اظهارات مشاور وزیر امورخارجه آمریکا نشانه چیست؟/ تور سیاست در میدان والیبال

پایگاه خبری تحلیلی «پارس»- سید مرتضی حسینی- روز گذشته تیم ملی والیبال جمهوری اسلامی ایران در دومین مسابقه خود در رقابت‌های قهرمانی جهان که در کراکف لهستان برگزار می‌شود،موفق شد در رقابتی نزدیک، تیم ملی والیبال آمریکا را با نتیجه ۳ بر ۲ شکست دهد. والیبالیست های ایالات متحده امریکا در حالی به مصاف بلندقامتان ایران رفتند که تیرماه امسال عنوان با ارزش قهرمانی در لیگ جهانی را نیز به افتخارات خود اضافه کرده بودند.تیم والیبال ایران، ماه گذشته و پیش ازآغاز رقابت های قهرمانی جهان با سفر به ایالات متحده، چهار بازی دوستانه با تیم ملی والیبال آمریکا برگزار کرد که تنها در یکی از آنها موفق شد به پیروزی برسد. اگر چه پیش از این و در سال های گذشته نیز شاهد حضور متقابل تیم های ورزشی دو کشور در خاک یکدیگر بودیم اما این اولین بار بود هدف از سفز برگزاری اردوی تدارکاتی بود.

  درخشش «غفور» زیر ذره بین آقای دیپلمات!

پس از پایان بازی دیروز، وبگاه  بخش فارسی صدای امریکا ویدئوی کوتاهی  از گفتگوی «جورج سالیوان» با این شبکه منتشر کرد. سالیوان مشاور ارشد ارتباطات در وزارت امورخارجه آمریکاست. به زعم  تحلیلگر این شبکه، سفر اخیر والیبالیست‌های ایرانی به کالیفرنیا، آن هم پس از دو دهه قطع همکاری بین دو فدراسیون، با اطلاع و حمایت وزارت خارجه ایالات متحده آمریکا رخ داه است و سولیوان از افرادی است که شخصاً هماهنگی این سفر را به عهده داشت

 جورج سولیوان در این  گفتگو با اشاره حضور تیم والیبال ایران در ایالات متحده  برای ۱۲ ورز و انجام ۴ بازی تدارکاتی با تیم آمریکا که بنا به دعوت فدراسیون والیبال این کشور انجام شدگفت:« ما در وزارت امور خارجه آمریکا از این تبادل افراد میان دو کشور حمایت می‌کنیم. از تبادل در زمینه‌های هنر، فرهنگ، آموزش و پرورش و ورزش پشتیبانی‌ می‌کنیم. ورزش به عنوان راهی برای پیشبرد تفاهم متقابل ایران و ایالات متحده سودمند است. این تیم‌ ملی‌ والیبال ایران است و ما افتخار داریم که بخشی از مناسبت دو طرف باشیم».

وی افزود:« طرفداران والیبال آمریکا قطعاً از این حرف‌های من خوششان نخواهد آمد. اما ما خوشحالیم که تیم‌ ایران به چنین موقعیتی دست یافته است.بازیکنان ایران بسیار خوب درخشیدند؛ غفور خوب درخشید؛ قائمی در بازی با آمریکا بسیار عالی‌ بود. ببینیم چه می‌شود شاید باز هم با هم رو به رو شویم.تیم‌ ایران یکپارچه خوب عمل کرد و تیم‌ آمریکا هم از فرصت خوب استفاده کرد».

  در شرایطی که دور بعدی مذاکرات ایران و۱+۵ قرار است اواخر شهریور ماه و در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل برگزار شود، این گفته سولیوان در کسوت مشاور ارتباطات دستگاه دیپلماسی ایالات متحده آمریکا می تواند حاوی نشانه های قابل تاملی باشد.اگر چه او سعی داشت با  اتخاذ رویکردی غیرسیاسی و برنامه ریزی نشده و از والیبال به عنوان رشته ای برای پیوند دو ملت ایران و ارمیکا یاد کند اما مخاطبان آگاه به خوبی بر این نکته واقفند که  این گونه اقدامات اتفاقا شکلی مدون و تعریف شده  داشته و در قالب «دیپلماسی عمومی» می گنجد.

دیپلماسی عمومی تلاش یک بازیگر بین المللی به منظور مدیریت روابط بین الملل از طریق تماس با عموم مردم یک کشور خارجی است. «ادموند گالیون ( Edmund Gollion ) نخستین بار در سال ۱۹۶۵ این مفهوم را برای اشاره به روند روابط فرهنگی بین المللی به کار گرفت. فرآیند مبادلات فرهنگی،علمی، هنری و ورزشی جایگاه بنیادین در دیپلماسی عمومی دارد.

 امروزه به دلیل گسترش ارتباطات میان جوامع مختلف،دیپلماسی منحصر به دست اندرکاران سیاست خارجی نیست و ناقلان پیام های فرهنگی تنها دیپلمات ها نیستند بلکه همه مردم اعم از هنرمندان، بازرگانان، ورزشکاران،خبرنگاران، چهره های مذهبی و… می توانند حاملان فرهنگ یک کشور باشند و نقش اعتبار بخشی به ایده ها و ارزش های سیاسی آن کشور داشته باشند.

در نگاه اول فکر بهبود مناسبات بین دو ملت از طریق مناسبات ورزشی تا حدودی  سخت و ناممکن به نظر می رسد زیرا قاعدتاً مسابقات ورزشی بین المللی چیزی فراتر از تجسم هیجانات وتعصبات ناسیونالیستی نیست. با این حال وقتی طرفین درگیر در عرصه سیاسی در یک مسابقه ورزشی با حسن نیت و احترام با یکدیگر برخورد کرده و آداب ورزشی را رعایت کنند و تماشاچیان نیز دوستانه به تشویق بپردازند، می تواند در جهت گیری های متقابل نوعی تغییر  رخ دهد. از این دیدگاه، دیپلماسی ورزشی متشکل از مجموعه نشانه های پیچیده و تاثیر گذار بر یکدیگر است.یک مسابقه ورزشی می تواند این نشانه را به مخاطبانش انتقال دهد. در مرتبه نخست، برگزاری مسابقه بین دو کشوری که برای مدتی با یکدیگر اختلاف داشتند می تواند علامت ملموسی باشد از این امر که رهبران دو کشور درصدد تعریف مجدد و بازبینی روابطشان هستند.

 نسبت والیبال و پینگ پنگ در دنیایی که هیچ چیز غیرممکن نیست

فرض اصلی این رویکرد این است که یکی از موانع اصلی در مسیر ایجاد روابط عادی بین دو کشور، دشمنی مردم دوطرف است. بنابراین پیش از ایجاد روبط رسمی دوکشور نیاز است که ازطریق تعاملات دو جانبه، بین این دو«ملت» آشتی برقرار گردد. فرآیندی که می توان از آن به«عادی سازی روابط» یاد کرد. نمونه مشهور و عملی این ایده در جریان واقعه مشهور«دیپلماسی پینگ پنگ» میان ایالات متحده آمریکا و چین قابل بررسی است. در آوریل سال ۱۹۷۱ و در جریان سی و یکمین دوره بازی های جهانی تنیس روی میز در ژاپن، مقامات چین از تیم پینگ پنگ آمریکا برای برگزاری مسابقه و بازدید از چین دعوت به عمل آوردند.تیم آمریکا به محض دریافت پاسخ مثبت از سوی مقامات متبوع خود، دعوت را پذیرفته و در سفر به چین کمونیست از سوی «چوئن لای» مورد استقبال قرارگرفت.نخست وزیر چین در این دیدار به ورزشکاران آمریکایی گفت:«شما فصل جدیدی در روابط بین آمریکا و چین گشودید… من مطمئن هستم که این آغاز دوره دوستی ما قطعاً مورد حمیات مردم دو کشور خوهد بود.»

این رویداد حاوی سیگنال های قابل برای ساکنان کاخ سفید بود که «جمهوری خلق چین» متوجه تغییر جهت گیری آمریکایی ها شده و با یک گردش ایدئولوژیک تدریجی، کادرهای حزب وافکار عمومی را آماده پذیرش دور جدیدی در سیاست خارجی خود می کند. در بین کاروان ورزشی آمریکا تعدادی از دیپلمات‌ها نیز حضور داشتند که مخفیانه با مقامات چینی گفت وگو کردند. این مذاکرات سرانجام به سفر پنهانی «هنری کیسینجر» مشاور امنیت ملی دولت «ریچارد نیکسون »به پکن در ژوییه سال ۱۹۷۱ انجامید .با ادامه دیدارهای متقابل پینگ پنگ بازان دو کشور و برگزاری مسابقات مشترک در این رشته و سفر تیم بسکتبال آمریکا به چین، بهبود در مناسبات بین دو طرف در سال های ۱۹۷۱ تا ۱۹۷۷ به وقوع پیوست که که بیشتر شامل تبادل دانشگاهیان ، تجار و موسیقیدانان می شد. عادی سازی کامل روابط زمانی میسر شد که«دنگ شیائو پنگ» بر رقبای رادیکال تر خود فائق آمد و سیاست خارجی میانه رو تری را در پیش گرفت.

در سال های اخیر و به ویژه پس از روی کار آمدن دولت یازدهم در ایران که خط مشی اعتدال گرا  و مبتنی بر تنش زدایی را سرلوحه سیاست خارجی خود قرار داده است، بارها شاهد این گونه جرقه های غیرسیاسی و تلاش برای گشودن باب رابطه از کنال های غیر سیاسی بوده ایم. مدت هاست که چهره رسانه ای همچون «آلن ایر»  به عنوان سخنگوی فارسی زبان وزارت امورخارجه آمریکا نماد این روند شده است. اما به نظر می رسد این رویکرد دیگر در شخصیتی جذابی همچون آلن ایر خلاصه نشده و دولتمردان آمریکایی تلاش دارند تا از کانل های محدودی همچون رقابت های والیبال هم برای رصد اوضاع و تغییر در روابط با ایران بهره ببرند. حال باید منتظر ماند و نتایج عملی و ملموس این فرآیند را  در مذاکرات ایران و۱+۵ مشاهده نمود.