پاسخ به ۵ سؤال کلیدی درباره کارت سوخت
مرکز پژوهش‌های مجلس با انتشار گزارشی درباره کارت هوشمند سوخت، پیشنهادهایی در این زمینه ارائه داد.
مرکز پژوهش‌های مجلس با انتشار گزارشی درباره کارت هوشمند سوخت، ضمن تاکید بر دستاورد ۷۵ میلیارد دلاری این کارت‌ها در ۸ سال، بر ضرورت تداوم استفاده از کارت‌های سوخت با وجود قطع سهمیه بندی بنزین و تک نرخی شدن آن تاکید کرد و پیشنهادهایی در این زمینه ارائه داد.
۱- تداوم استفاده از کارت سوخت در شرایط فعلی (قطع سهمیه بندی بنزین) چه ضرورتی دارد؟
«فارغ از اینکه دولت قصد دارد «سهمیه‌بندی بنزین» را در آینده اجرا نماید یا آن را متوقف کند، در هر حال باید از زیرساخت کارت سوخت صیانت شود؛ به این معنی که باید عرضۀ سوخت به گونه‌ای باشد که اغلب مردم انگیزه کافی برای استفاده از کارت شخصی خود را داشته باشند و از استفاده از کارت جایگاه‌ها به حداقل برسد. حداقل فایدۀ حفظ سامانۀ هوشمند، حتی بدون سهمیه‌بندی بنزین، این است که از قاچاق این فراوردۀ ارزشمند جلوگیری به عمل آید. به‌علاوه، در صورت افزایش مجدد قیمت نفت (و به تبع آن افزایش فاصلۀ قیمت بنزین داخلی با کشورهای همسایه) و یا وقوع هر اتفاقی از قبیل حوادث طبیعی و یا تحریم، می‌توان عرضۀ بنزین را بهتر مدیریت نمود. با حفظ این زیرساخت، اطلاعات سامانۀ هوشمند نیز به‌روز باقی می‌ماند».
۲- کاربردهای کارت سوخت در شرایط فعلی چیست؟
«به اذعان مسئولان ستاد مدیریت حمل‌ونقل و سوخت، وزارت کشور و وزارت راه و شهرسازی، از اطلاعات سامانۀ هوشمند سوخت برای برآورد تعداد انواع خودروهای فعال کشور، شناسایی خودروهای فرسوده، کسب اطمینان از عدم قاچاق در جایگاه‌های سوخت، محاسبۀ نرخ کرایۀ حمل‌ونقل عمومی در شهرهای مختلف و همچنین اصلاح اطلاعات ترددشمارهای جاده‌ای برای برآورد تقاضای سفر و پیش‌بینی مصرف سوخت در زمان‌های اوج سفر استفاده میشود».
۳- راهکارهای تداوم استفاده از کارت سوخت در شرایط فعلی چیست؟
«پیش از هر اقدامی لازم است دولت تمامی وسایل نقلیه را به کارت سوخت مجهز نماید و برای دریافت درخواست‌های جدید و صدور کارت‌های المثنی به‌اندازۀ کافی مهلت قانونی تعیین نماید. در مرحلۀ بعد، برای حفظ سامانۀ هوشمند و افزایش انگیزۀ مردم به استفاده از کارت شخصی و تأمین هزینه‌های مربوطه، ضروری است یکی از سیاست‌های زیر اتخاذ شود:
۱- تعیین نرخ اضطراری بنزین برای سوخت‌گیری با کارت جایگاه‌ها (همانند گازوئیل): بنابر پیشنهاد ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز به هیات دولت، می‌توان به ازای هر لیتر سوخت‌گیری با کارت جایگاه‌ها ۲۰% عوارض از مشتریان اخذ نمود. در واقع همۀ مردم با استفاده از کارت سوخت شخصی خود می‌توانند با همان قیمت مصوب (۱۰۰۰ تومان در سال ۹۴) بنزین دریافت کنند و تنها کسانی که به هر دلیلی از کارت مخصوص خودروی خود استفاده نمی‌کنند مشمول پرداخت عوارض اضافی هستند و بنزین را با «نرخ اضطراری» دریافت می‌کنند. در این شیوه، همچنان بنزین به صورت تک‌نرخی عرضه میشود و افزایش قیمت بنزین هم وجود ندارد. ضمناً چون کارت سوخت جایگاه‌ها ویژه است و توسط دستگاه کارت‌خوان به عنوان کارت خاص شناسایی میشود، تمام تراکنش‌هایی که با این کارت صورت می‌گیرد جداگانه ثبت میشود و امکان فساد و سوء استفاده وجود ندارد. لازم به ذکر است اکنون همین سیاست تحت عنوان نرخ اضطراری در مورد گازوئیل به‌خوبی پیاده میشود. در این طرح دریافت گازوئیل ۳۰۰ تومانی با استفاده از کارت شخصی هیچ محدودیتی ندارد و صرفاً افرادی که بارنامه ندارند و یا از کارت جایگاه‌ها استفاده می‌کنند برای گازوئیل، ۶۰۰ تومان می‌پردازند که این عملاً به معنای تک‌نرخی بودن گازوئیل است. عواید حاصل از این عوارض نیز می‌تواند صرف تعمیر، نگهداری و نوسازی سامانۀ هوشمند شود و بخشی از آن نیز برای جبران هزینه‌ها به جایگاه‌دارها تعلق گیرد.
۲- اخذ عوارض انتشار آلایندگی و عوارض ترافیکی و استفاده از زیرساخت‌های جاده ای از مشتریان پرمصرف بنزین: اصلی‌ترین سیاست برای حفظ انگیزۀ استفاده از کارت سوخت شخصی اخذ عوارض انتشار آلایندگی و ترافیکی از افرادی است که بیشترین بهره برداری را از زیرساخت‌های جاده ای می‌نمایند، است....کارت هوشمند سوخت این قابلیت را دارد که بتوان از آن دسته از مصرف کنندگانی که سوخت بیشتری مصرف می‌کنند عوارض مربوط به آن را دریافت کرد».
۴- راهکارهای تأمین هزینه‌های نگهداری و تعمیر تجهیزات سامانه هوشمند سوخت چیست؟
«هزینه‌های نگهداری و تعمیر تجهیزات سامانۀ هوشمند اصلی‌ترین دلیل مخالفان کارت سوخت برای اتمام اجرای این طرح است. گرچه به اذعان مسئولان دولتی، هزینه‌های جاری حفظ سامانه در قیاس با صرفه‌جویی‌های حاصل از کنترل قاچاق و مصرف بنزین ناچیز است اما در بخش بعد، منابعی مالی برای تأمین مخارج آن نیز پیشنهاد می‌گردد. بنابراین از نظر هزینه‌های نگهداری سیستم نیز نگرانی وجود ندارد... مسلماً زیان ناشی از افزایش قاچاق بنزین بیش از هزینه‌های نگهداری سامانۀ هوشمند است. اما در عین حال، برای تأمین هزینه‌های نگهداری آن راهکارهای زیر پیشنهاد میشود:
۱- اختصاص عوارض استفاده از کارت جایگاه به تعمیر، نگهداری و ارتقاء سامانه (که در قسمت قبل بیان شد)
۲- افزایش نرخ اضطراری گازوئیل و اختصاص مابه‌التفاوت قیمت، به تعمیر و نگهداری سامانه
اتخاذ همزمان این دو راهکار می‌توان هزینه‌های نگهداری سیستم را تا حد زیادی پوشش داد. بنابراین نباید به بهانۀ هزینه‌بر بودن سامانه، آن را از دور خارج کرد».
۵- دستاوردهای استفاده از کارت سوخت از سال ۸۶ تاکنون چه بوده است؟
«با ادامه روند سریع افزایش میزان واردات بنزین در سال ۱۳۸۵ و قوت گرفتن زمزمه‌های تصویب طرح تحریم فروش بنزین توسط آمریکا در این سال و از طرف دیگر با توجه به شکل‌گیری زمینه‌های لازم برای سهمیه‌بندی بنزین با استفاده از سامانه هوشمند سوخت، مجلس شورای اسلامی در بند «و» تبصره «۱۳» قانون بودجه ۱۳۸۶، این موضوع را مصوب کرد. با اجرای این طرح، روند فزایندۀ قاچاق و مصرف بنزین متوقف شد و واردات نیز کاهش یافت. منفعت اقتصادی مستقیم و غیرمستقیم ناشی از اجرای این طرح در مدت ۸ سال، حدود ۱۰۰ میلیارد دلار برآورد شده است که ۷۵ میلیارد دلار آن به‌طور مستقیم ناشی از کاهش مصرف و واردات بنزین است... اجرای طرح کارت هوشمند دستاوردهای علمی ـ فنی ـ مدیریتی قابل توجهی نیز داشته است که به تعدادی از این موارد اشاره میشود:
الف) جلوگیری از قاچاق سوخت
ب)صرفه جویی در مصرف سوخت در ابعاد ملی
ج) بازگشت سرمایۀ بسیار سریع
د) کاهش واردات بنزین و زمینه‌سازی برای بی‌اثر کردن تحریم واردات
ه) ایجاد بستر لازم برای افزایش قیمت بنزین تا سطح نرخ‌های بین‌المللی
و) اثبات کارآمدی قیمت‌گذاری چندنرخی در شرایط خاص
ز) ایجاد تنوع در سبد سوخت کشور و افزایش مصرف CNG
ح) کسب تجربۀ مدیریت یکپارچۀ طرح‌های بزرگ
ط) ایجاد بانک اطلاعات روزآمد از خودروها
ی) ایجاد بستر لازم برای اعمال انواع سیاست‌های تنظیمی
ک) ارتقاء سطح فناوری در حوزه اطلاعات و ارتباطات در کشور (کارت هوشمند الکترونیکی) و ایجاد فرصت‌هایی برای صادرات فناوری و خدمات فنی
ل) حل مشکل مخابراتی برخی از روستاهای کشور
م) ایجاد امکان مدیریت عرضۀ سوخت در شرایط بحران و وقوع حوادث طبیعی».
گفتنی است که مرکز اوایل مردادماه امسال، با انتشار گزارشی با عنوان «درباره گام سوم هدفمند کردن یارانه‌ها: دلایل اجرا و کسری احتمالی منابع» در زمینه حذف کارت سوخت به صورت جدی هشدار داد و این تصمیم احتمالی دولت را «اشتباه بزرگ» خوانده بود. در این گزارش با اشاره به برخی دستاوردهای استفاده از کارت سوخت مانند شفافیت نظام توزیع سوخت، کاهش واردات و قاچاق سوخت به خارج از کشور و نیز مدیریت بر مصرف سوخت آمده بود: «کارت‌های سوخت بستر و ابزار مناسبی برای اعمال سیاست‌های انرژی و جمع‌آوری اطلاعات با ارزش از میزان سوخت مصرفی در کشور است؛ لذا استفاده از کارت‌های سوخت باید، تداوم یابد و حذف آن یک اشتباه بزرگ بوده و باعث کاهش شفافیت نظام توزیع سوخت و کاهش ظرفیت مدیریت بر مصرف سوخت خواهد شد».
ارسال نظر