مواظب روح تان باشید

 «سارق روح» را احمد معظمی کارگردانی کرده و هومان فاضل نویسنده آن است. این سریال داستان آدم هایی است که گرفتار فرقه ها می شوند و تا سر حد مرگ پیش می روند. برای اطلاع از چند و چون سریال، روایت هومان فاضل و احمد معظمی را مرور می کنیم.

‌ فرقه ها در جامعه مدرن

هومان فاضل برای نگارش، فیلمنامه ای درباره فرقه ها چه کرده و چه سختی هایی پیش رو داشته است. او به این سوال و پرسش های دیگر پاسخ می دهد:

در طول تاریخ که نگاه می کنیم هر بار فرقه ای روی کار آمده و از دل آن گروه های زیادی شکل گرفته است. شاید این ظن برای خیلی ها وجود داشته باشد که در دنیای امروز با گسترش علم و اطلاعات، فِرق تازه نتوانند گسترش یابند.

اصولا فرقه ها در جوامعی شکل می گیرند که دارای نحله های مختلف فکری هستند. الان تقریبا در جوامع مدرن، دوباره تعدد فرقه ها و بازگشت به فرقه ها بیشتر است. این، بر اساس پژوهش هایی است که انجام شده که من هم کم و بیش درباره اش تحقیق داشته ام. فرقه با همه دیرینه بودن ،‌الان در جامعه مدرن رشد بیشتری  پیدا کرده،چون ارتباطات باعث شده عضو گیری سریع تر انجام شود. از آن طرف ‌زندگی ماشینی آدم ها را تنهاتر کرده است. الان اتفاقی رخ داده که حتی آدم ها در فردیت خودشان می توانند عضو یک فرقه باشند. بخاطر گستردگی جامعه مدرن و تنهایی آدم ها، تفکری مثل داعش،‌بخش زیادی از عضوگیری هایش در جامعه اروپایی انجام می شود.

مفهومی که در سریال می بینیم چقدر صورت نمایشی دارد و چقدر منطبق با واقعیت است؟

بینیند سریال ،‌گرته برداری از یک اتفاق واقعی نیست.در«آسمان من»هم بخشی از داستان گرته برداری از واقعیت بود که توسط نویسنده دراماتیزه شده بود.در«سارق روح» هم همین طور؛ یعنی ترکیبی از اتفاقاتی که افتاده به همراه تخیل نویسنده. البته اتفاقات برای بیننده ناآشنا نیست؛‌ما در مدت اخیر موردی چون نهنگ آبی را شاهد بودیم. بناربراین سریال،ترکیبی از واقعیت و تخیل بود؛ بخشی را از پرونده های واقعی گرفتیم و بخش زیادی حاصل تخیل نویسنده است.

سریال ما یک درون مایه اصلی دارد و آن این است که زمانی که خانواده،‌اعضای خود را محکم درون خود نگه دارد، هیچ تفکر بیرونی نمی تواند آن را تهدید کند. تمام مانوری که کاراکتر دانیال حکیمی می داد،‌همین بود. برای این که به مخاطب آموزش های لازم را بدهیم، شخصیت را کسی دیدیم که استاد دانشگاه است

خیلی از هشدارهای مهم در قالب دیالوگ بیان می شد. در نمایش اصل واقعیت محذوریت داشته اید؟

من مطالعه طولانی در زمینه فرقه ها داشتم. فیلم و سریال زیادی حتی آن ها که در دوران صامت، درباره فرقه ها ساخته شده اند، را دیدم. کلی کتاب در این زمینه خواندم. نکته ای که هست این که وقتی وارد مناسک فرقه می شوید و آن سمت را می بینید،‌بخاطر محدودیت های اخلاقی و هزاران دلیل دیگر که باعث می شود باورپذیری ماجرا از بین برود، بهتر است از نمایش آن پرهیز کنید. راه حلی که ما پیدا کردیم این بود که بازتاب فرقه را روی آدم ها ببینیم. یعنی ببینیم که اندیشه فرقه چه اثری روی آدم ها دارد. به خاطر همین نه وارد مناسک فرقه شدیم نه آن ها را نشان دادیم .حتی دوربین ما به آن سمت نرفت و با تیم عملیات وارد آن ها شد. این نوع ساختار انتخاب خودمان بود چون مطمئن بودم اگر بخواهیم آن سمت را نشان دهیم مخاطب پس می زند.

سریال با یک انتحاری داعشی شروع می شود و در پایان هم دوباره او را می بینیم. پرداختن به تفکر داعش و نسبت آن به فرقه ها چه دلیلی داشت؟

باتوجه به مشاوره هایی که آقای اصفهانی به ما دادند،‌برای این که بتوانیم چندین نوع تفکر فرقه ای را به مخاطب نشان دهیم ،‌به این نتیجه رسیدیم..

شخصیت دانیال حکیمی به عنوان قطب مقابل تفکر فرقه، گاهی طوری رفتار می کند که گویی این تفکرها «هیچ» است. این برخوردها نقض غرض نیست؟

سریال ما یک درون مایه اصلی دارد و آن این است که زمانی که خانواده،‌اعضای خود را محکم درون خود نگه دارد، هیچ تفکر بیرونی نمی تواند آن را تهدید کند. تمام مانوری که کاراکتر دانیال حکیمی می داد،‌همین بود. برای این که به مخاطب آموزش های لازم را بدهیم، شخصیت را کسی دیدیم که استاد دانشگاه است. او در قالب صحبت با دانشجوها،‌حرف هایی به مخاطب می زند. او جاهایی که درباره فرقه با طنز صحبت می کند،‌مخاطبش کسانی اند که آشنایی کامل با آن دارند. اما وقتی طرف او آدم های درگیر با پرونده ها است،‌جدی می شود و نگاه طنز را ندارد.

یک موضوع چالش برانگیز

«سارق روح» از نظر کارگردانی متفاوت ترین تجربه کاری احمد معظمی است. او در این باره توضیح می دهد:

چطور تصمیم گرفتید به فرقه‌های انحرافی بپردازید؟

طرح این سریال را دکتر مرتضی اصفهانی نوشت و همراه هومان فاضل تحقیقات گسترده‌ای انجام دادند که نزدیک به دو تا سه سال طول کشید و بعد از جمع آوری تحقیقات، فیلمنامه به نگارش در آمد. وقتی پیشنهاد کارگردانی این اثر به من داده شد، آنچه مرا برای کار وسوسه کرد، موضوع سریال بود. به هر حال یک موضوع چالش برانگیز و جذاب دستمایه کار بود و این یعنی، حرکت روی لبه پرتگاه. در واقع همین موارد به جذابیت‌های کار اضافه کرد و من هم ترغیب شدم کارگردانی را با جان و دل بپذیرم. ضمن این‌که همان‌طور که خودتان اشاره کردید این موضوع در قالب ساختارهای مختلف غیرنمایشی پرداخت شده بود، اما نه در قالب یک مجموعه تلویزیونی. علاوه بر آن هدف از ساخت سارق روح، یک مجموعه سرگرم‌کننده نبود، بلکه قرار بود پیام‌هایی با اهمیتی را از طریق این مجموعه به مخاطب منتقل کنیم. معتقدم وقتی یک اثر پیامی برای مخاطب دارد، حتماً می‌تواند اثرگذار باشد. خوشبختانه توانستیم به اهداف‌مان برسیم.

خودتان قبل از کارگردانی این مجموعه تحقیقاتی درباره عرفان‌های کاذب انجام دادید ؟

قبل از ساخت این مجموعه انگیزه‌ای برای مطالعه درباره این موضوع نداشتم، اما وقتی قرار شد چنین اثری را بسازم، شخصاً مطالعه کردم تا بیشتر به کار اشراف داشته باشم.

  هدف از ساخت سارق روح، یک مجموعه سرگرم‌کننده نبود، بلکه قرار بود پیام‌هایی با اهمیتی را از طریق این مجموعه به مخاطب منتقل کنیم. معتقدم وقتی یک اثر پیامی برای مخاطب دارد، حتماً می‌تواند اثرگذار باشد. خوشبختانه توانستیم به اهداف‌مان برسیم.

در چند قسمت تعدادی بازیگر مهمان به مجموعه اضافه می‌شود و با توجه به این‌که قبلاً هم ساخت مجموعه‌های اپیزودیک را داشتید، آیا به این ساختار علاقه‌مندید؟

نمی‌توان گفت که سارق روح یک سریال اپیزودیک است، بلکه با حضور بازیگران مهمان داستان‌های مختلفی را پیگیری می‌کنیم.برایم فرقی نمی‌کند که یک اثر اپیزودیک باشد یا قصه پیوسته تا کارگردانی آن را بپذیرم، بلکه دلم می‌خواهد کار محتوای درست داشته باشد. این مجموعه 75 بازیگر اصلی دارد و بسیار هم پر هزینه بود. این طور نبود که ما در دو یا سه لوکیشن باشیم. تهیه‌کننده سریال واقعاً سنگ تمام گذاشت و امکانات مناسب و استاندارد فراهم کرد تا خروجی کار قابل قبول باشد. ما تلاش کردیم با این سریال متفاوت تغییری در ذائقه مخاطب ایجاد کنیم.

به همین دلیل از قاب بندی‌های معمولی هم استفاده نکردید؟

بله، چون چنین قصه‌ای یک ساختار متفاوت هم می‌طلبید. خود فیلمنامه ساختار را تعریف می‌کرد. سریال سارق روح یک اثر ساده آپارتمانی نبود که سرصحنه دکوپاژ آن چیده شود. من قبل از کار به همه زوایای کار فکر کرده بودم. مرتضی متولی مدیر تولید زحمت زیادی کشید و لوکیشن‌ها قبل از شروع کار بازبینی شده بود. البته می‌توانم به مخاطب نوید بدهم که در حال حاضر هم مشغول کارگردانی یک سریال عجیب و غریب هستم و برای پخش این سریال لحظه شماری می‌کنم و می‌توانم به جرات بگویم اثر متفاوتی است.