماهای نظامی نظیر موشک‌اندازهای «توپولوف 23» و بمب افکن‌های استراتژیک «توپولف 95» اشاره کرد.
فصح‌الدین‌اف اظهار داشت: طرف تاجیک نیز برای این رزمایش حدود 50 هزار نظامی و نیروهای ذخیره خود را بسیج کرد که این موضوع بی سابقه می‌باشد.
وی گفت: یکی از اهداف برگزاری این رزمایش نمایش قدرت بود که روسیه با توجه به تمایل آمریکا برای نزدیکی به تاجیکستان و دیگر کشورهای منطقه به طور ویژه روی آن تأکید می‌کند.
این کارشناس افزود: معلوم است که در حاشیه مرز مشترک افغانستان با تاجیکستان گروه‌های متعدد شبه نظامی مستقر شده‌اند که دولت «کابل» قادر به کنترل آنان نمی‌باشد.
فصح‌الدین‌اف ادامه داد: همانگونه که مقامات افغانستان اعلام می‌کنند در صفوف این گروه‌ها تعداد بالایی از اتباع کشورهای آسیای مرکزی نیز حضور دارند.
وی تصریح کرد: هم دوشنبه و هم سایر کشورهای منطقه نسبت به احتمال نفوذ شبه نظامیان افراطی به منطقه نگرانی دارند و برگزاری این رزمایش به نوعی پیام هشدار به این گروه‌ها و حامیانشان می‌باشد که هر نوع اقدامشان علیه تاجیکستان با واکنش‌های کاملا جدی نیروهای مسلح این کشور و متحدین نظامی آن و به خصوص روسیه مواجه خواهد شد.
«رحمت الله عبدالله‌اف» معاون رئیس مرکز مطالعات افغانستان و منطقه در این‌باره گفت: بعد از حضور نظامی آمریکا در افغانستان توجه استراتژیک آنان نسبت به امنیت آسیای مرکزی به صورت بی‌سابقه‌ای افزایش پیدا کرد.
وی ادامه داد: با در نظر گرفتن تأثیر تحولات افغانستان روی آسیای مرکزی این کشورها نسبت به همکاری با آمریکا در زمینه‌های مبارزه با تروریسم، افراط‌گرایی و جرم و جنایت فراملی علاقه نشان می‌دهند.
عبدالله‌اف گفت: طی 2 سال اخیر آمریکا به طور قابل توجهی برنامه‌های آموزشی خود برای واحدهای نظامی برخی از کشورهای منطقه و از جمله تاجیکستان را افزایش داده است.
این کارشناس افزود: بر اساس قانون اختصاص بودجه دفاع ملی آمریکا، «پنتاگون» آموزش و تجهیز واحدهای مسلح خارجی مرتبط با مبارزه با قاچاق مواد مخدر و جرایم سازمان یافته بین‌المللی را انجام می‌دهد.
وی تصریح کرد: طبق معمول آمریکا و کشورهای همکار آن از رسانه‌ای شدن چنین برنامه‌هایی خودداری می‌کنند، بر اساس اطلاعات موجود طی سال‌های 2012-2016 آمریکا حدود 4300 نفر نظامی کشورهای قفقاز و آسیای مرکزی را آموزش داده و طی 2 سال اخیر بالاترین رقم این آموزش‌ها در منطقه به تاجیکستان مربوط است.
عبدالله‌اف ادامه داد: ژنرال «جوزف ووتیل» رئیس فرماندهی مرکزی نیروهای مسلح آمریکا چندی قبل ضمن گزارش سالانه خود در کنگره با اشاره به وضعیت افغانستان و تلاش‌های طالبان برای کنترل بر ولایت «قندوز» که با تاجیکستان هم مرز می‌باشد، گفت مسائل مرزی در اولویت همکاری‌های امنیتی بین دوشنبه و واشنگتن قرار دارد و واشنگتن به کمک‌های خود در راستای بهبود توانایی‌های تاجیکستان برای مبارزه با افراط گرایی، تروریسم و قاچاق مواد مخدر و تحکیم امنیت مرزها و سایر تهدیدات منطقه‌ای ادامه خواهد داد.
وی گفت: کمک‌های نظامی واشنگتن برای تاجیکستان عمدتا پس از آن آغاز شد که آمریکا و ناتو در افغانستان و منطقه حضور نظامی یافتند.
این کارشناس تصریح کرد: آمریکا طی سال‌های 2005-2006 برای تعمیر و تجهیز 15 پاسگاه مرزی با افغانستان حدود 60 میلیون دلار هزینه کرد و در سال 2011 در منطقه «تورسون‌زاده» در 45 کیلومتری دوشنبه اقدام به ایجاد پایگاه نظامی برای نیروهای مسلح این کشور کرد.
عبدالله‌اف گفت: از این نظر، برگزاری تمرینات مشترک تاجیکستان و آمریکا ادامه منطقی همکاری‌های امنیتی بین 2 کشور می‌باشد که به صورت طبیعی برای روسیه ناراحت‌کننده است.
وی ادامه داد: به طور طبیعی هم تاجیکستان و هم کشورهای دیگر منطقه و حتی قزاقستان به عنوان نزدیک‌ترین متحد مسکو در آسیای مرکزی همواره تلاش می‌کنند تا از طریق ارتباطات و همکاری‌های نظامی و امنیتی با سایر کشورهای خارجی روابط خود با روسیه را متعادل کنند.
عبدالله‌اف افزود: برای کارشناسان بسیار واضح است که حتی تلاش‌های به اصطلاح اقتصادی کرملین در جهت زیر چتر اتحاد اقتصادی اوراسیا قرار دادن اعضای جدید از جمله تاجیکستان نیز بیش از منافع اقتصادی ملاحظات ژئوپولیتیک را دنبال می‌کند.
این کارشناس تصریح کرد: به ویژه با توجه به منافع روسیه در آسیای مرکزی و ادامه رقابت‌های کلان قدرت‌ها در منطقه و همچنین تاثیر تحولات افغانستان روی امنیت منطقه‌ای، اهمیت ژئوپلیتیکی تاجیکستان برای روسیه به مراتب بیشتر از منافع اقتصادی آن می‌باشد.
«رشید غنی عبدالله» کارشناس سیاسی گفت: بیشتر جمعیت تاجیکستان از گسترش همکاری‌های نظامی و امنیتی این کشورشان با طرف‌های خارجی حمایت می‌کنند در این راستا به ویژه تحولات خاورمیانه و افغانستان روی روحیات مردم تأثیر زیادی دارد.
عبدالله افزود: دیگر اینکه همزمانی تمرینات آمریکایی‌ها با رزمایش روس‌ها در تاجیکستان را نباید اتفاقی دانست زیرا چنین برنامه‌هایی معمولا ماه‌ها قبل برنامه‌ریزی می‌شوند.
وی ادامه داد: سیاست خارجی «درب‌های باز» تاجیکستان محدود به عرصه‌های اقتصادی و تجاری نبوده بلکه بخش‌های نظامی و امنیتی را هم فرا می‌گیرد به خصوص اینکه هم روسیه و هم آمریکا مبارزه با تروریسم را از اهداف مهم سیاست بین‌المللی خود دانسته و در این زمینه همکاری‌هایی انجام می‌دهند.
این کارشناس گفت: با وجود انتقاداتی که گه‌گاه از سوی مسکو نسبت به حضور نظامی واشنگتن در افغانستان صورت می‌گیرد، به صراحت دیده می‌شود که روسیه فعلا جانبدار بقای حضور آمریکا در این کشور می‌باشد.
عبدالله تصریح کرد: روسیه و آمریکا از تحولات امنیتی افغانستان نگران بوده و اعلام کرده‌اند که نسبت به نفوذ گروه‌های تروریستی از شمال افغانستان به تاجیکستان و منطقه نگران می‌باشند.
وی اظهار داشت: از این نظر همزمانی برنامه‌های یادشده روسیه و آمریکا در تاجیکستان عملا با اهداف اعلام شده مبارزه با تروریسم تناقضی ندارد به خصوص اینکه هم ارتش تاجیکستان و هم نیروهای مرزبانی آن پس از کسب استقلال کشور از صفر شروع کردند و امروز بیش از هر زمان دیگری نیازمند همکاری با طرف‌های مختلف می‌باشند.
«باباجان شفیع» کارشناس سیاسی در این‌باره گفت: این تمرینات غیر واقعی بودن پیش بینی‌های برخی از کارشناسان در خصوص کاهش توجه آمریکا و غرب پس از خروج ناتو از افغانستان به کشورهای این منطقه را نشان می‌دهد.
شفیع ادامه داد: البته در متن تحولات افغانستان و خاورمیانه، هم تاجیکستان و هم سایر کشورهای منطقه همکاری‌های نظامی و امنیتی با نهادهای مربوطه قدرت‌های جهانی از جمله آمریکا را نه تنها به عنوان فرصتی در جهت آشنایی و فرا گیری روش‌های جدید مبارزه با تروریسم تلقی می‌کنند بلکه آماده‌اند در این چهارچوب برنامه‌های دیگری نظیر تبادل اطلاعات در این زمینه مهم و حساس را انجام دهند.
وی افزود: به صورت طبیعی واشنگتن از وجود چنین روحیاتی به طور جدی استقبال می‌کند، زیرا برایش فرصت منحصر به فردی جهت برقراری تماس‌های مستقیم با مقامات و مهره‌های کلیدی نیروهای نظامی و امنیتی تاجیکستان و به نمایش گذاشتن اثربخشی شیوه آمادگی بر اساس استانداردهای ناتو را فراهم می‌کند.
این کارشناس گفت: اما با این وجود نمی‌توان برگزاری تمرینات مشترک تاجیکستان و آمریکا را به عنوان اقدامی ارزیابی کرد که قادر به تأثیرگذاری جدی روی سطح همکاری‌های نظامی و امنیتی بین 2 کشور و اولویت‌های سیاست خارجی تاجیکستان دانست.
شفیع تصریح کرد: طی سال اخیر برنامه‌های مشابهی میان آمریکا و برخی از دیگر کشورهای آسیای مرکزی و از جمله قزاقستان و قرقیزستان پیاده شده است که تأثیر خاصی روی سطح مناسبات این کشورها با سایر بازیگران اصلی منطقه و از جمله روسیه و چین نداشته است.
وی اظهار داشت: بنابراین فکر نمی‌کنم تمرینات یادشده تاجیکستان و آمریکا واکنش‌های قابل توجهی از سوی مسکو و «پکن» را در پی داشته باشد، هرچند در پس زمینه برنامه در حال اجرای ناتو برای انتقال نیروهای نظامی به کشورهای همسایه روسیه به ویژه لتونی، لیتوانی، استونی، لهستان، بلغارستان و رومانی این تمرینات می‌تواند برای کرملین یک اتفاق و واقعیت ناخوشایند باشد.
ارسال نظر