چراغ روشن شایعات در جریان خاموشی‌ها

۲۲ آذرماه ۱۳۹۴ طی بیست و یکمین اجلاس متعهدین کنوانسیون تغییر آب و هوا، رژیم حقوقی مقابله با گرمایش جهانی موسوم به توافقنامه پاریس شکل گرفت. ۱۹۵ کشور هم با اجماع در پاریس به این توافقنامه پیوستند؛ توافقنامه‌ای که تا سال ۲۰۳۰ اجرایی خواهد شد. بر اساس اهدافی که برای این توافقنامه پیش‌بینی شده، برنامه مشارکت ملی جمهوری اسلامی ایران (INDC) برای کاهش 12 درصدی انتشار گازهای گلخانه‌ای تا سال 2030 میلادی است که8 درصد آن مشروط به لغو تحریم‌ها شده است. «توافقنامه پاریس» به تصویب دولت و مجلس هم رسید، اما در کش و قوس تأیید شورای نگهبان به مجلس بازگردانده شد. اکنون برخی مدعی شده‌اند که علت خاموشی‌های اخیر برق تلاش ایران برای پایبندی به این توافق از راه کاهش تولید برق است. ولی دراین باره مدیرعامل شرکت مادرتخصصی تولید نیروی برق حرارتی حرف دیگری می‌زند. محسن طرزطلب می‌گوید که خاموشی‌های اخیر به هیچ عنوان ارتباطی با معاهده پاریس ندارد. این توافقنامه نه در دستور کار ما قرار دارد و نه به ما ابلاغ شده است. او در گفت‌و‌گو با «ایسنا» اظهار کرد: به منظور کاهش گازهای گلخانه‌ای برنامه‌هایی را در نظر داریم که بتوانیم موجب افزایش راندمان نیروگاه‌های حرارتی شویم.

معاون برنامه‌ریزی شرکت مادرتخصصی تولید نیروی برق حرارتی نیز در این خصوص توضیحات بیشتری به «ایران» داد. حمیدرضا عظیمی راندمان فعلی نیروگاه‌های حرارتی را حدود 38درصد عنوان کرد و گفت: «براساس برنامه ششم توسعه تا پایان سال 1400 این عدد باید به 40 درصد برسد، یعنی همان عددی که در تعهدنامه پاریس آمده است. به این منظور برنامه‌ریزی‌هایی انجام داده‌ایم. الان راندمان نیروگاه‌های نسل E کشور حدود 50 درصد است و راندمان نیروگاه‌های کلاس F که قرار است دانش و تکنولوژی آن به ایران وارد شود، بالای 58 درصد است. اگر با روندی که پیش گرفته ایم، این نیروگاه‌ها وارد مدار شوند، به راندمان 40درصدی هدفگذاری شده می‌رسیم. البته نیروگاه‌هایی هم داریم که راندمان آنها زیر 30 درصد است و بازتوانی آنها جزو برنامه‌هاست.» عظیمی ادامه داد: «موضوعی که وزارت نیرو از سال 92 به بعد دنبال کرده بحث احداث نیروگاه‌های با قرارداد بیع متقابل است، یعنی افزودن بخش بخار به نیروگاه‌های گازی موجود برای بالابردن راندمان این نیروگاه ها. در این خصوص بیش از 7 هزار مگاوات ظرفیت وجود دارد و قراردادهایی را با سرمایه‌گذاران مبادله کرده‌ایم و بخشی از آن هم دولتی هستند. پیش‌بینی می‌شود که با این 7هزار مگاوات سالانه بیش از 11 میلیارد متر مکعب سوخت صرفه‌جویی می‌شود. البته در این زمینه با مشکلاتی مواجهیم و از نظر مالی ما قدرت انجام این کار را نداریم، اما وقتی نیروگاه‌های بخش بخار را به گازی بیفزاییم، سوخت صرفه‌جویی می‌شود وآلایندگی محیط زیست پایین می‌آید. بدون اینکه ما بخواهیم فعالیت خاصی انجام دهیم .»

اینکه تولید و مصرف برق لحظه‌ای است و قابلیت ذخیره ندارد، نشان می‌دهد که ما برای مدیریت بحران برق کشور از این پس نیازمند صرفه‌جویی بیشتری در تابستان‌ها هستیم. چراکه مشکل کمبود برق تابستان امسال مقطعی و گذرا نیست و دیگر دولت نه می‌خواهد و نه می‌تواند که سالانه 5 هزار مگاوات به ظرفیت تولید برق کشور بیفزاید. از این پس برنامه افزایش تولید برق مدیریت شده‌تر از قبل خواهد بود. همین امسال ما با 9 هزار مگاوات کسری تولید برق مواجه بودیم که بخشی از آن با همکاری صنایع و کشاورزی و بخشی هم با مدیریت بار خانگی و ادارات در حال جبران است. البته بخشی از این کاهش قدرت تولید برق به خروج نیروگاه‌های برقابی از مدار بر می‌گردد اما معلوم نیست که سال‌های آتی شرایط بارش‌ها بهتر از امسال باشد. صنعت برق با 30 هزار میلیارد تومان بدهی که گریبانش را گرفته، در سال‌های 94 تا 96 توانست به ترتیب حدود 2 هزار مگاوات، هزار و 800 مگاوات و 2 هزار و 300 مگاوات را وارد مدار کند. امسال هم برنامه‌ریزی‌ها از افزایش 3 هزار مگاواتی ظرفیت برق کشور خبر می‌دهد اما به نظر نمی‌رسد که دیگر قرار باشد 5 هزار مگاوات وارد مدار شود.

این که گمان می‌کنیم یک نیروگاه با راندمان بالا برق بیشتری تولید می‌کند، یک باور غلط است چراکه راندمان نیروگاه به معنی نسبت تبدیل انرژی حرارتی به انرژی الکتریکی است. راندمان با قدرت تولیدی ارتباطی ندارد. به این معنا که در شرایط جغرافیایی یکسان یک نیروگاه ۱۰۰۰ مگاواتی با راندمان پایین معادل یک نیروگاه ۱۰۰۰ مگاواتی با راندمان بالا برق تولید می‌کند و تنها تفاوت این است که هرچه راندمان بالاتر برود برای تولید برق، سوخت کمتری استفاده می‌شود، ولی به قدرت تولید نیروگاه اضافه نمی‌شود.در این باره مهدی وکیلیان، رئیس دانشکده برق دانشگاه صنعتی شریف به «ایران» توضیح داد: «راندمان نیروگاهی ایران نسبت به بسیاری از کشورهای دیگر در سطح بالاتری قرار دارد. هرچند که برخی از کشورها با استفاده از تکنولوژی‌های جدید به راندمان‌های بالاتر از ۵۵ درصد دست یافته‌اند.» او ادامه داد: «برای افزایش راندمان نیروگاه‌های کشور به بیش از 55 درصد باید اقدام کنیم، اما این موضوع ارتباط چندانی با ظرفیت تولید برق کشور ندارد.» 

اتلاف شبکه‌های برق ایران در 5 سال اخیر با تلاش بسیار از حدود 17 درصد به 10.8 درصد کاهش یافته است و به گفته معاون وزیر نیرو الان به پوسته سخت خود رسیده است. اما اینکه برخی انتظار دارند این رقم به صفر برسد، باید بدانند که محال است. حتی تلفات برق در کشورهای پیشرفته دنیا حدود 7 درصد است. به طور کلی اتلاف برق غیرقابل اجتناب بوده و هیچ گاه از حد معینی که به آن «اتلاف فنی مجاز» گفته می‌شود، کمتر نخواهد شد.

در این باره همایون حائری معاون وزیر نیرو در امور برق و انرژی به «ایران» گفت: یکی از اقدامات خوب سال‌های اخیر کاهش تلفات صنعت برق بود. کاری جمعی، سخت، هوشمندانه و با مدیریت متمرکز. تلفات صنعت برق الان به 10.8 درصد رسیده اما از این رقم کمتر شدن نیازمند سرمایه‌گذاری است. مثلاً باید ترانس‌ها را تعویض کنیم. برنامه داریم که این رقم را کمتر نیز بکنیم اما در مجموع الان به عدد قابل قبولی رسیده‌ایم.

آمار وزارت نیرو نشان می‌دهد که ظرفیت نصب شده نیروگاهی ایران بیش از 76 هزار مگاوات است که در عمل فقط می‌تواند 58 هزار مگاوات تولید کند. اما چرا؟ در این باره محسن احمدزاده، مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری نیروگاهی ایران (سنا) به «ایران» توضیح داد: «ظرفیت نیروگاه که از طرف سازنده اعلام می‌شود معادل حداکثر توانی است که در شرایط ایزو یعنی ارتفاع در سطح دریا و دمای ۲۵ درجه و نو بودن تجهیزات قابل تولید است. هرچه محل احداث نیروگاه از سطح دریا ارتفاع گرفته یا دما بیش از ۲۵درجه باشد و نیز با مرور زمان و مستعمل شدن تجهیزات، توانی که در عمل نیروگاه می‌تواند تولید کند، کاهش می‌یابد. اکثر نیروگاه‌های ایران در نواحی غیرساحلی (با توجه به نزدیکی به مراکز مصرف و کاهش هزینه‌های انتقال و توزیع) احداث و با توجه به مرتفع بودن فلات مرکزی ایران در ارتفاع بالای هزار متر از سطح دریا نصب شده‌اند، به همین دلیل توان تولید برق آنها از ظرفیت نامی همواره کمتر است.» او ادامه داد: «در تابستان نیز با افزایش بیش از ۲۰ درجه‌ای دما نسبت به دمای استاندارد بشدت از قدرت عملی نیروگاه‌ها کاسته می‌شود. همچنین عمر اغلب نیروگاه‌های ایران بیشتر از ۲۰ سال است و تجهیزات نو ندارند. همین موضوع باعث کاهش ظرفیت عملی تولید برق نیروگاه‌ها می‌شود.» به‌گفته احمدزاده امسال خروج نیروگاه‌های برقابی از مدار تولید به خاطر کمبود آب و خشکسالی هم عملاً بیش از ۵ هزار مگاوات از قدرت تولید برق کشور کاسته است.

برق کالایی است که قابلیت ذخیره‌سازی در ابعاد وسیع ندارد و برای پایداری شبکه برق باید در هر لحظه، تزریق برق به شبکه‌های برق با مصرف آن متعادل باشد. وزارت نیرو با استفاده از همین ویژگی صادرات برق را نیز در دستور کار خود قرار داده اما نه در ساعات پیک مصرف تابستان. اگرچه شبکه برق ایران به شبکه برق تمامی کشورهای همسایه دارای مرز زمینی، متصل است اما در تابستان ایران عموماً وارد‌کننده برق است. در این باره  محمودرضا حقی‌فام، معاون هماهنگی توزیع شرکت توانیر و سخنگوی صنعت برق کشور تصریح کرد: «در ساعت‌های پیک بار شبکه سراسری در اواخر خرداد تا انتهای شهریور، صادرات برق کشور در اوج بار مصرف داخل کشور صفر است و فقط واردات در کشور اتفاق می‌افتد. زمان پیک مصرف اولویت اصلی ما تأمین برق پایدار داخل کشور است.» اما اگر می‌خواهیم که از خاموشی‌های تابستانه رها شویم باید به جای شایعه‌پراکنی حداقل 10 درصد مصرفمان را در ساعات پیک کاهش دهیم. این آسان‌ترین راه است.

انتهای پیام/