تغییر نگرش روسیه با بحران سوریه

پایگاه خبری تحلیلی «پارس»- محمود شوری رییس گروه مطالعات اوراسیا مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام در تحلیلی برای پارس آورده است: 

1- با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، شاهد بودیم که حضور و میزان تاثیرگذاری روسیه در خاورمیانه به‌شدت محدود شد. در این راستا، مشاهده کردیم که در جنگ نخست خلیج فارس در ابتدای دهه ١٩٩٠ میلادی، روسیه نتوانست نقش جدی را ایفا کند و حتی در جریان حمله نظامی امریکا به عراق در سال ٢٠٠٣، دیدیم که امریکا به مخالفت‌های روسیه برای عدم حمله به عراق توجهی نکرد. این مسائل نشان می‌دهد که روس‌ها جایگاه‌شان را در خاورمیانه از دست داده بودند.

2- از سوی دیگر، مسائل اقتصادی و مشکلات داخلی‌شان موجب شده بود تا روس‌ها علاقه چندانی برای حضور و دخالت در خاورمیانه نداشته باشند. آنها در سال‌های گذشته، خاورمیانه را صحنه پر خطری برای حضور مستقیم خود تصور می‌کردند و از طرفی، حضور و تاثیرگذاری بسیار بالای امریکا در منطقه موجب شده بود تا آنها به این درک برسند که نقش چندانی در خاورمیانه نمی‌توانند ایفا کنند و به همین خاطر، تا قبل از بحران سوریه، شاهد انفعال آنها در خاورمیانه بودیم اما بحران سوریه تاثیر بسیاری در تغییر این نقش‌آفرینی داشت.

 3- سوریه تنها متحد باقی‌مانده برای روس‌ها پس از دوران جنگ سرد در خاورمیانه بود. نگرانی مسکو برای از دست دادن پایگاه‌های نظامی استراتژیکش در لاذقیه و بندر طرطوس که تنها پایگاه‌های نظامی روس‌ها در خاورمیانه هستند، نیز موجب شد تا روسیه درباره سوریه با جدیت بیشتری وارد مساله شود.

4- شرایط خاورمیانه بسیار مبهم و آشفته است و این موجب شده تا از یک طرف، امریکا به عنوان مهم‌ترین قدرت فرامنطقه‌ای موثر در خاورمیانه، دیگر علاقه و تمایلی برای نقش‌آفرینی سابق را در منطقه نداشته باشد و از سوی دیگر، در خلا حضور و نقش‌آفرینی امریکا، قدرت‌های منطقه‌ای دست به ایفای نقش بزنند. به عبارت دیگر، شرایط خاورمیانه منجر شده است تا امکان مانور قدرت‌های بزرگ برای نقش‌آفرینی و ایجاد نظم کاهش یابد و نقش قدرت‌های بزرگ کم‌شود. 

5- در چنین شرایطی حضور روس‌ها در خاورمیانه از موضعی قدرتمندانه موجب شده تا جایگاه این کشور هم افزایش یابد ولی شرایط آشفته و بحرانی منطقه از یک طرف و توانمندی‌های روسیه از سوی دیگر، باعث شده تا این انتظار را نداشته باشیم که آنها بتوانند طی سال‌های آینده مانند شرایط امروز، به شکل جدی در خاورمیانه نقش‌آفرین باشند یا نقش هژمونیک در منطقه داشته باشند. به عبارت دیگر، نه روسیه و نه هیچ قدرت دیگری توانایی تاثیرگذاری صرف نخواهند داشت و نقش و قدرت‌شان محدود است ولی تلاش روسیه در این آشفته‌بازار برای نقش‌آفرینی جواب داده و تداوم این وضعیت نیز بستگی به اراده روس‌ها دارد که تا چه اندازه بخواهند در این میدان، ورود نظامی بیشتری داشته باشند و ریسک‌پذیری کنند.