چیزهای مهمی که درباره ایدز نمی دانید/ خطر بیخ گوش شماست!

با وجود آنکه نهادهای پزشکی، سمن‌ها و رسانه‌های مختلف تلاش کردند آگاهی جامعه را نسبت به ابعاد مختلف این بیماری افزایش دهند، اما هنوز در جامعه نگاه درستی به این موضوع و مبتلایان به ایدز وجود ندارد، به‌همین‌دلیل نیاز است ابهاماتی که درباره این بیماری و مبتلایان به آن وجود دارد، برای جامعه رفع شود تا مبتلایان به ایدز بتوانند بدون ترس و نگرانی‌های جانبی به درمان و بهبود شرایط خود بپردازند.

این بهانه اصلی برگزاری نشست بود؛ نشستی که به همت مؤسسه رحمان و معاونت پژوهشی دانشگاه علامه‌طباطبایی روز دوشنبه، ٢٩ آذر در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه‌طباطبایی برگزار شد.

ابراهیم اخلاصی، عضو هیأت علمی دانشگاه علامه‌طباطبایی، در ابتدای این نشست با اشاره به اینکه ایدز ابعاد اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی متعددی دارد و این چالشی است که زیست‌پزشکی درحال‌حاضر با آن مواجه است، گفت: زیست‌پزشکی نگاه تقلیل‌گرایانه نسبت به انسان دارد، این به آن معناست که در سنت زیست‌پزشکی با فروکاهش انسان به بُعد زیست‌شناختی و سلولی، بیماری به‌عنوان یک پدیده مستقل از افراد در نظر گرفته می‌شود و پزشک به‌عنوان کارآگاه در مقام کشف، شناسایی و درمان آن برمی‌آید. این رویه زمانی که پزشکی در فاز اول شناسایی و درمان بیماری‌های حاد بود، موفق عمل کرد، اما به‌دلیل شرایط جدید زندگی و بروز مناسبات اجتماعی جدید که درواقع ورود به بیماری‌های مزمن است، به نظر می‌رسد پزشکی در مقایسه با فاز اول موفق عمل نکرده است. علت این است که ابعاد فرازیستی از قبیل ابعاد فرهنگی، اجتماعی و معنوی بیشتر در بیماری‌های مزمن دخالت دارند که لازم است در تمام مناسبات درمانی در نظر گرفته شوند. به گفته این جامعه‌شناس، همین امر، ضرورت بسط تحقیقات بین‌رشته‌ای ذیل حوزه مطالعاتی «جامعه‌شناسی پزشکی» را مضاعف کرده است.

رسانه‌ها و مواجهه با ایدز

امید زمانی، پزشک و فعال مدنی در زمینه ایدز، سخنران بعدی این نشست بود. زمانی در ابتدای سخنان خود به شناسایی و نگاهی که این بیماری در جامعه به‌وجود آورده، اشاره و اظهار کرد: افرادی که در آزمایش‌های اولیه، HIV مثبت شناسایی شدند، عموما از گروه‌های خاصی مانند معتادان تزریقی و همجنس‌گرایان بودند که باعث شد از همان ابتدا با مبتلایان به ایدز با انگ و تبعیض برخورد شود.

این فعال مدنی با اشاره به اینکه چون دارویی برای ایدز وجود نداشت، به‌عنوان بیماری مهلک در جامعه مطرح شد، گفت: پس از آن در برخی کشورها موج رسانه‌ای ترس و در برخی دیگر انکار این موضوع در پیش گرفته شد. موج دیگر رسانه‌ها عبارت بود ازدیگری‌خواندن افرادی که HIV مثبت دارند و دامن‌زدن به این موضوع که آنها با عموم جامعه تفاوت دارند و ما مثل آنها نیستیم. برخی دیگر نیز مبتلایان به HIV مثبت را گناهکار خطاب کردند. مجموع این واکنش‌ها و خط‌کشی‌هایی که ایجاد شد، به گسترش انگ و تبعیض نسبت به کسانی که به نحوی با این بیماری درگیر بودند کمک کرد.

وی با اشاره به اینکه راه‌های مؤثری برای کنترل و پیشگیری این پدیده وجود دارد، گفت: از رسانه‌ها انتظار می‌رود به ایدز مانند دیگر پدیده‌های اجتماعی نگاه کنند و راه‌های کنترل و پیشگیری از این بیماری را در جامعه ترویج دهند. همچنین مسئولیت اجتماعی رسانه‌ها ایجاب می‌کند که مسئولان و نهادهایی را که با آگاهی‌رسانی عمومی در این زمینه مقابله می‌کنند، بازخواست کنند. زمانی در خاتمه نقش دیگر رسانه‌ها را تشویق جامعه پنهان ایدز برای آزمایش و استفاده از خدمات درمانی عنوان کرد.

تغییر الگوی سرایت ایدز؛ از اعتیاد تزریقی به رابطه جنسی

زهرا واعظی، پزشک و فعال مدنی در زمینه ایدز، سخنران بعدی این نشست بود. واعظی با اشاره به اینکه اکنون ایدز یکی از بزرگ‌ترین مشکلات کشور است، گفت: براساس آمار UNAIDS از سال ١٩٨٦ تا ٢٠١٢، میزان ٦٨ درصد موارد شناسایی‌شده ایدز در ایران به دلیل اعتیاد تزریقی و فقط ١٤ درصد از طریق رابطه جنسی بود. ٥/١ درصد انتقال ویروس از مادر به کودک و ١٠ درصد نیز از راه انتقال خون آلوده بوده است. براساس آمار سال ٢٠١٣، میزان اعتیاد تزریقی به ٤٥ درصد کاهش یافت، اما انتقال ویروس از طریق رابطه جنسی به ٤٠ درصد افزایش یافت، انتقال خون به صفر و مادر به کودک به سه‌درصد رسید، عامل ابتلای حدود ١٥ درصد نیز ناشناخته است.

این پزشک با اشاره به اینکه گاهی جامعه پزشکی در انگ‌زدن به بیماران دخیل بوده است، عنوان کرد: زمانی که پزشکی حاضر نیست فرد HIV مثبت را پذیرش کند، یا دندان‌پزشک از جراحی دندان بیمار واهمه دارد، انگ‌زنی به این بیماران بیشتر می‌شود. پزشک‌های جامعه ناآگاه به ایدز نیستند، اما به این موضوع که رعایت استانداردها خطر انتقال ویروس را کنترل می‌کند، باور ندارند.

واعظی با بیان اینکه پزشک‌ها نباید در پذیرش مبتلایان به ایدز نگرانی داشته باشند، گفت: بیمار با بیمار نباید هیچ تفاوتی داشته باشد، همان‌طور که بیمار مبتلا به فشار خون یا بیمار اورژانسی پذیرش می‌شود، باید با مبتلایان به ایدز هم مانند دیگر بیماران برخورد شود، اما این اتفاق در جامعه رخ نمی‌دهد و این دغدغه اصلی بیماران ایدزی است. به گفته وی، زمانی که با بیماران ایدزی با تبعیض رفتار شود، دیگر بیماری خود را اعلام نمی‌کنند، در این صورت است که این بیمار می‌تواند برای جامعه خطرآفرین باشد.

ایدز، دیگر پدیده گروه‌های خاص اجتماعی نیست

سپس فاطمه صالحی، مددکار اجتماعی، به نقش سمن‎ها در کنترل و پیشگیری از ایدز پرداخت؛ صالحی با تأکید بر اینکه سونامی ایدز در راه است، گفت: باید هشدارهای مربوط به این موضوع را جدی بگیریم. اگر در کار هر یک از سازمان‌های درگیر با ایدز خللی رخ دهد، با افزایش مبتلایان به ایدز مواجه خواهیم شد.

این مددکار اجتماعی با بیان اینکه سمن‌ها به دفاع از حقوق مبتلایان به ایدز می‌پردازند، گفت: اکنون ایدز وارد عموم جامعه شده است، سمن‌ها با توجه به تغییرات سریع و نوآوری در استراتژی‌ها هنگام بروز بحران‌ها، می‌توانند بازوی قدرتمندی برای سازمان‌های دولتی در این زمینه باشند.