توهین در عبارت رئیس‌جمهور محرز است

سخنان حسن روحانی، رئیس‌جمهور در همایش سالانه سفرا و نمایندگی‌های ایران در خارج از کشور با اعتراضات بسیاری حتی در میان حامیان وی مواجه شد. او در این سخنرانی گفت: «عده‌ای شعار سیاسی می‌دهند اما بزدل سیاسی‌ هستند؛ هر وقت مذاکره می‌شود، می‌گویند می‌لرزیم؛ به جهنم، بروید جای گرم که نلرزید، خدا شما را ترسو و لرزان آفریده است.» اعتراضات نمایندگان مجلس هم به این سخنان منجر به دعوت رئیس‌جمهور برای حضور در جلسه غیرعلنی مجلس و ادای توضیح به نمایندگان شد.

بسیاری معتقدند این سخنان از نظر حقوقی نیز توهین محسوب شده و رئیس‌جمهور باید عذرخواهی کند. در همین زمینه با یک کارشناس حقوقی (دکترای حقوق) که ترجیح داد نامی از او برده نشود، گفت‌وگویی انجام داده‌ایم.

* عده‌ای از مردم که مخالف توافقنامه ژنو هستند، سخنان رئیس‌جمهور را مصداق توهین به خود می‌دانند. آیا از نظر حقوقی توهینی صورت گرفته است؟
‬هرچند کلمه به جهنم کلمه توهین‌آمیزی است و مطابق مواد 608 و 609 قانون مجازات اسلامی و استفساریه سال 1377 توهین محسوب می‌شود اما به علت اینکه به شخص خاصی اشاره نکرده است قابلیت شکایت و تظلم وجود ندارد.

* به شخص خاصی اشاره نشده اما به گروهی اشاره شده که همه می‌دانند چه کسانی هستند..
درست است! ولی از لحاظ حقوقی نمی‌توان گفت رئیس‌جمهور به تک‌تک آنها توهین کرده و آنها می‌توانند شکایت کنند.

* رئیس‌جمهور در این سخنرانی می‌گوید ما در مذاکرات به طرف مقابل لبخند می‌زنیم؛ آیا من به عنوان روزنامه‌نگار می‌توانم در مطلبی بنویسم آنانی که در مذاکرات به طرف مقابل لبخند می‌زنند، بروند به جهنم و آیا در این صورت رسانه من و شخص بنده جرمی مرتکب نشده‌ایم؟
‬در این صورت براساس ماده 609 محکوم می‌شوید چون واضح است که منظورتان رئیس‌جمهور است...

* ‫اما رئیس جمهور که در مذاکرات نبود!
منظور ایشان مذاکره به صورت کلی است و نه 1+5 .

* من عام می‌نویسم؛ هر نوع مذاکره‌ای و هر جا‬؛ چطور اگر ایشان به فرد خاص اشاره نکنند، محکوم نمی‌شوند اما ما محکوم می‌شویم؟!
در توهین بودن عبارت رئیس‌جمهور شکی نیست اما آنچه مهم است آن است که از منظر قانونی، توهین باید محصور در افرادی باشد که بتوان گفت توهین به آنها انجام شده و می‌توانند شکایت کنند‬. لذا اشکال کار در کلی بودن عبارت رئیس‌جمهور است که امکان شکایت از ایشان وجود ندارد زیرا به صورت کلی گفته‌اند‬. عبارت یک عده‌ای عبارتی نیست که بتوان گفت منظور رئیس‌جمهور من بوده‌ام پس شکایت می‌کنم.
‬
* ‫ منظور من شخص حقیقی نیست؛ برای جمیع منتقدان توافقنامه نمی‌توان شخصیت حقوقی قائل شد؟
‬‫بله! می‌شود اما رئیس‌جمهور نامی نبرده‌اند که توهین به آنها تلقی شود‬. تاکید می‌کنم لفظ توهین محرز است اما چون نامی از کسی برده نشده از منظر حقوقی امکان شکایت نیست‬.

* ‫خیلی هم خوب. فکر می‌کنم این سبکی هست که ما خبرنگاران هم می‌توانیم از آن استفاده کنیم تا کسی از ما شکایت نکند!
شما هم به عنوان خبرنگار باید به‌گونه‌ای بگویید و بنویسید که از منظر حقوقی مسؤولیتی گردنتان نباشد.‬ ‫عبارات باید کلی بوده و به شخص خاصی برخورد نکند‬. البته اخلاق حکم می‌کند که ادب رعایت شود‬. ‫نشنیده‌اید فرموده‌اند ادب مرد به ز دولت اوست...

*‫ در قانون مواردی داریم که نباید به مسؤولان حکومتی توهین شود و رؤسای قوا به‌طور خاص نام برده شدند، آیا در قانون حقی برای فردی پیش‌بینی شده که یکی از رؤسای قوا به او توهین کرده باشد؟
‫این موردی که شما فرمودید مشمول ماده 609 است اما توهین رؤسای قوا به مردم مشمول قواعد کلی است یعنی ماده 608. البته همان گونه که عرض کردم باید به صورت کلی نباشد و الا امکان شکایت همه مردم از توهین‌کننده وجود ندارد.‬

* ‫اگر کسی به مسؤولان توهین کند، معمولا آن مسؤول شکایت شخصی نمی کند اما مدعی‌العموم وارد می‌شود و طرح شکایت می‌کند، درست است؟
‬هر دو مورد ممکن است از لحاظ حقوقی.

*‫ آیا ممکن نیست وقتی به عده‌ای از مردم توهین شده، مدعی‌العموم از طرف مردم شاکی شود؟
‬خیر! از نظر حقوقی خلأ قانونی وجود دارد.

* خب! مدعی‌العموم یعنی چه؟ این عموم فقط به مسؤولان بازمی‌گردد؟ اینکه شد مدعی‌الخصوص!
‬مدعی‌العموم جرائم را پیگیری می‌کند اما باید جرم محقق شود تا این کار صورت گیرد. وقتی جرم محقق نشده است مدعی‌العموم نمی‌تواند کاری انجام دهد. در واقع خلأ قانونی در این زمینه وجود دارد. ‬