اگر فرزند خردسال شما زیاد دروغ می‌گوید، بخوانید!

 بسیاری از والدین در موقعیت های مختلف با دروغ های بزرگ و کوچکی از طرف فرزندان خود مواجه می شوند و شاید ندانند دلیل این دروغگویی ها و راه مواجهه با آنها چیست؟! دروغ گفتن کودکان در سنین مختلف می تواند دلایل متعددی داشته باشد که آگاهی والدین از این دلایل، کمک بزرگی برای اصلاح این رفتار نادرست کودکان خواهد بود. از این رو، در ادامه این مطلب با مهم ترین دلایل دروغگویی در سنین مختلف و بهترین راه های مواجهه با این رفتار آشنا می شوید.

کودکان نوپا: اولین دروغ های جزیی

والدینی که دارای فرزندان دوقلو هستند، معمولا می توانند به راحتی تشخیص بدهند کدام یک از آنها پوشکش را کثیف کرده و پی بردن به این مسئله نیز اساسا کار چندان سختی نیست. با این حال، متخصصان با دوقلوهای 2 ساله ای مواجه شده اند که اگر در چنین شرایطی از آنها درباره کثیف بودن پوشک شان سوال کنید، هر دو سریع یکدیگر را به کثیف بودن پوشک متهم می کنند. در واقع، آنها نمی خواهند روند تعویض پوشک و شستشو را سپری کنند و برای رسیدن به هدف شان دروغ می گویند. این دروغ های جزیی برای حفظ منافع خود، اولین نوع از دروغ هایی هستند که میان کودکان نوپا رواج دارند.

همان طور که همه مادران دارای کودکان نوپا تجربه کرده اند و می توانند این قضیه را تصدیق کنند، کودکان 3 ساله و بعضا 2 ساله دروغ های خیلی ریزی به والدین شان می گویند و اعمال خودشان را انکار می کنند، فقط و فقط به این هدف که چیزی را مطابق میل شان به دست بیاورند. به نظر متخصصان، معنایی ندارد که کودکان نوپا را به خاطر تحریف حقیقت مجازات یا تنبیه کنید زیرا آنها هنوز درکی نسبت به اشتباه بودن رفتارشان ندارند. برای مثال، اگر یک کودک 2 ساله به آزار دادن موجوداتی مانند گربه اصرار دارد و این اتفاق را به دوست خیالی اش نسبت می دهد، بهترین واکنش این است که به او بگویید: «گربه هم مثل همه موجودات دارای احساس است.»

در واقع، شما نباید قضیه را به یک مشاجره اساسی تبدیل کنید تا کودک صریح اظهار کند شخص خودش مقصر است. بهترین راهکار این است که ابتدا از تبدیل شدن ماجرا به یک زورآزمایی بین خودتان و کودک جلوگیری کنید، مثلا به جای این که بگویید «چه کسی گلدان را شکسته است؟»، بگویید «نگاه کن! گلدان شکسته است!» در واقع، اگر با عصبانیت کودک را مورد اتهام قرار دهید، سریع یک دروغ خواهید شنید.

کودکان پیش دبستانی: آدم های کوچک، داستان های عجیب

داستان های عجیب کودکان پیش دبستانی در بعضی موارد می توانند صرفا یک بازی خیالی باشند و در بعضی مواقع هم به فکرهای مبتنی بر امیال مرتبط شوند، مثلا کودکی را فرض کنید که می گوید خواهر خیالی اش هرگز قارچ نمی خورد چون در واقع خودش از قارچ متنفر است ولی مجبور است این غذا را بخورد. با این حال، متخصصان می گویند اصرار کردن کودکان پیش دبستانی مبنی بر این که جهانی خیالی شان کاملا واقعی است، اصلا غیرعادی و خطرناک نیست. این اصرار حتی نوعی دروغ به معنای منفی کلمه نیز محسوب نمی شود. وقتی فرزند شما اصرار می کند «دوست» خیالی اش کاملا واقعی است، فقط اهمیت، برجستگی و ژرفای تصاویر مربوط به دوستان خیالی اش را به شما انتقال می دهد.

اگر یکی از این داستان های عجیب و شاخدار واقعا شما را آزار می دهد یا به دردسر می اندازد، بسیار مهم است که قبل از هر اقدامی همه چیز را مد نظر قرار دهید. اگر به نظر می رسد کودک شما کاملا شاد است و روابط واقع گرایانه ای در زندگی اش با این افراد خیالی اما مهم دارد، نباید نسبت به خیال پردازی او واکنش منفی نشان بدهید یا نگران قضیه شوید. بعضی متخصصان درباره این حالت می گویند خیال پردازی کودکان دقیقا همان کار رایجی است که پیش از اختراع تلویزیون به سرگرم شدن آنها کمک می کرد. به یاد داشته باشید بعضی موارد که در نظر بزرگسالان عجیب و نگران کننده به نظر می رسند، به سادگی فقط یکی از شیوه های پردازش ایده های جدید در ذهن کودکان هستند.

کودکان دبستانی: آنها دلایل خودشان را دارند

احتمالا شما هم کودکان دبستانی را دیده اید که برای جلوگیری از مقصر شناخته شدن برادر یا دوست صمیمی شان تلاش می کنند و حتی در این راه دروغ می گویند. به نظر متخصصان، این کار واقعا تحول مهمی را در تکامل ذهن کودکان نشان می دهد؛ به دست آوردن قابلیت لازم برای گفتن دروغ «سفید». این دروغ ها با هدف منفعت رسانی به انسان های دیگر یا جلوگیری از آسیب دیدن احساسات آنها انجام می گیرد. به گفته متخصصان، این دروغ ها سطح خاصی از آگاهی اجتماعی و حساسیت اجتماعی را نشان می دهند. با این حال، مواردی از دروغگویی های کودکان دبستانی نشان می دهد آنها هنوز هم گاه به گاه به دروغ های نه چندان سفید متوسل می شوند.

در واقع، کودکان در این دوره سنی بر اساس طیف وسیعی از دلایل قابل فهم و حتی قابل بخشایش دروغ می گویند. برای مثال، آنها حتی در مواردی که احساس می کنند فراتر از ظرفیت ها و قابلیت های واقعی شان تحت فشار قرار گرفته اند، باز هم از ناامید کردن والدین شان یا مجازات و تنبیهی که در انتظارشان است، می ترسند. پس مثلا اگر کودک دبستانی شما با درس ریاضی مشکل داشته باشد، ممکن است اصرار کند اصلا در خانه تکلیف ریاضی برای انجام دادن ندارد. بنابراین، پیش از این که کودک را با هدف تنبیه به اتاقش بفرستید یا تماشای تلویزیون را برایش ممنوع کنید، سعی کنید بفهمید چه عاملی او را به دروغ گفتن وادار کرده و در ادامه دلایل او را برای این کار با دقت بررسی کنید.

کودکان 8 تا 12 ساله: رشد سریع و بسط دادن حقایق

کودکان در این دوره سنی به درک مشخصی از حقیقت و دروغ می رسند و ایده های قابل قبولی در مورد آنها دارند اما هنوز در مقابل فضای خاکستری میان حقیقت و دروغ کاملا ساده لوح هستند. در ارتباط با این فضاهای خاکستری، این کودکان نسبت به تفسیر کردن تمام جزییات در زندگی شان شدیدا مستعد می شوند و رفتارهای جدیدی از خودشان نشان می دهند. پس اگر فرزندتان به تازگی طوری با شما رفتار می کند که تا همین یکی دو سال گذشته این طور نبوده و خصوصا موارد خاصی را از شما پنهان نگه می دارد، اصلا نباید تعجب کنید. این پنهانکاری های جدید اصلا به معنای عدم صداقت یا افتادن کودکان در مسیر نادرست نیستند.

در واقع، این رفتارها فقط روندهای رو به رشد بلوغ را در کودکان 8 تا 12 ساله نشان می دهند. این نکته را هم نباید فراموش کرد که به نظر متخصصان، فرزندانی که در سنین 13 تا 14 سالگی همه چیز را به والدین شان می گویند، اساسا در حال رشد کردن و رسیدن به بلوغ نیستند. البته همان طور که کودکان به مرور زمان استقلال بیشتری به دست می آورند، ممکن است بخواهند از این استقلال در مسیر نادرستی بهره بگیرند. برای مثال، بعضی والدین به فرزندشان در زمینه های تحصیلی اعتماد می کنند و مسئولیت را بر عهده خود او می گذارند و همه چیز هم طوری پیش می رود که گویا هیچ مشکلی وجود ندارد اما در نهایت می فهمند فرزندشان فقط به آنها دروغ گفته و اصلا مسئولیت پذیر نبوده است.

به گفته متخصصان، دروغ های گاه به گاه درباره تکالیف مدرسه، کارهای خانه یا مسواک زدن در این دوره سنی غیرعادی نیستند اما بهترین واکنش والدین در چنین مواردی این است که نارضایتی خودشان را نسبت به این رفتارها اظهار کنند. با این حال، اگر کودکان در این دوره سنی به طور منظم و همیشگی دروغ بگویند، باید نزد متخصصان حوزه سلامت روان بروند. بعضی کودکان در این دوره سنی شدیدا اضطراب دارند و نمی توانند بعضی موقعیت ها را مدیریت کنند، در نتیجه برای کنترل اوضاع دروغ می گویند. این دروغ ها می توانند نشانه هایی مبنی بر وجود عوامل استرس زای مهم در زندگی کودکان باشند. البته برخی کودکان باهوش نیز از دروغگویی به عنوان نوعی تاکتیک برای رسیدن به اهداف شان استفاده می کنند.