جریان شناسی روسای سازمان صدا و سیما

به گزارش پارس به نقل از دیدبان، انتخاب رئیس صدا و سیما بعد از اصلاح قانون اساسی در سال ۶۸ بر عهده مقام رهبری قرار داده شده است و رئیس سازمان صدا و سیما که تا قبل از آن توسط شورای سرپرستی متشکل از رؤسای سه قوه انتخاب می شد بعد از اصلاح قانون اساسی در دوره‌هایی پنج ساله توسط مقام معظم رهبری منصوب می شوند. انتصاب محمد سرافراز به عنوان ریاست جدید سازمان بهانه ای شد تا به بررسی سوابق و عملکرد رؤسای پیشین این سازمان بپردازیم.

صادق قطب زاده

قطب زاده به عنوان اولین رئیس سازمان صدا و سیما بعد از انقلاب کار خود را از سال ۵۸ در این سازمان آغاز کرد.وی در اسفندماه ۱۳۱۴ در تهران متولد و تحصیلات مقدماتی را مدرسه دارالفنون گذراند.

قطب زاده از زمان جریان ملی شدن صنعت نفت وارد مبارزات سیاسی شد که به دلیل برخی مخالفت‌ها با رژیم پهلوی و فضای سیاسی بسته قبل از انقلاب، مجبور به ترک ایران و سفر به آمریکا در سال ۳۷ شد.وی در زمان حضور امام خمینی(ره) در پاریس به ایشان پیوست و در هنگام بازگشت امام به ایران در ۱۲ بهمن ماه، یکی از همراهان ایشان در هواپیما بود که با پیروزی انقلاب به عنوان عضو شورای انقلاب و رییس سازمان رادیو تلویزیون منصوب شد. وی مدت کوتاهی نیز به عنوان جانشین وزارت خارجه پس از استعفای دولت موقت و مسئولیت بنی صدر در وازرت خارجه فعالیت می‌کرد. در این دوره وی تلاش زیادی از یک سو برای آزادی گروگان‌های آمریکایی و از سوی دیگر برای بازگرداندن شاه به ایران انجام داد.

حضور قطب زاده به همراه دکتر مبلغی، قائم مقام وقت سازمان در آبان ماه سال ۵۹ در برنامه‌ای تلویزیونی با عنوان بحث آزاد درباره عملکرد رادیو تلویزیون پس از انقلاب در حالی که کشور در شرایط جنگی به سر می‌برد، جنجال ها و حاشیه های بسیاری را بوجود آورد که در نهایت منجر به بازداشت و برکناری قطب زاده شد. در پی پخش این برنامه انتقادی ستاد تبلیغات شورای عالی دفاع و دادستان کل کشور بیانیه‌هایی منتشر کردند. ستاد تبلیغات جنگ با انتقاد از آنچه گروه‌گرایی‌های ناشی از نبود تقوا می‌خواند، از پیگیری پخش این برنامه از طریق مراجع قضایی کشور خبر داد.

همزمان آیت‌الله موسوی اردبیلی دادستان کل کشور طی بیانیه‌ای حجج‌الاسلام علی‌اکبر محتشمی‌پور و عبدالله نوری را مشترکاً به سرپرستی صدا و سیما و دکتر ندیمی را به عنوان سرپرست شبکه دوم سیمای جمهوری اسلامی ایران منصوب کرد. در این بیانیه آمده بود این افراد تا معرفی سرپرست از سوی قوای سه‌گانه در این سمت‌ها باقی می‌مانند.

بعد از این اتفاق، قطب زاده دستگیر و راهی زندان اوین شد، و بعد از مدت کوتاهی آزاد شد. اما در سال ۶۱ به اتهام شرکت در کودتا و تلاش برای ترور امام خمینی(ره) دستگیر و روانه زندان شد. دادگاه قطب زاده در مرداد ۶۱ تشکیل شد و بعد از ۲۰ روز محاکمه، سرانجام از سوی محمدی ری‌شهری به اعدام محکوم و در سحرگاه روز بیست و چهارم شهریور ۱۳۶۱ حکمش به اجرا درآمد.

سرپرستی مشترک علی اکبر محتشمی‌پور و عبدالله نوری

با برکناری قطب زاده از ریاست سازمان صدا و سیما، طی سالهای ۵۹ تا ۶۱ سید علی اکبر محتشمی پور و عبدالله نوری به صورت مشترک سرپرستی سازمان صدا و سیما را بر عهده داشتند.

سید علی‌اکبر محتشمی‌پور متولد سال ۱۳۲۵ در تهران است. در سوابق وی وزیر کشور کابینه دوم میر حسین موسوی، نماینده دوره‌های سوم و ششم مجلس شورای اسلامی، همکاری در جهت راه اندازی حزب‌الله لبنان و دبیرکلی کنفرانس بین‌المللی حمایت از قدس به چشم می‌خورد. وی همچنین عضو مجمع روحانیون مبارز است که اقدامات وی در جهت تشکیل کمیته صیانت از آرا در سال ۸۸ و برخی مواضع و اظهاراتش بعد از انتخابات سال ۸۸ مورد انتقاد فراوانی قرار گرفت.

عبدالله نوری نیز متولد ۱۳۲۸ و یکی از روحانیون اصلاح‌طلب است. در سوابق وی وزیر کشور دولت هاشمی رفسنجانی و محمد خاتمی، نمایندگی مجلس پنجم و مجلس دوم و عضویت در شورای شهر اول به چشم می‌خورد.

سید محمد موسوی خوئینی ها

سید محمد موسوی خوئینی ها طی سالهای ۱۳۶۱ تا ۱۳۶۳ سرپرستی سازمان صدا و سیما را به عهده داشت. وی در سال ۱۳۲۰ در قزوین متولد شد. دروس طلبگی را در شهر قزوین شروع کرد و سال ۱۳۴۰ راهی حوزه علمیه قم شد. نقطه شروع فعالیت‎های موسوی خوئینی‎ها به عنوان یک عضو فعال سیاسی، بعد از انقلاب و در جریان تسخیر لانه جاسوسی بود. در واقع از همان زمان به بعد بود که او شناخته شد و نامش تا حدی روی زبان‎ها افتاد. وی در طول دوران نگه‎داشتن دیپلمات‎های آمریکایی توسط دانشجویان یکی از افراد تأثیرگذار بر روند اتفاقات بود.

خوئینی ها بعد از اتمام مسئولیتش در سرپرستی صدا و سیما وارد دستگاه قضائی کشور شد و به عنوان دادستان کل کشور معرفی شد و بعد از تشکیل مجمع روحانیون مبارز به این تشکل پیوست. در مجامع سیاسی او را به عنوان فردی که از پشت پرده بر جهت گیری های جریان اصلاحات مؤثر است معرفی می‌کنند.

محمد هاشمی رفسنجانی

محمد هاشمی برادر اکبر هاشمی رفسنجانی رئیس بعدی سازمان صدا و سیما بود که به مدت ده سال عهده دار این سمت بود. وی از سال های ۶۳ تا ۷۳ ریاست سازمان را بر عهده داشت که تا سال ۶۸ و قبل از اصلاح قانون اساسی به عنوان مدیر عامل و بعد از آن یعنی تا سال ۷۳ به عنوان رئیس سازمان صدا و سیما از طرف مقام معظم رهبری در رأس این سازمان قرار گرفت.

وی متولد ۱۳۲۱ در روستای بهرمان، شهرستان رفسنجان در استان کرمان است. از فعالیت‌های سیاسی - اجتماعی او می‌توان به مشارکت فعال در نهضت اسلامی امام خمینی (ره) اشاره کرد که به دستگیری و تبعید و زندانی شدن وی انجامید. محمد هاشمی برای ادامه تحصیلات دانشگاهی به آمریکا رفت و در دوران دانشجویی از مبارزین خارج از کشور بود و در این دوران او به همراه ابراهیم یزدی، چمران، مظفر پرتو ماه و ایزدی، بنیانگذار انجمن اسلامی گروه فارسی زبان بودند.

وی پس از پیروزی انقلاب و بازگشت به ایران در سمت های اجرایی و مدیریتی مشغول به کار شد که یکی از مهمترین مسئولیت‌های وی ریاست بر سازمان صدا و سیما بود. هاشمی همچنین یکی از اعضای حقیقی مجمع تشخیص مصلحت نظام (طی سالهای ۷۵ تا ۹۰) بود که از سال ۹۰ به بعد به عنوان رئیس دفتر رئیس مجمع تشخیص مصحلت نظام فعالیت می‌کند.

علی لاریجانی

رئیس بعدی سازمان صداو سیما علی لاریجانی فرزند مرحوم آیت‌الله میرزا هاشم آملی، از مراجع عظام تقلید و از علماء برجسته حوزه‌های علمیه نجف و قم بود. وی در سـال ۱۳۳۶ هجری شمسی در نجف اشرف متولد شد.

لاریجانی در روزهای نخست پیروزی انقلاب اسلامی وارد سازمان صدا و سیما شد و یک دوره از فعالیت را در آن سازمان آغاز کرد. در دوران دفاع مقدس و از سال ۱۳۶۱ به سپاه پاسداران پیوست و در سمت معاونت سپاه و جانشین ستاد کل سپاه پاسداران تا سال ۷۱ خدمت کرد. پس از آن مدتی مسئولیت وزارت فرهنگ و ارشاد را پذیرفت و از سال ۱۳۷۳ با حکم رهبر معظم انقلاب به ریاست سازمان صدا و سیما منصوب شد. وی بعد از خروج از صدا و سیما کاندیدای انتخابات ریاست جمهوری شد و با پیروزی محمود احمدی نژاد در انتخابات ریاست جمهوری نهم از شهریور سال ۱۳۸۴، با حکم رئیس جمهور به دبیری شورای عالی امنیت ملی منصوب و هدایت پرونده هسته‏ای ایران را به عهده گرفت.

لاریجانی پس از استعفا از سمت دبیری شورای عالی امنیت ملی با رأی مردم قم به مجلس هشتم راه یافت و ریاست آن را برعهده گرفت که این موضوع در مجلس نهم نیز تکرار شد و او بار دیگر به ریاست خانه ملت رسید.

دوره مدیریت لاریجانی در صدا وسیما دوران تحول و توسعه کمی این سازمان بود به طوری که صدا و سیمایی که در سال ۱۳۷۳ تنها دو شبکه تلویزیونی ۷ ساعته و ۲ شبکه رادیویی داشت، بعد از ریاست لاریجانی دارای ۷ شبکه تلویزیونی و ۸ شبکه رادیویی ملی و سراسری،۳۰ شبکه رادیویی استانی و ۲۴ شبکه تلویزیونی استانی شد.

تأسیس چند شبکه بین المللی از جمله شبکه های جام جم ۱ و ۲ و ۳ برای ایرانیان خارج از کشور و شبکه های سحر و العالم در دوران ریاست علی لاریجانی به صورت گرفت. در این دوران علاوه بر توجه به توسعه کمی در سازمان، تلاش هایی نیز برای توسعه کیفی و ارتقای محتوای برنامه های پخش شده در رادیو و تلویزیون صورت گرفت.بسیاری از برنامه ها و آیتم های جدید رادیو و تلویزیونی در این دوره ایده گذاری شد؛ ساخت طنزهای مناسبتی، رشد موسیقی پاپ، پخش زنده مسابقات ورزشی، افزایش تولید سریال های هفتگی نمایش فیلم های سینمایی دنیا، ساخت انواع مسابقات تلویزیونی و تنوع در برنامه های کودک، همچنین افزایش و تنوع در بخش های خبری از جمله ی این اقدامات بود.

در حوزه سیاسی هم با توجه به فضای حاکم در آن زمان که با دوران دوم خرداد و هجمه گروه های روشنفکری و سکولار به برخی اصول اعتقادی و دینی مردم همراه شده بود صدا و سیما نقش جدی تری ایفا کرد و باعث شد که حمله به صدا و سیما با عنوان "سیمای لاریجانی" به سوژه ثابت برخی رسانه های اصلاح طلب تبدیل شود. پخش فیلم "کنفرانس برلین" و برنامه "هویت" از جمله مواردی بود که هجمه گسترده رسانه‌های اصلاح‌طلب به علی لاریجانی را به دنبال داشت.

عزت الله ضرغامی

عزت الله ضرغامی در خردادماه سال ۸۳ با حکم مقام معظم رهبری به ریاست این سازمان منصوب شد و در مهر ماه سال ۸۸ نیز حکم وی به مدت ۵ سال دیگر تمدید گشت.وی متولد ۱۳۳۸، متاهل و دارای ۴ فرزند است.وی فارغ التحصیل مهندسی عمران از دانشگاه صنعتی امیرکبیر و مدیریت در مقطع کارشناسی ارشد است. ضرغامی عضو شورای مرکزی انجمن اسلامی دانشجویی دانشگاه امیر کبیر بود که پس از انقلاب فرهنگی، معاون فرهنگی جهاد دانشگاهی این دانشگاه شد و همراه با سایر دانشجویان مسلمان پیرو خط امام در فتح لانه جاسوسی مشارکت داشت.

وی از سال ۶۵ به عنوان مشاور طرح و برنامه شورای عالی انقلاب فرهنگی و عضوکمیسیون مشورتی این شورا مشغول فعالیت شد و از سال ۷۱ تا ۷۶ نیز به عنوان مشاور عالی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، معاون امور مجلس و استانها و معاون امور سینمایی این وزارتخانه فعالیت می‌کرد.

ضرغامی همچنین سابقه عضویت در شورای عالی سیاستگذاری خبرگزاری جمهوری اسلامی و شورای نظارت برسازمان صدا و سیما رادارد. وی از سال ۷۶ تا ۷۹ معاون امور مجلس وزارت دفاع و پس از آن تا ۸۳ به عنوان معاون امور مجلس و استانهای صدا و سیمای جمهوری اسلامی مشغول خدمت بوده است.با این حال سابقه وی در صداوسیما از سال ۶۲ و با نویسندگی برنامه های رادیویی آغاز شده بود.

در دوران مدیریت ضرغامی در صدا و سیما نیز توسعه کمی با سرعت بیشتری ادامه پیدا کرد، تأسیس شبکه های جدید و افزایش کانال‌های تلویزیونی به ۱۹ کانال با تنوعات موضوعی مختلف و تأسیس شبکه های برون مرزی "پرس تی وی" ، شبکه فیلم و سریال "آی فیلم" و شبکه اسپانیایی زبان "هیسپان تی‌وی" از موارد رشد صدا وسیما و تلاش این سازمان برای تأثیرگذاری در مناسبات سیاسی و اجتماعی در حوزه بین المللی است.

از لحاظ فنی نیز با تغییر فرستنده های آنالوگ به دیجیتال، کیفیت پخش و تنوع شبکه های قابل دریافت تلویزیونی افزایش یافت.پخش دیجیتال شبکه‌های رادیویی و تلویزیونی با استاندارد DVB-T از آبان ماه سال ۱۳۸۸ از شهر تهران آغاز شد و به مرور زمان در تمامی استان‌ها راه‌اندازی شد.

سخن پایانی

مدیریت و نوع عملکرد رؤسای پیشین سازمان صدا و سیما بسته به شرایط زمانی، امکانات و محدودیت های آن برهه، دارای نقاط ضعف و قوت فراوانی است که به فراخور زمان این نقاط ضعف و قوت بررسی شده است. اما به نظر دیدبان انتظار می رود در دوره مدیریت جدید این سازمان، با توجه به انباشت تجربیات بیش از سه دهه فعالیت و تسلط رئیس جدید این سازمان بر مسائل و مشکلات موجود در صدا و سیما، شکوفایی و رشد سازمان با سرعت بیشتری پیگیری شود و دیگر شاهد نقاط ضعف گذشته نباشیم.