نظر رهبر انقلاب درباره اهل کتاب بودن زرتشتی‌ها

به گزارش پارس به نقل از فارس، دین به دو قسم حق و باطل تقسیم می شود.

دین حق، آیینی است که دارای عقاید درست و صحیح و مطابق با واقع بوده و رفتارهایی را مورد توصیه و تاکید قرار می دهد که از ضمانت کافی برای صحت و اعتبار برخوردار باشند و دین باطل چنین نیست.

خداوند در قرآن کریم به پیامبر خطاب می کند به کافران بگو: « لَکمُ‏ ْ دِینُکُمْ وَ لىِ‏ َ دِین» دین و آیین شما براى خودتان، و دین و آیین من براى خودم. (کافرون/۶)

به جهت اینکه آشنایی با ادیان حق و باطل، فوائد بسیاری - از جمله؛ ۱. انسان ذاتا کنجکاو است و دوست دارد از چگونگی عقاید و اعمال دیگران مطلع باشد، ۲. مطالعه افکار، اعمال و تاریخ ادیان باعث می شود تاثیر شگفت آور دین در زندگى بشر و نقش آن در شکوفایى علم و هنر روشن شود، ۳. تحقیق درباره ادیان براى دینداران سود معنوى دارد و به باورهاى دینى ایشان عمق مى بخشد. حق را از باطل بهتر تشخیص می دهند و آنان در بحث خود، کژی ها و نابهنجاری هاى ادیان دیگر را می فهمند، ۴. فهم درست اعتقادات و اعمال دینى ملتها میسر می شود و تنها پس از آن مى توان راه راست را به آنان نشان داد و کاستی هاى آن ادیان را تفهیم کرد - دارد، مجموعه آشنایی با ادیان جهان را تقدیم مخاطبان گرامی می کنیم.

بعد از چند قرن از ورود آریاییان به ایران، انسان اصلاح گرى برخاست و آریاییان را که خواستار ترک خرافات قدیم بودند، به آیین تازه اى دعوت کرد و آیین مغان را برانداخت.

این پیامبر مصلح که خود را فرستاده خداى خوبى و روشنایى معرفى مى کرد، زردشت نام داشت. وى می گفت آیین خود را از آهورمزدا دریافت کرده تا جهان را از تیرگی ها پاک کند و آن را به سوى نیکى و روشنایى رهنمون شود.

زردشتیان به نام هایى چون گبر، مجوسى و پارسى نیز خوانده مى شوند.

کلمه « گبر» در زبان سریانى به معناى کافر از جانب دیگران به آنان اطلاق شده و واژه « المجوس» در دستور زبان عربى، اسم جنس جمعى و مفرد آن مجوسى است. « المجوس» در قرآن کریم (حج: ۱۷) در کنار پیروان ادیان دیگر یافت مى شود.

دیدگاه علامه طباطبایی درباره واژه مجوس در قرآن کریم

علامه طباطبایی در تفسیر المیزان، ذیل آیه ۱۷ سوره حج می نویسد: « منظور از مجوس، قوم معروفى هستند که به زرتشت گرویده، کتاب مقدسشان « اوستا» نام دارد. چیزى که هست تاریخ حیات زرتشت و زمان ظهور او بسیار مبهم است، به طورى که مى ‏ توان گفت به کلى منقطع است.

این قوم کتاب مقدس خود را در داستان استیلاى اسکندر بر ایران به کلى از دست دادند، و حتى یک نسخه از آن نماند، تا آنکه در زمان ملوک ساسانى مجددا به رشته تحریر در آمد، و به همین جهت ممکن نیست بر واقعیت مذهب ایشان وقوف یافت. آنچه مسلم است، مجوسیان معتقد هستند که براى تدبیر عالم دو مبدأ است، یکى مبدأ خیر، و دیگرى مبدأ شر. اولى نامش یزدان و دومى اهریمن و یا اولى نور، و دومى ظلمت است. و نیز مسلم است که ایشان ملائکه را مقدس دانسته، بدون اینکه مانند بت‏ پرستان براى آنها بتى درست کنند، به آنها توسل و تقرب مى‏ جویند. و نیز مسلم است که عناصر بسیطه- و مخصوصا آتش را- مقدس مى ‏ دارند. و در قدیم الایام مجوسیان در ایران و چین و هند و غیر آنها آتشکده ‏ هایى داشتند که وجود همه عالم را مستند به‏ اهورامزدا دانسته، او را ایجاد کننده همه مى‏ دانستند. »

نظر مقام معظم رهبری درباره اهل کتاب بودن زرتشتی ها

اکثر علماى اسلام، زردشتیان را از اهل کتاب دانسته اند. به عنوان نمونه در کتاب اجوبة الاستفتائات، مقام معظم رهبری حضرت آیت الله خامنه ای در پاسخ به سؤالی می فرماید: « س ۳۱۶: مقصود از اهل کتاب چه کسانى است؟ معیارى که حدود معاشرت با آنها را مشخص کند چیست؟

ج: مقصود از اهل کتاب هر کسى است که اعتقاد به یکى از ادیان الهى داشته و خود را از پیروان پیامبرى از پیامبران الهى « على نبینا و آله و علیهم السلام» بداند و یکى از کتاب‏ هاى الهى را که بر انبیاء علیهم السلام نازل شده، داشته باشند مانند یهود، نصارى، زرتشتى‏ ها و هم چنین صابئین که بر اساس تحقیقات ما از اهل کتاب هستند و حکم آنها را دارند. معاشرت با پیروان این ادیان با رعایت ضوابط و اخلاق اسلامى اشکال ندارد. »

سرگذشت زردشت/ ریشه لغوی زرتشت

دانشمندان در مورد وجود تاریخى پیامبر ایران باستان شک دارند، اما بیشتر آنان وجود وى را نفى نمى کنند.

زردشت، زرتشت، زرادشت، زراتشت، زردهشت و کلماتى از این قبیل از واژه « زرثوشتر» در گاتها (بخشى از کتاب آسمانى زردشت) مى آید که طبق نظریه صحیح تر معادل زرد اشتر یعنى دارنده شتر زرد است.

درباره ریشه لغوی نام این آیین ۳ نظریه مطرح است:

۱. بنا بر باور پیروان این آیین زرتشت از دو بخش زرتا و اوشتر تشکیل شده و به معنی کسی است که چهره اش از نور خداوند روشن است.

۲. یونانیان باستان نام این آیین را زروآستر به معنی ستاره شناس ثبت کرده اند.

۳. ولی بیشتر پژوهشگران نام این آیین را ترکیبی از زرته به معنی زرین، زرد یا نیرومند و اشترا به معنی شتر دانسته اند، و ترکیب آن به معنی دارنده شتر زرد یا شتر نیرومند است.

نام پدرش پوروشسب یعنى دارنده اسب پیر، نام مادرش دغدو یعنى دوشنده گاو ماده و نام خاندان وى سپیتمه یعنى سپید نژاد بود.

زرتشت اهل چه سرزمینی بود؟

طبرى مورخ مشهور، زردشت را از فلسطین مى دانند و مى گویند وى از آنجا به ایران آمده است، اما قول معروف آن است که وى ایرانى و اهل آذربایجان بوده است و محل برانگیختگى او را کوهى نزدیک دریاچه ارومیه مى دانند.

زرتشت در چه زمانی زندگی می کرد؟

درباره زمان زردشت نیز اختلاف است و زمان وى حتى به ۶۰۰۰ سال قبل از میلاد نیز برده شده است. اما بر اساس نظریه مشهور، وى در سال ۶۶۰ قبل از میلاد به دنیا آمد و در ۶۳۰ قبل از میلاد (در سن ۳۰ سالگى) به پیامبرى مبعوث شد. وى در سال ۵۸۳ ق. م در سنن ۷۷ سالگى در آتشکده اى در بلخ (افغانستان) توسط لشکر قومى مهاجم به شهادت رسید.

گر چه بعثت زردشت در شاهنامه فردوسى آمده است، اما آن حادثه در قسمت افسانه اى آن کتاب مذکور است، به طورى که درباره گشتاسب (پادشاهى که زردشت او را دعوت مى کند و به آیین خود در مى آورد) اختلاف است.

برخى او را با ویشتاسب پدر داریوش هخامنشى برابر دانسته اند. از سوى دیگر از نظر تاریخى مسلم است که ویشتاسب نه یک پادشاه، بلکه استاندار بوده است.

تعالیم زردشت

در آیین زردشت سه اصل عملى « پندار نیک، گفتار نیک و کردار نیک» وجود دارد که مانند آن را در ادیان مختلف مى یابیم. مثلا در آیات متعددی از قرآن کریم، مساله ایمان و عمل صالح در کنار هم مطرح شده است.

مثلا آیه می فرماید: « وَ الَّذینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ أُولئِکَ أَصْحابُ الْجَنَّةِ هُمْ فیها خالِدُونَ ؛ و آنان که ایمان آوردند و عمل صالح کردند، اهل بهشتند و ایشان در آن جاودانند. » (بقره/۸۲)

مساله ایمان، پندار و عقاید نیک فکری و قلبی را شامل می شود و عمل صالح، کردار و گفتار نیک و صحیح را شامل می شود. (البته عبارت « ایمان و عمل صالح» ، دقیقتر از عبارت « پندار نیک، گفتار نیک و کردار نیک» است که باید در جای خود بحث شود)

احترام به آتش به عنوان یکى از مظاهر خداى روشنایى و افروخته نگه داشتن آن و انجام مراسمى خاص در اطراف آن در معابدى به نام آتشکده مشخص ترین ویژگى این آیین است.

همچنین آبادانى، کشاورزى، دامدارى و شهرنشینى مورد ستایش قرار گرفته است.

احترام به حیوانات، مخصوصا سگ و گاو، همچنین خوشرفتارى با مردم نیز جایگاهى ویژه دارد.

برخى از آداب و رسوم سرزمین ما از قبیل مراسم چهارشنبه سورى و سوگند خوردن به روشنایى چراغ و چیزهاى دیگر با تعالیم زردشتى ارتباط دارد.

کتاب اوستا

کتاب آسمانى زردشتیان، اوستا نام دارد که به معناى اساس و بنیان و متن است.

این کتاب به خط و زبان اوستایى نوشته شده است که به ایران باستان تعلق دارد و با زبان پهلوى و سانسکریت همریشه است.

به عقیده بسیارى از محققان، خط اوستایى در دوره ساسانیان (۲۲۶ - ۶۴۱ م. ) پدید آمد و اوستا که قبلا در سینه ها بود، به آن خط کتابت شد و به قولى این کار پس از ظهور اسلام صورت گرفته است.

زردشتیان و پژوهشگران بر این مساله اتفاق دارند که اوستا در اصل بسیار بزرگتر بوده است که به عقیده برخى روى ۱۲ هزار پوست گاو نوشته بود. اوستاى کنونى داراى ۸۳ هزار کلمه است و احتمالا اصل آن داراى ۳۴۵ هزار و ۷۰۰ کلمه (یعنى چهار برابر) بوده است.

اوستا ۵ بخش دارد:

۱. یسنا (یعنى جشن و پرستش) ؛ قسمتى از این بخش گاتها نامیده مى شود (به معناى سرود) .

این بخش که مشتمل بر ادعیه و معارف دینى و معروفترین قسمت اوستاست، به خود زردشت نسبت داده مى شود، در حالى که سایر قسمتهاى اوستا را به پیشوایان دین زردشت نسبت مى دهند.

۲. ویسپرد (یعنى همه سروران) مشتمل بر نیایش؛

۳. وندیداد (یعنى قانون ضد دیو) درباره حلال و حرام و نجس و پاک؛

۴. یشتها (یعنى نیایش سرود و تسبیح) ؛

۵. خرده اوستا (یعنى اوستاى کوچک) درباره اعیاد و مراسم مذهبى و تعیین سرودهاى آنها زردشتیان، علاوه بر اوستا، تفسیرى به نام زنداوستا و کتب مقدس دیگرى به زبان پهلوى دارند.

داستان خلقت و دو گانه پرستى

معلوم نیست گرایش زردشتیان به خدایان دو گانه (خداى نیکى و خداى بدى یا خداى روشنایى و خداى تاریکى) در چه عصرى آغاز شده است.

در قسمت گاتها (از یسناى اوستا) که به خود زردشت نسبت داده می شود، اهریمن در برابر خرد مقدس صف آرایى مى کند و نه در برابر آهورمزدا که خداى واحد و فوق پروردگاران روشنایى و تاریکى است.

همچنین گروهى از زردشتیان به نام زروانیان در عصر ساسانى پدید آمدند که معتقد به خداى یکتا به نام زروان بودند و او را از خداى روشنایى و تاریکى برتر مى شمردند. این فرقه پیروان بسیارى در ایران آن روز داشته است.

مساله خدایان

با مطالعه در آیین زردشت معلوم مى شود که وى در میان ایرانیان به اصلاح دینى قیام کرده و خرافات مذهب باستانى آریاییان را مورد حمله قرار مى داده است. از جمله آنکه وى از آهور مزدا تبلیغ مى کرده و خدایان قوم خود را که دئوه (یعنى دیو) خوانده مى شده اند، باطل مى دانسته و آنها را خداى دروغ دوستان مى نامید.

در آیین زردشت، آهور مزدا ۶ دستیار دارد که به منزله فرشتگان ادیان ابراهیمى هستند. آن دستیاران را امشاسپندان یعنى جاویدان مقدس مى نامند. آنها رهبرى دارند به نام سپنتامئنیو یعنى خرد مقدس.

پس از آنها یزتها قرار دارند که ۳۰ عدد از آنها معروفند. اینها تشکیلات خرد مقدس هستند. در مقابل، اهریمن هم تشکیلاتى دارد.

طبق آیین زردشت دوره کهن کنونى جهان ۱۲ هزار سال است خداى نیکى مدت ۳۰۰۰ سال بر جهان حکمرانى مى کرد و در این مدت خداى بدى در تاریکى به سر مى برد.

پس از این مدت خداى بدى از تاریکى بیرون آمد و با خداى نیکى روبرو شد. خداى نیکى به وى ۹۰۰۰ سال مهلت داد که با او مقابله کند. وى اطمینان داشت که سرانجام خود او به پیروزى خواهد رسید. در این زمان هر دو به آفریدن نیک و بد آغاز کردند و بدین گونه با یکدیگر به مبارزه برخاستند. پس از ۳۰۰۰ سال زردشت آفریده شد و از این زمان به بعد توازن قوا به نفع خداى نیکى گرایید و به سیر صعودى خود ادامه داد.

آخر الزمان

در هزاره گرایى زردشتى، انتظار ظهور سه منجى از نسل زردشت مطرح است. این منجیان یکى پس از دیگرى جهان را پر از عدل و داد خواهند کرد.

۱. هوشیدر، ۱۰۰۰ سال پس از زردشت؛

۲. هوشیدرماه، ۲۰۰۰ سال پس از زردشت؛

۳. سوشیانس (یا سوشیانت) ، ۳۰۰۰ سال پس از زردشت که با ظهور او جهان پایان مى یابد.

بقاى روح

زردشتیان به جاودانگى روح عقیده دارند. آنان مى گویند روان پس از ترک جسم تا روز رستاخیز در عالم برزخ مى ماند. همچنین آنان به صراط، میزان اعمال، بهشت و دوزخ معتقدند. بهشت آیین زردشت چیزى مانند بهشت اسلام است، ولى به خاطر مقدس بودن آتش، دوزخ زردشتى جایى بسیار سرد و کثیف است که انواع جانوران در آن، گناهکاران را آزار مى دهند.

اعتقادات بنیادین آیین زرتشت

۱. اهورامزدا خدای یگانه است

۲. در جهان دو مبدأ خیر و شر وجود دارد

۳. زرتشت فرستاده اهورامزدا است

۴. بهشت و جهنم وجود دارد

۵. روز رستاخیز به پا خواهد شد.

۶. سوشیانتها (منجی ها) خواهند آمد.

مهم ترین آداب و رسوم دینی زرتشتی

۱. آیین تشرف (پوشیدن سدره و کشتی)

۲. نمازهای پنج گانه

هاونگاه (از طلوع آفتاب تا نیمروز)

رپیثْوینگاه (از نیمروز تا سه ساعت بعد)

اُزیرینگاه (از سه ساعت پس از نیمروز تا غروب)

اویسروثریمگاه (از غروب تا نیمه شب)

اشهینگاه (از نیمه شب تا قبل از طلوع)

۳. زناشویی و مراسم ازدواج

۴. مراسم تدفین

آمار زرتشتیان کنونی

بیش از هزار سال است که زردشتیان ایران به بمبئى هندوستان کوچ کرده اند و اکنون حدود صد و پنجاه هزار نفر از آنان در آن سامان زندگى خوبى دارند و پارسى نامیده مى شوند.

البته مورخان معتقدند که مهاجرت زردشتی ها به هندوستان پیش از اسلام آغاز شده و تا چندی پس از اسلام ادامه یافته است.

در مجموع، جمعیت زرتشتیان جهان حدود دویست هزار نفر است که بیشتر در ایران و هند ساکن هستند.

جمعیت زرتشتیان ایران حدود ۵۰ تا ۶۰ هزار نفر است. در ایران زرتشتیان در تهران، یزد و کرمان و تعداد کمی در شیراز، اصفهان و اهواز زندگی می کنند. در هند نیز زرتشتیان که به نام پارسی مشهور هستند در مومبایی (بمبئی) حضور دارند.