جزئیات مشمولان و تعداد تعاونی‌های سهام عدالت

طرح توزیع سهام عدالت در آبان ماه سال ۱۳۸۵، توسط رئیس جمهور وقت رسما به عنوان طرحی با هدف «کاهش فقر» و «توزیع عادلانه ثروت دولت بین قشرهای مختلف جامعه» اعلام شد. به بیانی ساده تر، سهام شرکت‌های دولتی با تصمیم دولت  و به طور بلاعوض، به مردم واگذار شد و افراد کم توان جامعه در درآمدهای دولت شریک شدند تا به این طریق، عدالت بین اقشار جامعه برقرار شود.

بر اساس مطالعه مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، یکی از اهداف توزیع سهام عدالت «خصوصی سازی همراه با واگذاری مالکیت سهام شرکت های دولتی» و با هدف توانمندسازی اقشار کم درآمد جامعه و توسعه عدالت اجتماعی، بود و از دیگر اهداف آن می‌توان به «گسترش سهم بخش تعاون در اقتصاد ایران» اشاره کرد.

با تصویب قانون، اجرای سیاست‌های کلی اصل ۴۴ قانون اساسی در مجلس شورای اسلامی، افزایش ثروت و ایجاد منبع درآمد مستمر برای خانوارهای نیازمند، دولت باید بخشی از درآمدهای خود را به صورت بلاعوض به مردم دهد.

بر این اساس هم، در چرخه واگذاری سهام عدالت به نیازمندان «شرکت های تعاونی سهام عدالت» شهرستانی تشکیل شد تا واگذاری سهام به مشمولان طرح صورت پذیرد. این در حالی است که یکی از مهمترین سازمان‌ها و نهادهای درگیر در اجرای این طرح، سازمان خصوصی سازی است که در پیشبرد اهداف طرح سهام عدالت نقشی بسیار موثر داشته است.

در مرحله اول، سهام عدالت به برخی از افراد تحت پوشش کمیته امداد، سازمان بهزستی و رزمندگان بیکار و فاقد شغل واگذار شد و برگه هایی به عنوان برگه سهام نیز به مشمولان طرح داده شد و در مراحل بعدی سایر مشمولین اضافه شدند.

نتایج یافته‌های مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی حاکی از آن است که، سبد سهام عدالت ترکیبی از حدود ۵۰ شرکت بورس و فرابورس است و برای هر نفر از مجموع پورتفوی آن، مبلغ یک میلیون تومان سهام اختصاص داده شده است، بنابراین سهام عدالت متعلق به شرکت خاصی نیست و مجموع سبد سهام در درصدی از حدود ۵۰ شرکت دولتی تعریف شده است که سود و زیان شرکت های علی السویه بین سهامداران تقسیم می شود.

بنا بر اعلام سازمان خصوصی سازی، تعداد مشمولان طرح توزیع سهام عدالت تا پایان سال ۹۶ در ۱۹ گروه ۴۹ میلیون و ۲۲۶ هزار و ۱۹۳ نفر هستند که حدود ۵ درصد از این افراد یعنی ۲ میلیون و ۲۲۵ هزار و ۶۷۲ نفر، از مشمولان فوت شده‌اند که سهام متوفیان به وارث آنان تعلق می گیرد.

بررسی سهم مشمولین سهام عدالت هر استان نسبت به جمعیت آن استان نشان می دهد، در مجموع ۶۳ درصد از جمعیت ایرانیان کشور، مشمول دریافت سهام عدالت هستند که در ۲۱ استان کشور این سهم بیشتر از سهم کشور و سهم مشمولین سهام عدالت در ۱۰ استان کشور کمتر از سهم کشور است.

بر اساس این گزارش، بیش از ۸۰ درصد جمعیت استان های ایلام، لرستان، خراسان جنوبی، خراسان شمالی و همدان مشمول دریافت سهام عدالت هستند. همچنین استان های تهران و البرز نیز جزو استان هایی هستند که کمتر از ۴۰ درصد جمعیت آنان از سهام عدالت بهره مند شده اند.

این آمار نشان می دهد، همانگونه که انتظار می رود و با توجه به اهداف توزیع سهام عدالت به اقشار کم درآمد جامعه، سهم مشمولین دریافت سهام عدالت در اکثر استان های محروم و کمتر توسعه یافته به نسبت سایر استان ها بیشتر است.

البته به نظر می رسد درصد پوشش جمعیت مشمول سهام عدالت در استان سیستان و بلوچستان در قیاس با درصد پوشش سایر استان های کمتر توسعه یافته جای ارتقا دارد.

علاوه بر این، بررسی آماری تعداد تعاونی های سهام عدالت (شرکت های تعاونی دارای کد) و سهم هر استان از مشمولین سهام عدالت نیز نشان می دهد، استان های تهران، خراسان رضوی و فارس به ترتیب سهم ۱۰.۱ درصد، ۸.۱ درصد و ۶.۸ درصدی از کل مشمولان سهام عدالت را به خود اختصاص داده اند و کمترین سهم در استان های سمنان، کهگیلویه و بویراحمد و ایلام به ترتیب ۰.۸ درصد، ۱.۱ درصد و ۱.۱ درصد است.

خلاصه اطلاعات وضعیت مشمولان طرح توزیع سهام عدالت در ۱۹ گروه و تعداد مشمولان در هر گروه حکایت از آن دارد که بیشترین مشمولان به ترتیب در گروه «روستائیان و عشایر»، «کارکنان شاغل و بازنشستگان کشوری، لشگری و تامین اجتماعی» و «کارگران فصلی و ساختمانی» هستند.