کوره سرد رآکتور مجلس، در سال نقض عهدهای برجامی

هرچقدر دو سال آخر مجلس نهم، هسته‌ای بود و نمایندگان مردم درگیر سرانجام مذاکرات هسته‌ای و خروجی آن بودند، اما در عوض، مجلس دهم در همین ابتدای کار نشان داد علاقه چندانی برای حساب‌کشی از بانیان «آفتاب تابان» برجام ندارد و ترجیح می‌دهد، آرام و روتین با دولت کنار بیاید.

دهمین دوره مجلس شورای اسلامی در حالی شکل گرفت که بزرگترین و پر چالش‌ترین توافق ایران و غرب در سال‌های اخیر، به تازگی اجرایی شده بود و انتظار می‌رفت، آثار و پیامدهای این توافق، بیش از مجلس قبل، دغدغه نمایندگان و مورد پیگیری آنها باشد.

برنامه جامع اقدام مشترک ایران و ۱+۵ (برجام) که نتیجه دو سال مذاکرات هسته‌ای در دولت حسن روحانی با سبک و سیاق خاص این دولت بود، ۲۳ تیرماه ۱۳۹۴ در شهر وین به سرانجام رسید و با وجود «نقاط ابهام و ضعف‌های ساختاری» و پس از تایید مشروط از سوی رهبر معظم انقلاب، از ۲۶ دی ماه همان سال و پس از اجرای تعهدات فنی و «بر روی زمین» توسط ایران، به اجرا گذاشته شد؛ مجلس جدید نیز از ۸ خرداد ۱۳۹۵ شکل گرفت.

مجلس دهم در حالی کار خود را آغاز کرد که چندی قبل از آن و در ۲۶ فروردین‌ماه، نخستین گزارش وزارت امور خارجه درباره روند سه ماهه نخست اجرای برجام به کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی ارائه شده بود و حالا بهارستان در آستانه دریافت دومین گزارش سه ماهه دستگاه دیپلماسی از وضعیت اجرای توافق هسته‌ای قرار داشت تا پس از آن، طبق تبصره قانون «اقدام متقابل ایران در اجرای برجام»، نمایندگان مردم نیز گزارشی از وضعیت شش ماهه اجرای برجام ارائه دهد، اما مرور روند حرکت مجلس دهم نشان می‌دهد، حساسیت و جدیتی که در طرف مقابل برای نقض عهد و فشار پارلمانی بر ایران وجود دارد، در این طرف چندان به چشم نمی‌خورد.

بازدیدهای با تأخیر، با چاشنی‌های دیپلماتیک

یک ماه و نیم بعد از شروع بکار مجلس دهم، وزارت امور خارجه طبق موعد تعیین شده، در ۲۶ تیرماه دومین گزارش خود را از روند اجرای برجام به مجلس ارائه داد؛ این گزارش در پنج بخش شامل «امور مربوط به فعالیت‌های هسته ای، از بین رفتن مبانی سیاسی و حقوقی تحریم‌ها، رفع تحریم‌ها در عمل، محدودیت‌های غیربرجامی و سایر مشکلات و چالش‌ها» تهیه شده بود، اما مهمتر از آن، کند و کاو نمایندگان مجلس بود تا ببینند، توافق هسته‌ای که هدف آن، پذیرش محدودیت‌های هسته ای فراتر از پادمان آژانس در ازای لغو تحریم‌های ظالمانه و غیرقانونی بوده، در شش ماه نخست و در عمل به کجا رسیده است؟!

با وجود چشم‌انتظاری افکار عمومی و رسانه‌ها، اعضای کمیته هسته‌ای کمیسیون امنیت ملی مجلس که مسئولیت تهیه گزارش شش ماهه را برعهده داشتند، یک ماه بعد و در تاریخ ۲۵ مردادماه به فردو رفتند و از تأسیسات هسته‌ای آن بازدید کردند! پس از آن و با یک ماه تاخیر مجدد، ۲۹ شهریورماه هم به اراک رفتند و از کارخانه آب سنگین و راکتور آن بازدید کردند؛ بازدید از تاسیسات نطنز هم لغو شد!

تنها پاسخ رئیس و اعضای دست‌اندرکار کمیسیون امنیت ملی و کمیته هسته‌ای درباره این تعلل نیز، «تازه کار بودن نمایندگان و تعطیلات تابستانی مجلس» عنوان می‌شد!

قرائت گزارش شش ماهه، با توصیه‌های پدرانه!

بالاخره پس از امروز و فردا کردن‌های چندباره کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی و در حالی که وزارت خارجه سومین گزارش سه ماهه خود را هم در ۲۶ مهرماه به مجلس ارائه داده بود، نخستین گزارش کمیسیون امنیت ملی از روند شش ماهه اجرای برجام و آثار آن، ۹ آبان ماه ۹۵ و با حدود سه و ماه نیم تاخیر در صحن مجلس قرائت شد.

این گزارش در شش بخش شامل «مبانی و منابع گزارش، اجرای تعهدات جمهوری اسلامی ایران، اجرای تعهدات ۱+۵، وضعیت رفع تحریم‌ها، موارد نقض عهد و پیمان‌شکنی آمریکا، جمع‌بندی و پیشنهادات» تهیه شده بود.

بخش قابل توجه این گزارش، بند (ه) آن بود که به تحریم‌های جدید اعلامی و اعمالی امریکا علیه ایران پس از برجام اشاره می‌کرد؛ از جمله «تحریم ۱۱ شخصیت حقیقی و حقوقی ایرانی در ۲۷ دی ماه ۹۴ یعنی در روز دوم اجرایی شدن برجام، تصویب و اجرای قانون موسوم به ویزا، دستبرد دو میلیارد دلاری آمریکایی‌ها به اموال ایران به بهانه مبارزه با تروریسم، امضای وضعیت اضطراری علیه ایران توسط اوباما، مصادره ۸.۲ میلیون دلاری اموال ایران با رای دادگاه تجدیدنظر فدرال، محرومیت ایران از مبادله مالی با دلار و تحریم‌های ایران به واسطه توانمندی دفاعی و بهانه‌های حقوق بشری و درنهایت، استمرار تحریم همکاری بانک‌های بزرگ دنیا با ایران با وجود رفع ظاهری تحریم‌های بانکی بر اساس برجام».

اما شاه‌بیت گزارش مستاجران تازه‌کار بهارستان، فراز پایانی آن است که در آن آمده بود:

«رهبر معظم انقلاب اسلامی فلسفه و هدف مذاکرات و پذیرش برجام را رفع تمامی تحریم‌های ظالمانه دانسته و تحقق نیافتن آن را "خسارت محض" عنوان کردند. از سوی دیگر، جمهوری اسلامی ایران تمامی تعهدات تعیین شده مربوط به خود را در برجام به اقرار و اعتراف آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اجرا کرده است، ولیکن کارشکنی‌های ظالمانه و خصمانه ایالات متحده مانع اجرای کامل برجام و رفع تمامی تحریم‌های مالی و بانکی شده است؛ از این رو، مجلس شورای اسلامی، دولت جمهوری اسلامی ایران را ملزم می‌کند که در اجرای قاطع بندهای ۹ گانه ماده واحده قانونی مصوب ۲۱ مهر ۱۳۹۴ موسوم به قانون "اقدام متناسب و متقابل دولت جمهوری اسلامی در اجرای برجام" صریح، شفاف و به‌موقع اقدام کند و به همراه گزارش‌های مرحله‌ای ۳ ماهه روند اجرای برجام، گزارش اقدامات متناسب و متقابل را به کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی ارسال نماید.»

و پس از آن هم، متن قانون «اقدام متقابل و متناسب در اجرای برجام» برای یادآوری، ضمیمه شده بود!

نکته جالب توجه در این میان، توافق عجیب اعضای کمیسیون امنیت ملی با وزارت خارجه پس از دریافت گزارش سه ماهه سوم برجام بود که قرار گذاشته بودند، دریافت گزارش سوم رسانه‌ای نشود، تا مجلس فرصت کافی برای تهیه گزارش شش ماهه نخست (مبتنی بر دو گزارش اول وزارت خارجه) را داشته باشد.

گزارش چهارم برجام هم رسید؛ مجلس هنوز در خم گزارش دوم!

گزارش پر طمطراق مجلسی‌ها درباره آنچه از اجرای شش ماهه برجام بر مردم ایران رفته، قرائت شد و به توصیه‌های کلی اکتفا شد؛ تا اینکه وزارت خارجه گزارش سه ماهه چهارم اجرای توافق هسته‌ای را هم در تاریخ ۲۶ دی ماه ۹۵ یعنی در سالروز آغاز اجرای برجام به کمیسیون امنیت ملی ارئه داد، اما این نمایندگان عضو کمیسیون بودند که به بهانه بررسی برنامه ششم توسعه، فرصتی برای ارزیابی این گزارش‌ها و ارائه گزارش‌های جدید نداشته‌اند!

نمایندگان در سه ماه اخیر، به برگزاری یک نشست با سیدعباس عراقچی رئیس ستاد اجرای برجام در بهمن‌ماه اکتفا کرده‌اند و در حالی که قرار بود گزارش دوم مجلس از نتایج اجرای برجام تا آخر سال ۹۵ به مردم ارائه شود، به گفته سیدحسین نقوی حسینی سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی، تدوین و ارائه دومین گزارش شش ماهه اجرای برجام هم به بعد از عید نوروز ۹۶ موکول شده است.

از سوی دیگر، طرح جدیدی که گروهی از نمایندگان از جمله رئیس کمیته هسته‌ای برای الزام دولت به اقدام متقابل تهیه کرده‌اند نیز، معطل اجازه رئیس مجلس برای طرح در صحن علنی است!

با سرعتی که نمایندگان مجلس دهم در پیگیری موضوع حساس و راهبردی هسته‌ای و آثار برجام دارند و آرامش مثال‌زدنی آنها در برابر نقض عهدهای مکرر غربی‌ها و پاسخ‌های اتوکشیده دولت یازدهم، احتمالا دومین گزارش بهارستان از روند اجرای برجام زمانی آماده می‌شود که شاید، ترامپ رئیس جمهور جدید و پر سر و صدای آمریکا هم موضع عملی خود را درباره برجام نشان داده باشد، آنوقت باید دید نمایندگان مردم در خانه ملت، چه توصیه‌ای به دولت می‌کنند.

باید منتظر بود و دید که اهالی بهارستان دهم، در ماههای آینده آنطور که رهبر معظم انقلاب در پیام خود به مناسبت افتتاحیه مجلس دهم تاکید کردند، مجلس را به «سنگری در برابر زیاده‌خواهی‌های استکبار» تبدیل خواهند کرد؟