تحویل سامانه موشکی اس۳۰۰ توازن نظامی منطقه را به نفع ایران تغییر خواهد داد

به گزارش پارس به نقل از اشراف اندیشکده مطالعات امنیت ملی در مقاله‌ای به قلم زوی ماگن محقق ارشد این مؤسسه و سفیر سابق رژیم صهیونیستی در روسیه می‌نویسد: تصمیم روسیه در نیمه آوریل مبنی بر لغو ممنوعیت فروش سامانه موشکی ضدهوایی اس۳۰۰ به ایران موجب تعجب جامعه بین‌المللی شد. توافقی که در سال ۲۰۰۷ امضا شده، از سال ۲۰۱۰ در راستای مشارکت روسیه در نظام تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران معلق شد. همچنین موافقت دوجانبه‌ای غیرعلنی با اسرائیل نیز شکل گرفته بود. این سامانه‌ها در طی این دوره نیز به سوریه یا مصر تحویل نشدند.

■ اس۳۰۰ توازن نظامی منطقه را به نفع ایران بر هم می‌زند ■ 

بنابراین، در نگاه اول چنین به نظر می‌رسد که در مسکو یک تغییر مهم سیاسی رخ داده است. سؤال اصلی آن است که آیا این تغییر بخشی از تغییر راهبردی در سیاست منطقه‌ای روسیه و نگرش آن نسبت به اسرائیل است یا صرفاً یک حرکت تاکتیکی ناگهانی است. برای تعیین واکنش مؤثر اسرائیل، درک این دلیل این رفتار اهمیت زیادی دارد.

واضح است که حرکت روسیه موجب تغییر توازن نظامی منطقه می‌شود. اس۳۰۰ تغییردهنده شرایط بازی است. این سامانه موجب می‌شود که عملیات اسرائیل یا آمریکا در حریم هوایی ایران بسیار دشوارتر شود. اگر ایران نخواهد برنامه هسته‌ای نظامی خود را، آنطور که در توافق هسته‌ای آتی با قدرت‌های مطرح بین‌المللی قید شده، از بین برده یا کاهش دهد، این مسئله اهمیت بسیاری می‌یابد. در این بستر، حرکت روسیه بسیار واضح و پیامی بی‌پرده است.

■ حرکت روسیه موجب نگرانی شدید اسرائیل شده است ■ 

همچنین ظاهراً این حرکت نشان‌دهنده تغییر در نگرش روسیه نسبت به اسرائیل است. علیرغم پیامدهای راهبردی، هیچ هماهنگی قبلی با اورشلیم صورت نگرفته است. همه این مسائل باعث می‌شود که تصمیم‌گیرندگان اسرائیل با یک معمای جدی و نیاز مبرم به تحلیل دقیق تفکر روسیه روبرو شوند.

بنابراین چه دلیلی پشت این حرکت روسیه نهفته است؟ البته اولین نکته مورد توجه برای مسکو، مسئله روابط آینده‌اش با ایران است. در سال گذشته، ایران جبهه روسیه را که کاملاً بدان محدود شده بود ترک کرده و وارد گفتگو با غرب شد. برای روسیه، نفس این گفتگوها نوعی خیانت محسوب می‌شد. و این حقیقت که گفتگوها ظاهراً به سمت یک توافق هسته‌ای پیش می‌رود بدان معنا است که ایران به زودی از نظر اقتصادی با غرب وارد تعامل می‌شود که می‌تواند به منافع روسیه آسیب بزند.

■ روسیه از خصومت دائمی غرب با منافع این کشور دم می‌زند ■ 

با وجود توافق اس۳۰۰ ، هم اسرائیل و هم روسیه دلایل بسیار خوبی دارند که از تنش‌های دیپلماتیک دوری کنند. بنابراین روسیه سعی دارد از طریق فروش اس۳۰۰ ، و یک سری پیشنهاد‌های اقتصادی جذاب که صرفاً بدان منظور طراحی شده که ایران را فریفته و به سوی رابطه صمیمی و ممتاز قبل سوق دهد، خسارت احتمالی را به حداقل برساند. همچنین مسکو به دلیل رقابت مستمرش با غرب، ملاحظات جهانی گسترده‌تری دارد. روسیه مدعی است که غرب همواره علیه منافع این کشور اقدام می‌کند. از نگاه روسیه، جدی‌ترین جلوه این دشمنی در ادامه «گسترش ناتو و اتحادیه اروپا در شرق»، و به سمت کشورهای اتحاد سابق جماهیر شوروی مشخص می‌شود. آخرین نمونه از تجاوز مشهود غرب مسئله اوکراین بود. روسیه با توسل به زور اقدام به تلافی کرد، و به کریمه یورش برده و از نیروهای جدایی‌طلب اوکراین حمایت کرد. این مسئله موجب واکنش شدید غرب در قالب تحریم‌های اقتصادی علیه روسیه شد.

■ روسیه به دنبال حفظ رابطه با ایران و اعمال فشار غیرمستقیم بر غرب است ■ 

حال روسیه به سختی تلاش می‌کند تا از تأثیرات نظام تحریم‌ها که اقتصادش را به رکود کشانده بگریزد –این تأثیرات تا حدی بوده که مسکو نگران است که این رکود اقتصادی موجب بی‌ثباتی و تضعیف بنیان حکومت شود. توافق اس۳۰۰ با ایران، که ارزشی حدود ۸۰۰ میلیون دلار دارد و هزینه آن قبلاً پرداخت شده، اقتصاد آشفته روسیه را از جریمه سرسام‌آور نقص پیمان رها می‌کند. مهم‌تر از آن، این توافق به روسیه امکان می‌دهد با اعمال فشار غیرمستقیم در مقابل فشار غرب واکنش نشان دهد. یکی از اهرم‌های فشار روسیه اقدامات سریع‌تر در خاورمیانه است –که بخشی از آن برای دور کردن توجه‌ها از جبهه مستقیم روسیه و بخش دیگر برای اعمال فشار در حوزه‌های دیگری است تا مانند وزنه تعادلی در مقابل فشار غرب در اروپای شرقی عمل کند.  

■ رضایت اوباما از فروش اس۳۰۰ به ایران ■ 

مهم آنکه با برداشتن ممنوعیت فروش اس۳۰۰ ، آمریکا واکنش تندی نشان نداد. حتی برخی مفسران اظهار داشتند که دولت «اوباما» از این تصمیم خوشحال است و این مسئله را به عنوان حرکتی تلقی می‌کند که می‌تواند انگیزه ایران را برای رسیدن به توافق در پرونده برنامه هسته‌ای‌اش را افزایش دهد.

اسرائیل در تمام این مسائل نقشی نداشته است. این نکته صحیح است که حقیقت فروش اس۳۰۰ نشان می‌دهد که روسیه حاضر است روابط خود با اسرائیل را، در صورت لزوم فدا کند. از سوی دیگر، اسرائیل در کنار ایران، ترکیه، عربستان سعودی و مصر، از نگاه روسیه به عنوان یک عامل منطقه‌ای بسیار مهم تلقی می‌شود. اسرائیل هدف روسیه نیست. برعکس، روسیه سعی دارد از مقابله با اسرائیل بپرهیزد. سیاست آنها در سال‌های اخیر آن بوده که زمینه مشترکی را یافته و حوزه‌های همکاری سودمند متقابل را گسترش دهند.

■ روسیه در سال‌های اخیر فعالیت خود در خاورمیانه را افزایش داده است ■ 

در نتیجه، روابط روسیه و اسرائیل در سطح دوجانبه شکوفا شد. در واقع، این دو توانسته‌اند به چندین تفاهم ضمنی مهم دست یابند. برای مثال، اسرائیل از مخالفت با روسیه در دوره جنگ در اوکراین امتناع کرد و با وجود فشار شدید آمریکا و اروپا، به نظام تحریم‌های غرب ملحق نشد. روسیه به نوبه خود در طول عملیات صخره مستحکم در غزه، در تابستان گذشته، به جمع منتقدان اسرائیل نپیوست.

روسیه اخیراً در خاورمیانه بسیار فعال بوده است، و موضع خود را نه تنها در ایران، بلکه در هر جایی که ممکن بوده گسترش داده است. روسیه از محور شیعه به رهبری ایران، که شامل سوریه و حزب‌الله شده و شاخه‌هایی در یمن و عراق نیز دارد، حمایت می‌کند. اما، همزمان با کشورهای سنّی میانه‌رو مانند مصر –که ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه در نیمه فوریه از آن دیدار کرد- و عربستان سعودی و اردن نیز همکاری دارد. در واقع، روسیه با هیچ یک از طرفین اختلاف سنّی-شیعه سر جنگ ندارد. برعکس، آنها می‌خواهند روابط حسنه‌ای را با همه طرفین داشته باشند.

■ روسیه هیچ تمایلی به مقابله یا رودر رو شدن با اسرائیل ندارد ■ 

در این شرایط منطقه، روسیه هیچ تمایلی برای رویارویی با اسرائیل ندارد. به اعتقاد من، روسیه سعی دارد با فروش اس۳۰۰ منافع جهانی، منطقه‌ای و داخلی خود را پیش ببرد، اما قصد آشفته کردن روابطش با اسرائیل را ندارد. این پیامی است که روسیه سعی دارد به اورشلیم بدهد.

با این حال، حرکت روسیه موجب ناامیدی و نگرانی شدید در اسرائیل شده است. این حرکت موجب ضربه امنیتی و راهبردی شدیدی به اسرائیل می‌شود. به علاوه، این اقدام موجب ترس از تمام رفتارهای روسیه در منطقه می‌شود.

صداهایی از داخل اسرائیل به گوش می‌رسد که خواستار واکنشی شدید هستند. برخی حتی تا آنجا پیش رفته‌اند که درخواست خرابکاری در منافع دیگر روسیه در نقاط دیگر جهان، مثلاً از طریق عرضه تسلیحات به رقبای روسیه همچون اوکراین را دارند. چنین روندی به معنای مقابله با روسیه، فراتر از مسئله اس۳۰۰ است. چنین اقدامی اشتباهی جدی خواهد بود. واضح است که روسیه به دنبال مقابله با اسرائیل نیست و اسرائیل نیز نباید به دنبال آن باشد.

■ روسیه و اسرائیل هردو قدرت آسیب زدن به منافع یکدیگر را دارند ■ 

به هر حال، اسرائیل نمی‌تواند در مقابل فروش اس۳۰۰ بیکار بنشیند. اسرائیل باید پیام‌های دیپلماتیک تندی را ارسال کرده و از روسیه بخواهد این فروش را تعدیل یا لغو کرده، یا در حوزه دیپلماتیک و اقتصادی به اسرائیل تاوان دهد –برای مثال، در سازمان ملل و در مسئله فلسطین از اسرائیل طرفداری کرده و به طور طبیعی با اسرائیل مخالف نکند، و در حوزه اقتصادی، در پروژه‌های مشترک بزرگ به دنبال همکاری با اسرائیل باشد.

از سوی دیگر، هر دو طرف متوجه هستند که طرف مقابل یک عامل مهم منطقه است و قدرت آسیب زدن به منافع دیگری را دارد. برای اسرائیل، با توجه به تشدید تنش‌های منطقه‌ای، روابط حسنه با روسیه می‌تواند بسیار مفید باشد، و بالعکس، روابط تیره موجب ضررش خواهد بود. از سوی دیگر روسیه نیز اسرائیل را یک عامل مهم می‌داند که با توجه به ظرفیتش در تغییر توازن قدرت منطقه می‌تواند برای روسیه دردسرساز شود. بنابراین روسیه سعی دارد بسیار محتاط عمل کند. به هر حال، ظاهراً تحویل عملی موشک‌ها به ایران نیازمند زمان قابل توجهی است. بنابراین، با وجود معاهده اس۳۰۰ ، هم اسرائیل و هم روسیه دلایل بسیاری دارند که از تنش‌های دیپلماتیک دوری کنند.