فرآورده‌های نفتی درآمدزا را بشناسید!

نفت، ماده‌ای حیاتی و ارزشمند در دنیای فسیلی امروز که از آن به‌عنوان طلای سیاه یاد می‌شود. ماده‌ای که اگر نباشد ممکن است زندگی بشر رو به نابودی برود و یا حتی براثر آن جنگ راه بیفتد!

اما نکته قابل توجه درباره این ماده سیاه و درآمدزا این است که نه تنها خود سبب  کسب درآمد می شود بلکه فرآورده ها و محصولاتی از آن تولید می شود که می تواند این کسب سرمایه را چندین برابر کند. به همین دلیل امروز باشگاه خبرنگاران جوان قصد دارد تا شما را با فرآورده های نفتی درآمدزا آشنا کند، پس پیشنهاد می کنیم با مطالعه این مطلب اطلاعات خود را بالاتر ببرید!

نفت چیست؟

نفت مخلوطی است از ئیدروکربن‌های جامد که به صورت مایع و گاز  از تجزیه شدن پیکر مرده جانداران تک سلولی به وجود می‌آید.

روش‌های بسیار پیشرفته‌ای از قبیل: لرزه اندازی و شکل برداری با اقمار مصنوعی برای ردیابی نفت به کار می رود.

مراحل تصفیه نفت

عملیات تصفیه نفت عبارت است از تقطیر نفت خام به منظور تجزیه مواد متشکله آن.

عمل تقطیر بطور مداوم انجام می شود. یعنی اینکه مستمر نفت خام داغ وارد قسمت پائین ستون می‌شود و مواد مختلف هر کدام در سطح مناسب (از بالا تا پائین) خود به خارج جریان می‌یابد.

در این تقطیر سازی موادی سبک که به آن‌ها ماده گاز پالایشگاهی می گویند و به صورت بخار می ماند ،برای سوختن در پالایشگاه به کار می رود و عبارتند از:

گاز نفت مدای LGP و گازولین (بنزین)  مهمترین آن‌ها نفت است که در صنایع شیمیایی است، و مواد سنگین‌ترین وجود دارد که کروسین را می‌توان نام برد و گازوئیل که برای تامین گرما به عنوان سوخت دیزلی بکار می‌رود.

صنایع پتروشیمی علم شیمی و صنعت پتروشیمی در پرتو فعالیت‌ها و بالندگی مغز ها‌ی متفکری که عامل همه پیشرفت‌ها و دستاورد‌های جوامع بشری است. بیش از چند دهه از پیدایش صنعت پتروشیمی در جهان نمی‌گذرد.

فرآورده نفتی یا فرآورده‌های نفتی

سنجش ارزش نسبی نفت خام در بازار دستخوش عوامل متعددی که گاه با یکدیگر در تضاد قرار می‌گیرند، هستند. هر کدام از انواع نفت دارای ویژگی‌ها و خصوصیات مختص به‌خود بوده که این ویژگی‌ها تعیین‌کننده نوع و میزان فرآورده‌هائی هستند که پس از پالایش نفت تولید می‌شوند. اضافه بر این، چگونگی کار و دستگاه‌های پالایش نیز بر روی تولید محصولات تصفیه شده بدون اثر و دخالت نیست. ممکن است که یک نوع نفت برای یک پالایشگاه به‌خصوص ایده‌آل و مفید باشد، اما از طرفی همین نفت به‌علل گوناگون از جمله قیمت و یا عدم تولید کافی محصولات کلیدی که مورد نیاز بازار سنتی همان پالایشگاه است، شاید موردپسند قرار نگیرد. تقاضای بازار داخلی یک پالایشگاه برای فرآورده‌های نفتی به‌علل فصلی، اقتصادی و یا شرایط محلی می‌تواند به‌طور قابل ملاحظه‌ای تغییر جهت یابد که این امر بر روی نوع نفت و یا مخلوط نفتی که یک پالایشگر در تلاش برای یافتن آن می‌کوشد، اثر می‌گذارد.

بیشترین کاربری فرآورده‌های نفتی در بدست آوردن انرژی از آنهاست: برای مثال مازوت و بنزین فرآورده‌هایی هستند که برای بکاربردن انرژی آن‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند. پالایشگاه‌ها همچنین مواد شیمیایی دیگری نیز فرآوری می‌کنند، که برخی از آن‌ها فرایند‌های شیمیایی را برای فرآوری پلاستیک و دیگر مواد پرکاربرد، بکار می‌برند. از آنجا که نفت دارای چند درصد گوگرد است، مقدار زیادی گوگرد نیز به عنوان فرآورده نفتی فرآوری می‌شود. هیدروژن و کربن در شکل کک نفت نیز می‌توانند، فرآورده نفتی بحساب آیند.

پالایش نفت دو سبب اساسی دارد، نخست اینکه استخراج موادی، چون نفتا برای استفاده در صنایع پتروشیمی، روغن موتور برای ماشین‌های گوناگون و یا حتی بنزین بسیار با صرفه‌تر از مصرف نفت خام به عنوان ماده گرمازا است. دوم اینکه مصرف نفت خام به سبب اختلاف بسیار نقطه جوش و اشتعال اجزاء سازنده آن آسان و بی خطر نیست. از همین رو است که باید نفت خام را پالود و مواد سبک آن جدا کرد تا بشود از آن به عنوان سوختی ایمن استفاده کرد.

فرآورده‌های نفت خام

در پالایشگاه از نفت خام فرآورده‌های گوناگونی به دست می‌آید که برای آگاهی از چگونگی و مقدار این فرآورده‌ها می‌بایست نخست نفت خام را در آزمایشگاه مورد ارزیابی قرار داد. آنچه در این ارزیابی به دست می‌آید، برای طراحی و تنظیم کار پالایشگاه و افزار‌های پالایش به کار خواهد آمد. برش‌هایی که از تقطیر نفت خام در برج تقطیر پالایشگاه به دست آمده اند، ممکن است بصورت اولیه که فرآورده‌هایی نیمه نهایی خوانده می‌شوند قابل مصرف نباشند، بنابراین هر برش بنا به چگونگی‌اش و بالا بردن کیفیت آن به دیگر واحدها، چون تبدیل کاتالیستی، کاهش گرانروی، شستشو با حلال و … برده می‌شود تا فرآورده‌های نهائی تهیه گردد.

به طور کلی نفت خام پس از ورود به پالایشگاه کمی گرم می‌شود و سپس به برج تقطیر رانده شده در آنجا در شرایط فشار جو و خلاء به گونه برش‌های مهم نفتی درمی آید. این برش‌ها نقطه پیشجوش‌هایی گوناگون دارد.

گاه ممکن است که برخی از این برش‌ها به نام یک فرآورده نهایی روانه بازار گردد ولی معمولاً می‌باید به روی این برش‌های نخستین، عملیات تصفیه دیگری نیز انجام شود و احیاناً هیدروکربور‌هایی با هم آمیخته گردد تا فرآورده نهایی به دست آید.

برخی از مهمترین فرآورده‌هایی که از نفت خام بدست می‌آیند (با نقطه پیشجوش به درجه سانتیگراد) عبارتند از:

 گاز مایع ۴/۴۴- تا ۱/۱

 بنزین‌های هواپیما ۳۲/۲ تا ۱۴۹

 سوخت موتور ۳۲/۲ تا ۲۱۵

سوخت‌های جت ۸/۳۷ تا ۲۸۸

 نفت سفید ۱۷۶ تا ۲۸۸

 سوخت دیزل نفت گاز ۲۰۴ تا ۳۹۹

نقطه پیشجوش‌های داده شده را بنا به نیاز بازار می‌توان در پالایشگاه تغییر داد.

از نفت خام فرآورده‌های دیگری نیز، چون سوخت کوره، روغن‌های روان کننده، قیر، حلال‌ها، موم، کک، دوده، گوگرد و فرآورده‌های ویژه به دست می‌آید که به چند مورد مهم و آشنای آن اشاره می‌کنیم:

گاز:

گاز نفت بطور طبیعی همراه نفت خام از زمین بیرون می‌آید و یا بر اثر پالایش و تجزیه اجزای نفت حاصل می‌گردد. گاز نفت انواع گوناگون دارد. برخی از آن‌ها در فشارو دمای عادی گازی شکل هستند، به همین سبب آن‌ها را اصطلاحا گاز خشک می‌گویند. بعضی نیز در این شرایط مایع هستند، لذا اصطلاحا آن‌ها را گاز ترمی‌نامند. گاز‌های تر، مقدار زیادی بنزین سبک و گرانبها همراه دارند که در موقع پالایش آن‌ها را جدا می‌سازیم، اما گاز خشک یک سوخت حاضر و آماده است. گاز‌های نفتی که به مایع قابل تبدیل اند به نام کوتاه شده L.P.G خوانده می‌شوند و معمولاً از پروپان و بوتان تشکیل می‌یابند. ولی بطور کلی پروپان، پروپیلن، نرمال بوتان، ایزوبوتان و بوتیلن می‌توانند در ترکیب آنها، به نسبت‌های مناسب سهم داشته باشند. مقدار درصد پروپان و بوتان در گاز مایع بسیار مهم است. این مقدار نسبت به فصل‌های گوناگون تغییر می‌کند. درصد پروپان میان ۱۰ تا ۵۰ متغیر است. از گاز نفت استفاده‌های گوناگون به‌عمل می‌آید مثلاً با آن کود شیمیائی، پلاستیک، دارو‌های بیهوشی، الیاف مصنوعی و ... ساخته می‌شود. گاز نفت از آنجا که آسان‌تر با هوا مخلوط می‌گردد، بهتر از هر نوع سوخت دیگر آتش گرفته و می‌سوزد و از خود دوده و خاکستری به‌جا نمی‌گذارد. به‌علاوه، چون گاز‌های تجاری گوگرد همراه ندارند به اسباب و وسایلی که در آن به‌کار می‌روند با ظرفی که گرم می‌کنند آسیبی نمی‌رسانند.

بنزین:

بنزین، یکی ازفرآورده‌های سبک نفت است که یا بطور طبیعی با گاز‌های‌تر همراه است و یا بر اثر پالایش نفت خام حاصل می‌گردد. در اوایل پیدایش صنعت نفت که هدف پالایشگران فقط تهیه نفت چراغ بود، بنزین مورد مصرفی نداشت. حتی ماده‌ای زائد و خطرناک بشمار می‌رفت؛ لذا سعی می‌شد که در موقع پالایش حتی‌المقدور کمتر از آن بوجود آید تا آز آسیب آن در امان باشند. اما با اختراع موتور‌های احتراقی درونسوز، این وضع دگرگون شد و مصرف بنزین آنچنان گسترش یافت که برای تهیه آن، ناگزیر شیوه‌ها و دستگاه‌های پالایش جدیدی پدید آمد. پالایشگران ناگزیر شدند مولکول‌های ترکیبات نفتی را شکسته و تغییراتی در آن دهند تا بنزین بوجود آید. معمولاً بنزین خالص مثل آب بی‌رنگ است. اما امروز به کلیه بنزین‌های موتور مایع شیمیائی اتیل یا تترا اتیل سرب اضافه می‌کنند تا خاصیت تپق زدن آن‌ها کم شده و آرام‌سوزتر گردند. این مواد شیمیائی را معمولاً رنگ می‌کنند تا سمی بودن آن‌ها مشخص باشد به همین جهت بنزین‌هائی که در بازار به فروش می‌رسند دارای رنگ هستند. غالباً در بنزین‌ها آثار و بقایائی از گوگرد وجود دارد. این موارد در موقع سوختن گازهائی تولید می‌کنند که اسباب و وسایل را فرسوده و ضایع می‌نمایند و به همین سبب سعی می‌شود که میزان آن در بنزین به حداقل ممکن کاهش یابد.