آینده بورس در کوتاه‌مدت

به گزارش پارس به نقل از دنیای اقتصاد-  صعود به قله های جدید در بورس تهران شدت گرفته و اکنون زمان آن اتفاقی فرا رسیده که فعالان این بازار مدت ها بود انتظار آن را می کشیدند.

رشد پرشتاب شاخص بورس در هفته های اخیر این امکان را فراهم آورده است تا بار دیگر « همه به این بازار بیایند» و از نزدیک شاهد عبور از مرزهای ۶۳،۶۴،۶۵ هزار و بالاتر باشند؛ اما این رشد تا کجا ادامه خواهد یافت؟ آیا این رشد، واقعی است یا شاید حبابی دیگر در حال شکل گیری است و به یکباره، ترکیدن آن همه محاسبات را دگرگون خواهد کرد؟ !

اگرچه بیشتر « بچه های تالار» فارغ از این دغدغه ها، با سرعت و قدرت در حال خرید و فروش هستند اما این به آن معنی نیست که بازار از تحلیل بی نیاز شده است، اگرچه اغلب فعالان، در زمان رکود به دنبال تحلیل می روند!
معاون سابق شرکت بورس بر این باور است که نمی توان یک سقف مشخص و قطعی برای رشد شاخص در نظر گرفت.

امیر پوریانسب اعتقاد دارد تعیین یک نقطه یا دامنه برای اوج شاخص، دشوار است، اما می توان براساس قوانین و انتظارات بازار و لحاظ کردن شرایط بازارهای دیگر، حدودی را برای رشد شاخص متصور شد.
او در این باره گفت: در روزهای پیش رو شاخص به آسانی مرز ۶۵ هزار را نیز از سر می گذراند و با تعدیل های پیش رو در کوتاه مدت و با در نظر گرفتن تاثیر فروردین ماه بر بازار شاخص محدوده ای بین ۷۵ تا ۷۸ هزار واحد را تجربه خواهد کرد.

وی ادامه داد: خروج سرمایه گذاران از بازارهای دیگر و تشکیل تقاضاهای جدید در بازار سهام، به منطقی شدن قیمت ها می انجامد و به هر حال اتفاقی که رخ می دهد، افزایش قیمت ها است اما روند عرضه و تقاضای موجود، موجب می شود شاخص در فاصله زمانی کوتاه تری، مسیر رشد را بپیماید.
بورس را دماسنج اقتصاد می دانند و این بازار در بسیاری از اوقات می تواند بیانگر وضعیت کلی اقتصاد یک کشور باشد. در سال های اخیر و با توسعه بازار سرمایه، سهم بورس در تولید ناخالص ملی افزایش یافته، اگرچه هنوز به جایگاه مطلوبی دست نیافته است اما به هر ترتیب تغییرات شاخص این بازار می تواند تا حدودی اقتصاد کشور را متاثر سازد. وی تاکید کرد سرمایه معمولا هوشمندانه عمل می کند و هر موقعیتی بازدهی بالاتر، سریع تر و مطمئن تری را به تناسب ریسک در اختیار سرمایه گذار قرار دهد، طبعا سرمایه به آنجا می رود.
به گفته وی، خروج از بازارهای دیگر و اقبال به بورس به این معنی است که چشم انداز سودآوری در آنجا تغییر کرده است و قیمت ها در آن بازارها تثبیت شده اند. بنابراین بازار سهام به بازارهای دیگر آسیب نمی زند بلکه سرمایه ها به دلیل چشم انداز سودآوری بالاتر در حال مهاجرت به بازار سهام هستند.

پوریانسب با تاکید بر این موضوع که شاخص بورس بیش از آنکه اثر چندانی بر کل اقتصاد بگذارد از آن تاثیر می پذیرد، به برخی از آثار رشد بازار اشاره کرد و گفت: وقتی بازده سهام رشد می کند، سرمایه گذاری در اوراق بهادار به ویژه سهام جذاب می شود و به تبع آن تامین مالی شرکت ها از طریق بازار سهام افزایش می یابد و آنها قادر می شوند پروژه ها و طرح های توسعه ای خود را اجرا کنند که به توسعه اقتصادی و مالی بازار سرمایه منجر می شود. از سوی دیگر سهم دولت از مالیات افزایش پیدا می کند و سهم پروژه های عمرانی از بودجه دولت افزایش می یابد و از طرف دیگر فضا برای عرضه های اولیه سهام شرکت های دولتی مهیا می شود. چون طرف تقاضا در بازار سنگین تر می شود و همین عرضه ها به نوعی به تعادل بازار از طریق کاهش فشار تقاضا به سهام موجود کمک می کنند. به طور خلاصه می توان گفت که شاخص به طور مستقیم تاثیری بر اقتصاد ندارد بلکه از آن تاثیر می پذیرد. ولی می توان گفت رشد آن نشانه تعدیل یا رشد اقتصادی یا هر دو است. به گفته وی رشد شاخص در حال حاضر عمدتا به دلیل کاهش ارزش ریال و متاثر از تعدیل قیمت ها و بعضا رشد در اثر کاهش واردات و افزایش تولید و صادرات است.

عضو انجمن حسابداران خبره ایران، بار دیگر تاکید کرد کاهش ارزش ریال در دو سال گذشته یکی از دلایل عمده رشد شاخص بورس است و توضیح داد: کاهش ارزش ریال که در مقابل افزایش نرخ برابری ارزها به ویژه دلار حاصل شد، آزادسازی قیمت محصولات شرکت ها را در پی داشت و موجب شد صادرات گسترش یافته و واردات محدودتر شود و این یک مزیت رقابتی برای شرکت های ایرانی در مقابل شرکت های خارجی محسوب می شود.
معاون سابق شرکت بورس با رد وجود حباب در بازار، رشد شاخص را واقعی توصیف کرده و گفت: به زبان ساده بازار، هنگامی حبابی است که دو شرط برقرار باشد؛ اول اینکه تقاضا از عرضه، پیشی گیرد و دوم آنکه قیمت سهام از ارزش ذاتی خود بالاتر رود و منطبق بر عملکرد شرکت ها نباشد. بنابراین هر بازار پرتقاضایی را نباید بازار حبابی یا ناشی از اقتصاد حبابی دانست. اگر این رشد شاخص با همین شتاب در نیمه دوم ۹۳ یا حتی ۹۴ اتفاق بیفتد آن گاه می تواند مظنون به حباب باشد. ولی حالا قضاوت زود است چون هنوز بسیاری از قیمت ها خود را همگام با کاهش ارزش ریال تعدیل نکرده اند و به نظر می رسد پایین تر از ارزش ذاتی هستند.

پوریانسب تصریح کرد: رشد قیمت ها در مورد بیشتر شرکت های بورسی واقعی است اگرچه ممکن است برخی شرکت ها نیز در کنار آنها از شرایط موجود سوءاستفاده کنند و یک رشد کاذب را برای سهام خود رقم بزنند. در اینجا فقط آن سهم یا سهامی از این دست که توانسته اند بازار را فریب بدهند ممکن است حباب تشکیل بدهند. ولی نمی توان دو سه قیمت متقلبانه را به بازار رو به تعدیل و رشدیابنده تعمیم داد و نتیجه گرفت بازار حباب انگیز است.
این کارشناس مالی بر این باور است که رشد قیمت ها ادامه خواهد یافت زیرا هنوز سال ۹۲ به پایان نرسیده و بخشی از تاثیر سیاست کاهش ارزش ریال یا افزایش نرخ های برابری ارزها در عملکرد شرکت ها هنوز منعکس نشده است.

پوریانسب افزود: در حال حاضر به نظر می رسد قیمت بعضی شرکت ها به ارزش ذاتی خود نزدیک شده است، ولی این انتظار وجود دارد که هنوز قیمت بسیاری از سهم ها و برخی از پیش بینی سودها محافظه کارانه باشد، بنابراین در بازار نه تنها حباب وجود ندارد بلکه آنچه وجود دارد خلأ ارزش گذاری است.

معاون سابق شرکت بورس درباره تاثیر رشد شاخص بورس بر دیگر بازارها گفت: سرمایه گذار همواره به دنبال کسب بازده است و پولش را جایی سرمایه گذاری می کند که بازده بالاتری ببرد. خرید دلار، سرمایه گذاری محسوب نمی شود و در هیچ کشوری بازده سرمایه گذاری در طلا از بورس، بیشتر نیست اگرچه در کشور ما در برخی مقاطع، طلا بازدهی بیشتری داشته است اما باید دانست سرمایه گذاران، با توجه به ریسک پذیری و روحیات خود سرمایه گذاری در بازارهای متفاوت را برمی گزینند بنابراین رشد بورس به بازارهای دیگر آسیب وارد نمی کند. مساله دیگر آنکه در بعضی بازارها که نقدشوندگی بالا است و به نوسان های ارزی به سرعت واکنش نشان می دهند تمام پتانسیل کاهش ارزش ریال تاثیر خود را گذاشته است و دیگر بازده غیر منتظره ای وجود ندارد: مثل ارز و طلا. ولی در بورس و ساخت و ساز پتانسیل رشد در اثر کاهش ارزش ریال بعضا تا سال ها طول می کشد.

ممکن است برخی تصور کنند افزایش شاخص، ریسک سرمایه گذاری در بورس را نیز افزایش می دهد. پوریانسب در این خصوص اظهار کرد: اگر افزایش بیشتر از میانگین ارزش واقعی سهام باشد آنگاه حباب شکل گرفته است و این ریسک وجود دارد که سرمایه گذار در اثر ترکیدن حباب زیان ببیند، ولی هر رشدی که حبابی نیست. به عبارت دیگر در حال حاضر این احساس وجود ندارد.

یکی از مسائلی که تاثیر بسزایی در روند روبه رشد شاخص بورس داشته، مذاکرات بین المللی پیرامون تحریم ها است که در هفته گذشته رفع تحریم های اتحادیه اروپا درخصوص ۱۷ شرکت از جمله شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران و نیز آزادسازی استفاده از سوئیفت تاثیر بسزایی در خوش بینی نسبت به بازار سهام و تعدیل قیمت ها داشته است. به هر حال سیاست کاهش ارزش ریال در کنار برداشتن تحریم ها می تواند تکمیل شود و به تعدیل و رشد اقتصادی و در نتیجه به رشد قیمت های سهام بینجامد.

پوریانسب در این خصوص خاطرنشان کرد: رفع تحریم ها می تواند همانند دو دهه گذشته، بازار سهام را به یکی از پربازده ترین بازارها تبدیل کند و جذابیت بازار را افزایش دهد. چون در اوایل دهه هفتاد هم کاهش شدید ارزش ریال را در کنار آزادسازی اقتصادی تجربه کردیم. همچنین امکان حضور شرکت های ایرانی در بازارهای سرمایه بین المللی و نیز سرمایه گذاری خارجی در بورس کشورمان فراهم آمده و بازار توسعه خواهد یافت که البته این توسعه به معنی توسعه نیافتن بازارهای دیگر نیست.

وی ادامه داد: حالا رفع تحریم ها و تثبیت نرخ ارز می تواند منطقی شدن نرخ بهره، افزایش صادرات و مبادلات مالی را به دنبال داشته باشد که این موضوع به منطقی شدن P/E شرکت ها می انجامد و احتمالا بازهم شاهد افزایش قیمت سهام شرکت های بورسی خواهیم بود.
از سوی دیگر در صنایعی مانند: پتروشیمی، فولاد و… که مزیت صادراتی و رقابتی داریم، شاهد بازدهی خوبی خواهیم بود.

انتظار برای رشد سریع شاخص در کوتاه مدت

مدیر سرمایه گذاری شرکت سرمایه گذاری توسعه ملی نیز در پاسخ به این سوال که با توجه به اخبار و اطلاعات موجود، نقطه اوج شاخص بورس ظرف هفته های پیش رو در چه دامنه ای است، پیش بینی کرد نقطه اوج شاخص بورس نه در هفته های پیش رو، بلکه در روزهای پیش رو قابل دسترسی است و در کوتاه مدت عدد شاخص را در محدوده ۷۰ هزار واحد ارزیابی کرد.

وی اظهار کرد: اما در مورد تاثیر این افزایش شاخص در اقتصاد کشور، در حقیقت این اقتصاد است که در افزایش (کاهش) شاخص موثر است. به عبارت دیگر با توجه به اینکه شاخص بورس نمایانگر وضعیت عملیاتی چند صنعت دارای مزیت اقتصادی در ایران است، لذا با بهبود عملکرد آنها یا با چشم انداز بهبود عملکرد در آن صنایع، شاخص افزایش خواهد یافت.

پژمان شعبانپور ادامه داد: اما بدیهی است که این افزایش شاخص می تواند شاهدی باشد بر افزایش اطمینان به سرمایه گذاری در دارایی های مولد؛ به عبارت دیگر افزایش شاخص بورس مبین آن است که اعتماد سرمایه گذاران به سرمایه گذاری در بخش های تولیدی کشور افزایش یافته و انتظار آنان حرکت رو به جلوی اقتصاد است.
وی در این میان با رد حبابی بودن افزایش شاخص بورس، ابراز کرد: وضعیت سودآوری اسمی بسیاری از شرکت ها، حتی در شرایط اقتصادی و سیاسی فعلی، مناسب است. به عقیده وی برخی شرکت ها با توجه به محدودیت هایی که پیش از این وجود داشت پایین تر از ظرفیت اسمی خود تولید می کردند؛ لذا در صورت بهبود شرایط اقتصادی و سیاسی، ظرفیت های خالی به چرخه تولید باز خواهند گشت و وضعیت عملیاتی شرکت ها بهتر خواهد شد؛ اما در حال حاضر این انتظار بهبود با سرعت بیشتری روی شاخص تاثیر گذاشته است.
مدیر سرمایه گذاری « وتوسم» در مورد آسیب پذیری سایر بازارهای سرمایه گذاری در کشور در مقابل افزایش شاخص بورس، عنوان کرد: اگر منظور از سایر بازارهای کشور، سه بازار ارز، طلا و مسکن است، باید توجه داشت که سرمایه گذاری در دو بازار ارز و طلا، هیچ گونه ارزش افزوده ای برای اقتصاد ایجاد نکرده است و افراد تنها به منظور سفته بازی و جلوگیری از کاهش ارزش دارایی های خود در شرایط تورمی، به این بازارها رجوع می کنند و جذب سرمایه های موجود در این دو بازار توسط بازار سرمایه و هدایت آنها به سمت تولید، می تواند از نقاط قوت افزایش بازدهی بازار سرمایه باشد.

وی در مورد بازار مسکن نیز گفت: از آنجا که سرمایه گذاری در این بازار نسبت به دو بازار دیگر به عنوان یک سرمایه گذاری مولد و تاثیرگذار بر رونق صنایع مرتبط با آن شناخته می شود و همچنین با توجه به کوچک بودن ارزش ریالی بازار سرمایه نسبت به بازار مسکن، به نظر نمی رسد آن بخش سرمایه که از بازار مسکن به سمت بازار سرمایه منتقل می گردد، باعث رکود بازار مسکن شود.
شعبانپور ادامه داد: از سوی دیگر با توجه به حضور سرمایه گذاران سنتی و فعال دائم در بازار مسکن، ایجاد رکود این بازار در اثر رونق بازار سرمایه بعید به نظر می رسد.

وی همچنین در مورد امکان افزایش ریسک سرمایه گذاری بازار سرمایه در پی افزایش شاخص اظهار کرد: آنجائیکه افزایش در شاخص بیانگر میانگین افزایش در ارزش بازار شرکت های موجود در بورس است، تا زمانی که ارزش شرکت ها بالاتر از ارزش ذاتی خود (ارزش بازاری شرکت ها می تواند تحت تاثیر شرایط اقتصادی و سیاسی کشور باشد) قرار نگرفته اند، ریسکی متوجه شاخص نخواهد بود و با توجه به گزارش های کارشناسی، ارزش بازاری شرکت ها به ارزش ذاتی آنها نرسیده، اما نزدیک به آن قرار دارد.

مدیر سرمایه گذاری « وتوسم» در پاسخ به این سوال که با توجه به آنکه رفع تحریم ها ممکن است بورس را به یگانه بازار قابل سرمایه گذاری تبدیل کند، آیا این مفهوم، توسعه متوازن بازارها را برهم نمی زند، گفت: از آنجا که شرایط اقتصادی، میزان سرمایه گذاری در بازارهای مختلف را برای سرمایه گذاران تعیین می کند و با توجه به اینکه بازار سرمایه به عنوان یک بازار مولد در میان سایر بازارها است، تغییر توازن بازارها به سمت بازار سرمایه می تواند مفید هم باشد.

تاثیر پذیری بازار سرمایه از بازارهای موازی

امیر مهدی صبایی، کارشناس بازار سرمایه در گفت وگو با « دنیای اقتصاد» شاخص بورس را بیش از آن که متغیری تاثیرگذار بر اقتصاد باشد، متغیری متاثر از اقتصاد دانست؛ مساله ای که سبب شده تا از آن به عنوان دماسنج اقتصاد یاد کنند.
وی اظهار کرد: با بهبود شرایط اقتصادی در هر کشور، سودآوری شرکت های حاضر در بورس نیز بهبود یافته و در نتیجه با افزایش قیمت سهام این شرکت ها، شاخص نیز افزایش می یابد.

از سوی دیگر این کارشناس بازار سرمایه شاخص را به عنوان متغیری برونزا تعریف کرد که همزمان با تاثیر گذاری بر بازارهای موازی، اقتصاد را نیز تحت تاثیر خود قرار می دهد؛ به شکلی که رونق در بازار سرمایه سبب جذب نقدینگی از سایر بازارها از جمله بازار مسکن، دلار و طلا شده و تقاضای سفته بازان در این بازارها را تحت تاثیر قرار می دهد.

وی برای مشخص شدن تاثیر دقیق تر بازار سرمایه بر سایر بازارها، مقایسه حجم این بازارها با یکدیگر را ضروری دانست و یاد آور شد: در حال حاضر ارزش بازار سرمایه در ایران در حدود ۳۸۰ هزارمیلیارد تومان است، اما با توجه به میزان سهام آزاد شناور، در پررونق ترین سال ها، گردش این سهام بالغ بر ۲۵ درصد ارزش بازار است.
صبایی ادامه داد: این در حالی است که حجم سپرده ها در بازار پول در حدود ۴۰۰ هزار میلیارد تومان است بنابراین حجم بازار پول بسیار وسیع تر از بازار سرمایه بوده و تاثیرپذیری آن از این بازار محدود است. چنین مطلبی در مورد بازار مسکن نیز صدق می کند. وی حجم بازار مسکن را نیز حدود ۶ تا ۷ برابر ارزش بازار سرمایه ذکر کرد و بر این اساس این گونه نتیجه گیری کرد که در ایران معمولا بازارهای موازی، بازار سرمایه را تحت تاثیر قرار می دهند تا بازار سرمایه آنها را.

این کارشناس بازار سرمایه این گونه توضیح داد: بازار سرمایه با توجه به حجم نسبتا کوچک در مقایسه با سایر بازارها، توان آسیب رساندن و بر هم زدن تعادل در بازارهای موازی را ندارد، از این رو شاید رکود در سایر بازارها را بتوان در عوامل دیگری جست وجو کرد.

وی افزایش قیمت سهام شرکت ها و به تبع آن افزایش شاخص را به دو دلیل ناشی از افزایش سودآوری شرکت ها و تغییر انتظارات سرمایه گذاران از آینده در جهت مثبت یا هر دو مورد نسبت داد.
صبایی افزایش شاخص کل در بورس اوراق بهادار تهران را از جنس دوم دانست و افزود: اخبار مثبت منتشره حاکی از بهبود روابط بین الملل و سیاسی، به طور مستقیم بر سودآوری شرکت ها تاثیر ندارد.
وی تصریح کرد: این در حالی است که در سال قبل اخبار نشانگر افزایش نرخ محصولات شرکت های بورسی در صنایع مختلف و تاثیر مستقیم آن بر سود شرکت ها بوده است.

این کارشناس بازار سرمایه پیش بینی کرد: شرایط موجود این نوید را به سرمایه گذاران می دهد که در آینده نه چندان دور، با برداشته شدن تدریجی تحریم ها، پتانسیل سودآوری شرکت ها افزایش یابد. به عنوان مثال برداشته شدن تحریم سوئیفت که در بلند مدت سبب افزایش سود در صنعت بانکداری می شود یا برداشته شدن تحریم کشتیرانی که هزینه حمل را در شرکت های پتروشیمی به میزان قابل توجهی کاهش می دهد نمونه هایی از این تاثیر هستند.

وی ادامه داد: این انتظارات مثبت می تواند حداقل یک تا دو واحد نسبت P/E بازار را افزایش دهد و موجب افزایش شاخص شود. این همان اتفاقی است که در حال حاضر در بازار رخ داده و این افزایش را می توان به افق مثبت ترسیم شده توسط سرمایه گذار نسبت داد که نتیجه رویدادهای سیاسی است؛ لذا نمی توان روند صعودی بازار را حبابی و فاقد دلیل منطقی دانست.

صبایی در عین حال این رشد بازار را تا حدودی شکننده و توام با ریسک تلقی کرد و گفت: این رشد تنها با تغییر انتظارات سرمایه گذار و نه به واسطه رشد سودآوری شرکت ها حاصل شده و در صورت از بین رفتن این بارقه های امید، نسبت P/E بازار طی روندی اصلاحی به جای قبلی برگشته و این امر تا حدی ریسک سرمایه گذاری در بازار سرمایه خصوصا در صنایعی با نسبت بالای P/E، مانند صنعت خودرو را افزایش می دهد.
وی با این حال رشد شاخص را در پی تداوم اخبار مثبت، محتمل دانست اما در صورت عدم وقوع رخدادهای مورد انتظار سرمایه گذاران در مورد لغو تحریم ها و بهبود شرایط سیاسی به هر دلیلی، اصلاح شاخص را دور از ذهن ندانست.
این کارشناس بازار سرمایه در نهایت به سرمایه گذاران توصیه کرد که با احتیاط بیشتری اقدام به خرید سهام، خصوصا سهامی با نسبت P/E بالا کنند.