"دسترسی‌ها" پاشنه آشیل برجام
استاد دانشگاه شهید بهشتی گفت: موضوع دسترسی‌ها پاشنه آشیل برجام است.
به گزارش پارس به نقل از تسنیم، محسن عبداللهی استاد دانشگاه شهید بهشتی در میزگرد از مذاکره تا قطعنامه (بررسی حقوقی نتیجه مذاکرات هسته‌ای ایران و 1+5) که عصر امروز در روزنامه همشهری برگزار شد، اظهار داشت: در 10 روز بعد از تصویب قطعنامه شاهد انواع تحلیل‌ها در ایران و خارج از کشور هستیم ولی تحلیل محتوای این سند مستلزم توجه به دلایل حضور ما در مذاکرات و خواسته‌های ما در قبل و حین مذاکرات هسته‌ای است.
وی با اشاره به دلایل حضور ایران در مذاکرات هسته‌ای افزود: دلیل اول حضور ما در مذاکرات اراده ملت است. یعنی بعد از گذشت 10 سال از پرونده هسته‌ای مردم نشان دادند که خواهان پایان دادن به این جنجال‌ها هستند؛ دلیل دوم وضعیت اقتصادی تحریم‌هاست؛ چرا که تحریم‌ها ما را به سمتی سوق می‌داد که ممکن بود شتاب اقتصادی را به خطر اندازد.
استاد دانشگاه شهید بهشتی ادامه داد: وضعیت سیاسی منطقه دلیل سوم ما برای در حضور مذاکرات بود؛ دولت ایران نیاز داشت که با همسایگان خود برای مبارزه با افراط‌گرایی بسیج ایجاد کند.
عبداللهی با تاکید بر اینکه تحلیل‌گران فراموش کردند که ما در 12 سال گذشته دنبال چه بوده‌ایم، یادآور شد: باید به شعار انرژی هسته‌ای حق مسلم ماست تاکید و توجه شود؛ آیا برجام خواسته اصلی و نیاز ما را پاسخ می‌دهد؟ هدف اصلی برجام شناخته شدن فعالیت‌های هسته‌ای ایران به عنوان فعالیت مشروع و قانونی بود و دومین خواسته ما شناسایی حق غنی‌سازی در ایران بود؛ هیچ کس نمی‌تواند انکار کند که برجام این حق را شناسایی نکرده است.
وی گفت: خواسته بعدی رفع تحریم‌ها و عادی شدن پرونده ایران در شورای امنیت و شورای حکام بود.
استاد دانشگاه شهید بهشتی با بیان اینکه سند برجام را معاهده تلقی نمی‌کنم، یادآور شد: معاهده توافق کتبی میان دولت‌هاست. تهیه کنندگان سند برجام اعلام کرده‌اند که برجام را براساس تدابیر داوطلبانه اجرا می‌کنند و این عبارت مفهوم معاهده را درباره متن برجام از بین می‌برد. مصلحت و دیپلماسی حقوقی ما را به این سمت راهنمایی می‌کند که سند برجام را معاهده ندانیم.
عبداللهی تصریح کرد: عبارت "موافقتنامه دیپلماتیک" واژه مناسبی برای سند برجام است.
وی درباره تصویب متن برجام در مجلس گفت: در قانون آمده که نتیجه مذاکرات نه متن معاهده باید به مجلس ارائه شود که در اینجا واژه ارائه شدن قابل تامل است چرا که دولت باید آن را به عنوان لایحه به مجلس ارسال کند. اگر متن برجام را معاهده ندانیم این موضوع که متن برجام در مجلس یا کنگره تصویب شود یا نشود از اصل 77 خارج می‌شود.
این استاد دانشگاه ادامه داد: فرض کنید متن برجام در مجلس رد شود، اتفاقی نمی‌افتد و فقط مذاکرات بی‌نتیجه می‌ماند. دولت ایران و 1+5 سلسله اعمالی را برای اجرایی شدن برجام انجام می‌دهد که این نیازی به تایید یا رد ندارد.
عبداللهی با بیان اینکه قطعنامه شورای امنیت بدون متن برجام بی‌معنی است، خاطرنشان کرد: اگر برجام عملیاتی نشود، قطعنامه شورای امنیت نیز عملیاتی نمی‌شود و این قطعنامه بدون اثر است. ضمن اینکه اگر برجام اجرایی شود، قطعنامه شورای امنیت تعهداتی فراتر از برجام دارد. این قطعنامه هنوز به مرحله اعتبار داشتن نرسیده و مکانیزمی طراحی کرده که روز اعتبار و تاثیرگذاری آن بعد از روز اجرای شدن برجام است.
وی درباره نقش ایران در تهیه پیش‌نویس قطعنامه شورای امنیت گفت: متن قطعنامه شورای امنیت در وین مورد مذاکره قرار گرفته و یک دلیل طولانی شدن مذاکرات نیز این بود که روسیه و چین در مورد قطعنامه نظر داشتند؛ بنابراین متن قطعنامه در وین مورد مذاکره قرار گرفته و ایران تا جایی که زورش می‌رسیده است، توانسته منافع خود را تامین کند.
استاد دانشگاه شهید بهشتی ادامه داد: ما طی 90 روز از تصویب قطعنامه شورای امنیت نمی‌توانیم کاری انجام دهیم ولی از روز تصویب تا اجرا هر طرفی می‌تواند از اجرا خودداری کرده و آن را به شکست بکشاند ولی وقتی دولتی سندی را می‌پذیرد، از مقاومت مدنی بین‌المللی دور می‌شود.
عبداللهی درباره سازوکار حل اختلاف بین ایران و 1+5 گفت: در هیچ جای شورای امنیت به دولت تحت تحریم اجازه مشارکت و حل اختلاف داده نشده است اما در سازوکار حل اختلاف ایران در سه لایه عضو است. ایران در هیئت مشورتی 3 نفره می‌تواند یک عضو داشته باشد. در متن برجام عبارتی آمده که مفهوم آن این است که اگر آنها بتوانند قطعنامه‌ها را بازگردانند، ایران نیز می‌تواند به قبل از برجام بازگردد. جمهوری اسلامی ایران با این تحلیل که من از برجام خارج می‌شوم، می‌تواند جلوی نقض تعهدات طرف مقابل را بگیرد. البته قبول دارم که دست 1+5 بالاتر است.
وی گفت: شروط حفاظتی مسئله بازگشت‌پذیری تحریم‌ها را دور می‌کند و متن برجام اشاره می‌کند که تمامی قرادادهایی که دولت ایران براساس رفع تحریم‌ها می‌بندد از بازگشت‌پذیری تحریم‌ها مصون می‌مانند؛ دولت ایران می‌تواند قراردادهای نفتی با شرکت‌هایی مانند توتال یا با شرکت‌های هواپیمایی آمریکایی و فرانسوی منعقد کند که حتی اگر تحریم‌ها بازگشت، تحریم دوگانه احیا شده را دور بزنیم.
استاد دانشگاه شهید بهشتی گفت: فرض کنید قطعنامه شورای امنیت با لجاجت برخی کشورها بازگشت ولی هیچ گارانتی وجود ندارد که اتحادیه اروپا تحریم‌های خود را با قطعنامه شورای امنیت مجددا بازگرداند مگر اینکه ایران اقداماتی همچون انفجار اتمی یا غنی‌سازی 20 درصد به بالا انجام دهد. به هیچ وجه نمی‌توان تصور کرد که تحریم‌های یکجانبه اتحادیه اروپا دوباره بازگردد. ضمن اینکه ما آسیب‌هایی را از اتحادیه اروپا دیدیم نه شورای امنیت.
عبداللهی تصریح کرد: اگر دولتی خودسرانه و بدون دلیل از مکانیزم "ماشه" استفاده کند، بعید است که اتحادیه اروپا خود را به وضعیت سال 2006 و 2007 در ایران بازگرداند.
وی درباره بحران‌سازترین قسمت برجام گفت: بحران سازترین قسمت برجام موضوع دسترسی‌هاست اگر به تعهداتی که ایران قبول کرده، نگاه کنیم می‌بینیم که این تعهدات کمی است. یعنی ایران متعهد شده که تعداد سانتریفیوژ خود را کم کند یا قلب راکتور را درآورد؛ این تعهدات کیفی نیست و ایران را متهم به نقض برجام نمی‌کند.
این استاد دانشگاه افزود: تنها جایی که برای ایران مشکل ایجاد می‌کند، موضوع دسترسی‌هاست و این قسمت از برجام می‌تواند برای ما نگرانی‌هایی را به وجود آورد. برجام دسترسی‌ها را در اختیار آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قرار داده و این آژانس حق دارد که در مورد سایت‌های اعلام نشده ایران درخواست بازدید کند و در متن برجام تصریح شده که این بازرسی صرفا برای هدف راستی‌آزمایی وجود و عدم وجود داست.
عبداللهی ادامه داد: در این مرحله به ایران فرصت داده شده که راه حل جایگزین را ارائه کند و اگر آنها قانع نشدند، آژانس می‌تواند آن را در کمیسیون مطرح کند و ایران نیز باید با کمیسیون مربوطه مشورت کرده و اگر قانع نشدند شاهد رای‌گیری هستیم. در متن برجام آمده از 8 عضو کمیسیون 5 رای تصمیم می‌گیرد که ایران اجازه دسترسی بدهد یا ندهد. البته در این 8 رای ایران و شرکای آسیایی صاحب رای هستند و این موضوع می‌تواند رسیدن به 5 رای را سخت کند.
وی یادآور شد: آژانس انرژی اتمی دسترسی‌ها را تقاضا کرده و این آژانس دارای شخصیت حقوقی مستقل است و وسیله دست ایالات متحده آمریکا نیست.
استاد دانشگاه شهید بهشتی افزود: در متن برجام گفته شده که دسترسی‌های خارج از پروتکل بیشتر از 15 سال نخواهد بود ولی آمریکایی‌ها آن را نامحدود اعلام کردند اما برجام چیز دیگری می‌گوید.
وی درباره محدوده زمانی برجام گفت: در متن برجام هیچ بندی وجود ندارد که محدوده زمانی برای آن در نظر گرفته باشد ولی در تعهدات سال دهم ذکر شده و مهمترین تعهدات طرفین و ایران به 10 سال معطوف شده است. لذا می‌توان نتیجه گرفت سند برجام 10 ساله است.
عبداللهی در پایان خاطرنشان کرد: البته یک سلسله تعهدات کوچک باقی می‌ماند که تا 25 سال طول می‌کشد ولی با از دستور خارج شدن پرونده ایران از شورای حکام و شورای امنیت سازمان ملل اهرم فشار قابل ملاحظه‌ای در دست غربی‌ها نمی‌ماند و فقط موارد جزئی بی‌اهمیت باقی می‌ماند. بنابر این سند برجام سند 10 ساله است.
ارسال نظر