غذاهای دریایی و خطرات یک مهمان ناخوانده!

«ویبریو ولنیفیکوس» نام علمی یک باکتری گرم منفی میله‌­ای شکل و غیر اسپورزای متعلق به خانواده Vibrionaceae است که به‌عنوان تهاجمی‌­ترین گونه ویبریو برای انسان در نظر گرفته می‌شود. این باکتری، نمک دوست یا اصطلاحا «هالوفیل» بوده و قادر است در غلظت نمک 0.5 تا 3 درصد و همچنین دمای متغیر 15 تا 42 درجه سانتی­گراد رشد کند.

باکتری فوق به‌عنوان عامل بیماری‌زا یا اصطلاحا «پاتوژن» منتقله از مواد غذایی محسوب می‌­شود که به دنبال مصرف غذاهای دریایی به‌خصوص صدف به انسان منتقل شده و باعث ایجاد بیماری می‌شود. ویبریو ولنیفیکوس باعث ایجاد سه بیماری مهم به نام‌های «گاستروآنتریت»، «عفونت­ زخم» و «سپتیسمی» در انسان می‌­شود. این باکتری می‌تواند تولیدات متعددی مانند کپسول، سیدروفورها، توکسین‌­های همولیزین، کلاژناز، فیبرینولیزین و لیپاز داشته باشد که با شدت و قدرت تهاجمی و درنتیجه بیماری‌زایی آن مرتبط هستند و از آن‌ها با عنوان فاکتورهای ویرولانس یاد می‌شود.

ازآنجاکه مصرف غذاهای دریایی روز به روز محبوبیت بیشتری پیدا می­‌کند، بسته‌­بندی بهداشتی غذاهای دریایی و حمل‌ونقل مناسب آن‌ها برای جلوگیری از رشد باکتری ویبریــو ولنیفیکــوس ضروری به نظر می‌­رسد. هرچند باوجود روش­‌های جدید بسته­‌بندی، هنوز هم شیوع مسمومیت­‌های غذایی رو به افزایش بوده و یکی از مهم‌ترین مسائل جوامع بشری به شمار می‌­رود. لذا انجام تحقیقات بیشتر در این زمینه، اهمیت زیادی دارد.

با توجه به اهمیت باکتری ویبریــو ولنیفیکــوس و نقش آن در بهداشت و سلامت جامعه، داریوش عسگرپور کارشناس ارشد میکروب‌شناسی مواد غذایی گروه میکروب‌شناسی و ویروس‌شناسی دانشگاه علوم پزشکی زنجان با هدف آشنایی بیشتر با خصوصیات این باکتری و نقش فاکتورهای ویرولانس آن در ایجاد بیماری‌­های انسانی، مطالعه‌ای مروری را انجام داده است.

در این مطالعه مروری از کتاب­ها و مقالات معتبر و علمی موجود مربوط به این باکتری و خصوصیات و ویژگی‌­های آن استفاده شده است. 

بر اساس نتایج این تحقیق مروری، عفونت با ویبریو ولنیفیکوس در اثر مصرف غذاهای دریایی آلوده به این باکتری همواره در سطح جهان اتفاق می‌­افتد و ارتباط آن با غذاهای دریایی، چالش‌­ها و نگرانی­‌هایی را برای تولیدکنندگان محصولات دریایی به وجود آورده است.

با توجه به این موضوعات، به اعتقاد محققان تعیین اندازه کمی و کیفی خطرات و بررسی پیامدهای بالقوه ناشی از این باکتری بر روی انواع غذاهای دریایی یک پیش‌نیاز است.

طبق نتایج این مطالعه، بسته‌­بندی بهداشتی و مناسب غذاهای دریایی و رعایت اصول بهداشتی و ایمنی از طرف کارکنان این حوزه امری ضروری است.

متخصصان عقیده دارند افراد مستعد نباید محصولات دریایی را به‌صورت خام یا نیمه‌پخته بخورند، زیرا خطرات عفونت‌­های ناشی از ویبریو ولنیفیکوس تهدیدی بزرگ برای آن‌ها محسوب می­‌شود.

درنهایت مجری این پژوهش که نتایج آن در فصل‌نامه «آزمایشگاه و تشخیص» وابسته به انجمن دکترای علوم آزمایشگاهی تشخیص طبی ایران منتشر شده، اشاره کرده است: «برای کنترل و پیشگیری از عفونت­‌های باکتری ویبریو ولنیفیکوس در مواد غذایی دریایی، لازم است استانداردهای مربوطه به‌عنوان امری ضروری وضع و اجرا شود».

شایان ذکر است باکتری ویبریو ولنیفیکوس اولین بار در سال 1964 توسط مرکز کنترل بیماری (CDC) ایالت متحده آمریکا از بیماران دچار سپتیسمی و عفونت زخم جداسازی شد. افراد دچار نقص سیستم ایمنی و یا افراد دچار بیماری‌­های حاد زمینه‌­ای مانند دیابت، بیماری­‌های مزمن کلیوی و سیروز کبدی بسیار مستعد ابتلا به عفونت­‌های این باکتری هستند.