پیشنهاد عباس عبدی به رئیس مجلس

عباس عبدی تحلیلگر و روزنامه‌نگار در روزنامه اعتماد نوشت: شاید در این نکته تردیدی نباشد که مهم‌ترین مساله کشور، مشکلات اقتصادی است. موافق و مخالف، چپ و راست، اصلاح‌طلب و اصولگرا، مذهبی و غیرمذهبی، شهری و روستایی، فقیر و غنی در این مساله اتفاق نظر دارند.

عباس عبدی تحلیلگر و روزنامه‌نگار در روزنامه اعتماد نوشت: شاید در این نکته تردیدی نباشد که مهم‌ترین مساله کشور، مشکلات اقتصادی است. موافق و مخالف، چپ و راست، اصلاح‌طلب و اصولگرا، مذهبی و غیرمذهبی، شهری و روستایی، فقیر و غنی در این مساله اتفاق نظر دارند. اکنون هم که مجلس جدید تشکیل شده است از نمایندگان آن می‌خواهند که کوشش خود را معطوف به حل این مساله کنند.

ولی واقعیت این است که حل مسائل کشور به این راحتی که فکر می‌کنیم، نیست، به ویژه آنکه به احتمال فراوان فقط اندکی از نمایندگان موجود با مسائل اقتصادی آشنایی دارند، حتی آنان هم که آشنا هستند و اقتصاد خوانده‌اند، لزوما بینش اقتصادی ندارند. پس چه باید کرد؟ بنابراین مقدم بر حل مساله اقتصادی کشور، مساله ناآشنایی نمایندگان و سایر دست‌اندرکاران امور با دانش و مهم‌تر از آن با بینش اقتصادی است و باید این مشکل رادر ابتدا حل کرد. برای این کار چند راه وجود دارد.

الف‌ـ فعالیت حزبی و تشکیلاتی که موضوعات و مسائل اقتصادی در قالب احزاب بررسی و برای آنها راه‌حل ارایه شود و سایر نمایندگان ناآشنا با اقتصاد نیز از ایده‌های تولید شده در این گروه‌ها حمایت و تبعیت کنند. طبیعی است که این کار به این سادگی قابل اجرا نیست.

ب‌ـ انتخاب مشاوران اقتصادی از سوی نمایندگان که بعید است چنین کاری در حد و توان همه نمایندگان باشد. مگر آنکه کارشناسان مورد نظر در کمیسیون‌های مجلس حضور یابند که البته کار خوبی است. با این حال کافی نیست، زیرا خود نمایندگان نیز باید حداقلی از آشنایی‌ها را با امور اقتصادی داشته باشند زیرا فهم نظرات کارشناسی نیز به حدی از آشنایی با امور اقتصادی نیاز دارد و چون نمایندگان هر تصمیمی که می‌گیرند برای سال‌ها و حتی دهه‌ها در کشور اثرگذار است و اگر تصمیم خوبی باشد خدمتی بزرگ انجام داده‌اند و اگر تصمیم نادرستی بگیرند خیانتی بزرگ (آگاهانه یا ناآگاهانه) مرتکب شده‌اند، ولی در هر حال اگر تصمیم نادرست اتخاذ شده براساس ناآگاهی از امور باشد، باز هم خیانت محسوب می‌شود. بنابر این ضرورت دارد که خودشان نیز با حدی از امور اقتصادی آشنا باشند.

برای آموزش و آشنایی نمایندگان نمی‌توان آموزش کلاسیک اقتصاد گذاشت که اگر هم ممکن بود، فایده نداشت. پیشنهاد مشخص بنده این است که ریاست مجلس یا هیات رییسه آن، دو جلد کتاب اقتصاد برای همه و بینش اقتصادی برای همه، نوشته آقای دکتر علی سرزعیم را تهیه کرده و به رایگان در اختیار نمایندگان قرار دهند و از آنان بخواهند که کتاب‌ها را در نخستین فرصت مطالعه کنند و در صورت امکان آزمون هم از آنان گرفته شود. این دو کتاب درباره اقتصاد کلان و اقتصاد خرد است که با زبان ساده و روان و با ذکر مثال‌هایی که نمایندگان هر روز با آنها مواجه هستند، نوشته شده است. خواندن این کتاب در درجه اول موجب تقویت بینش اقتصادی خواننده می‌شود.

بینشی که در تصویب هر طرح و لایحه یا نقد رفتارهای دولت بسیار موثر و کارآمد است. مثال‌های طرح شده در آن متنوع و گوناگون است. از مسائل خانوادگی گرفته تا یارانه‌ها، نظام قیمت‌گذاری، نرخ بهره بانکی، اتوبان‌سازی، مجازات قاچاقچیان و قاچاق و سهمیه‌بندی کالا، ... همه را شامل می‌شود. ممکن است با خواندن این مثال‌ها در برخی موارد قانع نشوید، هیچ اشکالی ندارد.

چرا که به احتمال فراوان با بیشتر موارد آن همدلی نشان خواهید داد و اگر با مواردی هم مخالف باشید، حداقل با منطق آن آشنا می‌شوید و این مهم‌تر از هر چیز دیگری است. کتاب اول درباره اقتصاد کلان کاربردی است، همه نمایندگان بدون استثنا لازم است که تا حدی با آن آشنا باشند. شاید توده مردم که فعالیت‌های کوچک و خرد دارند بتوانند صفحات اقتصادی روزنامه و مباحث اقتصادی تلویزیون را نادیده بگیرند ولی چنین چیزی برای نمایندگان مجلس غیرممکن است. نمایندگان مجلس خواسته یا ناخواسته پیوسته با مفاهیمی چون تورم، رشد اقتصادی، رشد نقدینگی، نرخ مشارکت اقتصادی و ضریب جینی مواجه می‌شوند و ناگزیرند تا درکی از آنها داشته باشند.

امروزه حتی فعالان جدی در عرصه کسب و کار نیز خود را محتاج به چنین اطلاعاتی می‌بینند و به همین دلیل بازار دوره‌های مدیریت اجرایی (ام‌بی‌ای) در ایران و در سراسر جهان داغ است. روشن است که این ضرورت برای نمایندگان مجلس با اولویت بیشتری مطرح است.

کتاب دوم درباره اقتصاد خرد کاربردی است و از اهمیت بیشتری برخوردار است؛ زیرا با جزییات رفتارها و زندگی ما و قوانین و مقرراتی که برای آنها نوشته می‌شود ارتباط دارد. مفهوم عقلانیت اقتصادی، مساله چگونگی آشکار کردن ترجیحات و مطلوبیت‌های فردی، تحلیل رفتار بنگاه‌های اقتصادی، موضوع بسیار مهم قیمت و سازوکار عرضه و تقاضا، بحث جدی انحصار و رقابت، مساله کالاهای عمومی و خصوصی، نقش دولت، نظام بازار و... عناوین مهم این کتاب هستند، کتابی که قطعا باید نمایندگان را ملزم به خواندن آن کرد. نیمه نخست کتاب به این موضوع می‌پردازد که سازوکار بازار چگونه کار می‌کند و در کجا کارایی دارد و نیمه دوم کتاب به این موضوع می‌پردازد که سازوکار بازار در کجا کارایی ندارد و باید دولت مداخله کند و اگر قرار است مداخله‌ای صورت گیرد این کار به چه شکل باید انجام شود؛ یعنی درک نقش دولت در اقتصاد.

نمایندگان می‌خواهند درباره سرنوشت این ملت تصمیم بگیرند، پس لازم است با مساله مهم آنان که اقتصاد است نیز حداقلی از آشنایی را داشته باشند. البته به نظر بنده کتاب را باید در سطح وزرا و سطوح مدیریتی دولت نیز الزام به مطالعه کرد. متاسفانه درک و بینش اقتصادی در جامعه ما بسیار ضعیف است و به تبعات تصمیمات خود در این زمینه چندان آشنایی نداریم. اگرچه علوم انسانی و خصوصا دانش اقتصاد در کشور ما رشدی را تجربه کرده است ولی تبدیل این دانش به بینشی کاربردی که در عرصه عمل و حکمرانی به کار آید هنوز صورت نگرفته و این دو جلد کتاب تلاشی ارزنده در این جهت است. با این توضیح روشن می‌شود که بخشی از دلیل عدم حل مسائل اقتصادی در کشور ما، مساله فقدان بینش اقتصادی در تصمیم‌سازان است که باید برای حل آن گام برداشت.