اعتبار پاسپورت ایرانی ۱۲ پله سقوط کرد!

این شعار روحانی مبتنی بر برنامه‌ها و وعده‌های او درباره بهبود مناسبات بین‌المللی با کشورهای مورد نظر بود. حسن روحانی در واقع کاندیدایی با وعده‌های دیپلماتیک بود. او تقریبا همه امور و مطالبات اجتماعی را به مسائل سیاست خارجی گره زد، آنگاه بهتر شدن مناسبات با کشورهای غربی را کلید گشایش این گره‌ها دانست. روحانی طی 3 سال اخیر تقریبا هر آنچه خواست در حوزه سیاست خارجی انجام داد و اینک یک سال از اجرای برجام توسط ایران و 6 ماه از اجرای برجام توسط 1+5 می‌گذرد.

در ایران همه در انتظار نشانه‌های اجرای برجام در حوزه‌های اقتصادی و معیشتی هستند. با این حال اما برجام همچنان معجزه نکرده است و وضعیت معیشتی مردم نه تنها همانند سال 92 نیست، بلکه مقداری نیز بر مصائب معیشتی در جامعه افزوده شده است. با این حال اما حسن روحانی و دولت او همچنان مدعی هستند برجام در حوزه‌های روانی توانسته است منشأ اثر شود. به عبارتی اگر برجام آنچه را مردم از او خواسته بودند محقق نکرده است اما دولتی‌ها به دنبال القای برخی اعتبارات برای این توافق بین‌المللی هستند.

در واقع اگر به گواهی مردم، برجام اثرات مادی برای جامعه نداشته است، دولتی‌ها از آثار معنوی برجام سخن می‌گویند. حسن روحانی چندی پیش در گفت‌وگوی تلویزیونی از عزت‌آفرینی برجام برای ایران گفت. در واقع منظور او محترم شمرده شدن ایران در افکار عمومی دنیا و نیز ارزشمند شدن جایگاه ایران نزد دولت‌ها، پس از برجام بوده است. حالا که بی‌نتیجه بودن برجام در حوزه معیشتی و اقتصادی مشخص شده، می‌توان ادعای روحانی درباره آثار معنوی و غیر مادی برجام را نیز بررسی کرد.

برای بررسی این موضوع، می‌توان به همان شعار نمادین حسن روحانی در روزهای تبلیغات ریاست‌جمهوری سال 1392 بازگشت. «پاسپورت»! آیا برجام در وضعیت گذرنامه‌های ایرانی تغییری ایجاد کرده یا خیر؟ براساس اظهارات اخیر روحانی درباره عزت پس از برجام، باید اعتبار و ارزش پاسپورت ایرانی در دوران پسابرجام مورد ارزیابی قرار گیرد. 

بررسی‌ها نشان می‌دهد آنچه آقای روحانی درباره عزت در پسابرجام می‌گوید حداقل در حوزه گذرنامه ایرانی صادق نیست. جدیدترین آمار درباره جدول اعتبار گذرنامه‌ها در دنیا نشان می‌دهد اعتبار گذرنامه ایرانی نسبت به سال 1392 با 12 رتبه کاهش، به رده 98 دنیا سقوط کرده است.  خبرگزاری مهر در این‌باره گزارش داده پاسپورت ایرانی به همراه گذرنامه‌های کشورهای اریتره،‌ اتیوپی،‌ نپال‌، فلسطین و سودان در رتبه 98 دنیا قرار دارد. موسسه هنلی و همکاران (Henley and Partners) موسسه‌ای بین‌المللی است که هر ساله با انتشار جدولی با همکاری اتحادیه حمل‌ونقل هوایی (IATA)، اعتبار گذرنامه‌های هر کشور را رتبه‌ بندی می‌کند. براساس جدول این موسسه، در تیرماه 92 و درست در انتهای دولت دهم، ایران در رتبه هشتادوششم جدول ارزش‌گذاری پاسپورت کشورهای دنیا قرار داشت. پس از روی کار آمدن دولت یازدهم و وعده‌های روحانی مبنی بر آشتی با دنیا و بازگشت عزت به پاسپورت‌ها، ایران با یک پله سقوط در رده هشتادوهفتم جدول سال 2014 قرار گرفت!

در این جدول افراد با در دست داشتن پاسپورت ایرانی می‌توانستند بدون ویزا به 40 کشور دنیا سفر کنند. در جدیدترین گزارش منتشر شده درباره اعتبار پاسپورت کشورهای مختلف جهان‌ توسط این موسسه، ایران در کنار اتیوپی، اریتره و سودان در مکان 98 قرار گرفته است. در این جدول که در دوران پسابرجام یعنی ماه‌های آغازین سال 2016 منتشر شده است براساس داده‌های آماری سال 2015 اوضاع تغییری پیدا نکرده و ایران کماکان در رده نودوهشتم قرار دارد. در گزارش موسسه «هنلی و شرکا» درباره اعتبار پاسپورت کشورهای مختلف جهان، ایران در حالی به صورت مشترک با کشورهای اریتره،‌ اتیوپی،‌ نپال‌، فلسطین و سودان با 37 امتیاز در رتبه 98 قرار دارد که تنها کشورهای لیبی، سوریه، سومالی، عراق، پاکستان و افغانستان دارای اعتبار ویزایی پایین‌تر از ایران هستند.

همچنین وب‌سایتی به نام passportindex، آخرین آمار از میزان اعتبار و ارزش پاسپورت‌های جهان را به نمایش می‌گذارد و پاسخ جامع و کاملی را در اختیار مخاطب خود قرار می‌دهد که اطلاعات آن براساس  رتبه‌بندی در 3 حوزه Visa-Free Score (سفر بدون نیاز به ویزا)، Global Rank (رتبه‌بندی کلی جهانی) و Individual Rank (رتبه‌بندی براساس حقوقی که گذرنامه به شخص شهروند می‌دهد) است. طبق جدید‌ترین طبقه‌بندی این سایت، ایران در رتبه 89 جهان و در کنار لیبی و بنگلادش قرار گرفته است.

همچنین در رتبه‌بندی این سایت، با پاسپورت ایران به 37 کشور بدون ویزا می‌توان سفر کرد. (لغو روادید میان ایران و ارمنستان نیز در این سایت لحاظ شده است.)  از سوی دیگر طی ماه‌های اخیر رفتار سفارتخانه‌های اروپایی در ایران برای ارائه خدمات کنسولی به مردم ایران نیز اعتراضات زیادی را به دنبال داشته است. براساس گزارشات منتشر شده، در کنار برخی از سفارتخانه‌های اروپایی در ایران دلالی‌هایی صورت می‌گیرد که باعث رنجش خاطر مردم شده است.

بر این اساس برخی کارکنان سفارتخانه‌های اروپایی در ایران برای راه دادن متقاضیان به درون سفارت، در برخی اوقات رقم‌های میلیونی از مردم طلب می‌کنند. نکته مهم این است که این رقم تنها برای این اخذ می‌شود که متقاضی بتواند به درون سفارت رفته و درخواست خود را مطرح کند.

طی بررسی‌های صورت گرفته، این دلالی‌ها با هماهنگی سفارتخانه‌ها صورت می‌گیرد. این اقدامات غیرقانونی و دهن‌کجی صریح به مردم ایران که با توهین سفارت آلمان به برخی اساتید ایرانی نیز همراه شد، باعث شد هفته گذشته وزارت امور خارجه با انتشار بیانیه‌ای از مردم بخواهد سفارتخانه‌های اروپایی را «تحریم» کنند. 

در بیانیه وزارت امور خارجه آمده است: به نظر می‌رسد بهترین روش مردمی برای کمک به وزارت امور خارجه برای مواجهه شدید و اصلاح رفتار این دسته از سفارتخانه‌های خارجی، خودداری مردم عزیز و بزرگمنش ایران از مراجعه جز در موارد ضروری به سفارتخانه‌هایی است که با مراجعان برخورد موهن دارند، حتما نباید با سفرهای غیرضروری تجاری یا تفریحی، این دولت‌ها به ادامه رفتار ناپسند کارگزارانشان تشویق شوند.

این بیانیه وزارت امور خارجه البته اعتراض نمایندگان مجلس را به دنبال داشت. نمایندگان مجلس این بیانیه را از سر انفعال دانستند و خطاب به وزارت امور خارجه تصریح کردند به جای آنکه از مردم خواسته شود به مسافرت نروند یا به سفارتخانه‌ها مراجعه نکنند، باید وزارت امور خارجه براساس قانون با تذکر به سفارتخانه‌ها رفتار آنها نسبت به شهروندان ایرانی را تصحیح کند! به هر حال وضعیت پاسپورت و نیز شرایط آمدوشدهای خارجی ایرانیان پس از برجام، شرایط نامساعدی را ترسیم کرده است. شرایطی که هر نامی بتوان روی آن نهاد، قطعا در تضاد و تقابل با مفهوم «عزت» است.