۵ موضوعی که پیش از توافق هسته‌ای باید حل و فصل شود

به گزارش پارس به نقل از تسنیم ، سایت تحلیلی پولیتکیو در یادداشتی به  5 حوزه اصلی مورد اختلاف بین ایران و قدرت‌های جهانی در مذاکرات هسته‌ای پرداخت. دور نهایی مذاکرات هسته‌ای در شهر وین از روز گذشته در سطح وزرای خارجه آغاز شده است. مذاکره کنندگان تلاش می‌کنند تا ضرب الاجل سی ام ژوئن برای یک توافق هسته ای تاریخی را رعایت کنند، ضمن این که هیچ تضمینی وجود ندارد که در این زمینه ها توافقی هم به دست آید.

این موضوع که هر طرف تا چه اندازه به این مباحث ، از جمله روند برداشته شدن تحریم‌ها و چگونگی بازگشت دوباره تحریم ها در صورت نقض ایران اهمیت می‌دهد، تا حد زیادی تعیین می‌کند که آیا توافق هسته‌ای با ایران به دست خواهد آمد یا نه.

در حالی که بسیاری از مسائلی که در بیانیه لوزان درباره آنها تصمیم گیری نشده، بیشتر ماهیت فنی دارند، موانع واقعی برای دستیابی به توافق، بیشتر سیاسی است.

با توجه به برخی از عناصر اساسی شناخته شده از جمله تعهد قبلی ایران به محدود کردن تعداد سانتریفیوژهایی که برای یک دهه آینده فعالیت می‌کنند، معیار یک توافق نهایی بستگی به حل و فصل مسائل ذیل دارد:‌

1- رفع تحریم ها:  هیچ موضوعی در میان دو طرف دست کم از نظر اظهارنظرها، به اندازه این سئوال که تحریم‌های علیه ایران با چه سرعتی باید برداشته شود، اختلاف برانگیز نبوده است. دولت‌های غربی، اصرار دارند که تحریم‌ها به تدریج و بر مبنای گام‌های عملی ایران در اجرای توافقنامه برداشته خواهد شد. ولی آیت الله علی خامنه ای، رهبر معظم ایران در سخنرانی اخیر خود، بار دیگر تاکید کرد که تحریم ها باید به یکباره و در زمان به توافق رسیدن برداشته شود.
برخی از کارشناسان بر این باورند که این اختلاف می تواند از طریق ایجاد مکانیسمی برای برداشته شدن تحریم ها با فرض همکاری ایران حل شود.

2- بحث شفافیت. ایران تاکید دارد که برنامه هسته‌ای صلح آمیز دارد. اما سازمان‌های اطلاعاتی غرب خلاف این نظر را دارند. جمهوری خواهان، مقامات اسرائیلی و دیگران می‌خواهند که ایران به طور کامل برنامه های هسته‌ای تسلیحاتی گذشته خودرا بپذیرد. ولی جان کری وزیر خارجه آمریکا در اوایل این ماه گفت که آمریکا به گذشته برنامه هسته ای ایران تمرکز ندارد بیشتر از هر چیز نسبت به ممانعت از دستیابی ایران به بمب اتم در آینده نگران است. این موضوعی است که به نظر می‌رسد غرب می‌خواهد از طریق آن از ایران امتیاز بگیرد. یک توافق نهایی می تواند به ایران اجازه دهد که بر این انکار خود باقی بماند و در مقابل به آژانس بین المللی انرژی اتمی اطلاعات کافی بدهد تا این نهاد نظارتی را قانع کند تا به فهم فعالیت های هسته ای گذشته ایران و ظرفیت های آینده آن آگاه شود.

3- بحث  تحقیق و توسعه است. سخت ترین بخش ساختن یک بمب هسته ای، غنی سازی اورانیوم در سطح بسیار بالا است. ایران در حال حاضر، مدل های ابتدایی سانتریفیوژ را دارد که فرایند غنی سازی را به کندی انجام می دهد، ولی در حال تحقیق درباره سانتریفیوژهایی است که به مراتب با سرعت بیشتری بچرخد.  چارچوب توافق دوم آوریل ایران را از استفاده از سانتریفیوژهای پیشرفته به مدت یک دهه منع کرده است، ولی لحن آن درباره این که در تحقیق و توسعه سانتریفیوژ ایران تا چه حد می تواند از این سانتریفوژها برخوردار باشد، ابهام دارد.
باراک اوباما، رئیس جمهوری آمریکا در ماه آوریل در مصاحبه با رادیو ملی آمریکا (NPR) منجر به برانگیخته شدن برخی نگرانی ها شد. وی در این مصاحبه اظهار داشت که در خلال سیزده تا پانزده سال توافق هسته ای، ایران می تواند سانتریفیوژهای پیشرفته خود را نصب کند، امری که فرصت لازم برای سلخت بمب را "تقریبا به صفر" کاهش می دهد.

4- نقض(تعهدات) و مجازات: این مسئله که در صورت نقض مفاد توافق توسط ایران چه مجازاتی باید در نظر گرفته شود، از جمله مواردی است که میان آمریکا با دیگر شرکای مذاکراتی اش، اختلاف ایجاد کرده است. این سوال مطرح است که چگونه تحریم های بین المللی برداشته شده با توافق مجددا به سرعت اعمال شود. کنگره مطمئنا، تحریم های مربوط به خود را با سرعت مجددا اعمال می‌کند، اما این اعمال مجدد تحریم های شورای امنیت سازمان ملل مسئله ساز است، به ویژه اگر مناقشاتی در میان اعضای گروه 1+5 درباره چگونگی اجرای آن وجود داشته باشد. یکی از راه حل ها این است که شورای امنیت می تواند تحریم های ایران را برای بازه های 6 ماهه تعلیق کند و در (پایان) هر دوره تایید اعضای آن لازم باشد.

5-  بی‌اعتمادی و  بازرسی: از ابتدا، منتقدان مذاکرات می گفتند که درباره هیچ توافقی ایران قابل اعتماد نیست؛ مقامات امریکا می گویند بحث اعتماد مطرح نیست.جان‌کری در ماه نوامبر سال 2013 گفت:"هیچ چیز بر اساس اعتماد نیست." این توافق بر مبنای اعتماد نیست و فقط بازرسان هستند که می توانند اجرای توافق را تائید کنند. با این حال درباره دسترسی به سایت های ایران حساس و نظامی ایران اختلاف نظر وجود دارد. این اختلاف به تنهایی قادر است مانع از توافق شود.